میراث آریا: همه‌ساله با آغاز ماه محرم این مراسم با قدمتی دیرینه بین اهالی روستا انجام می‌شود. اهالی هر محله شب‌های اول ماه محرم در حیاط حسینیه محل خود جمع شده و به سینه‌زنی می‌پردازند. شور و هیجان این مراسم از هفتم ماه محرم بوده و در روز عاشورا به اوج خود می‌رسد. دراین مراسم عزاداران اباعبدالله الحسین دوشادوش یکدیگر به نشانه همدلی و اتحاد کنار هم ایستاده و کمر یکدیگر را گرفته دایره متحدالشکلی تشکیل داده و بانوای نوحه‌خوان بر سینه می‌زنند.

گفتنی است گاهی تعداد حلقه‌ها با توجه به ازدیاد جمعیت به ۱۰ الی ۱۵ حلقه نیز می‌رسد. روستای قلعه نوخرقان ازجمله روستاهای مذهبی شهرستان شاهرود بوده که عزاداری ماه محرم در اماکن مذهبی آن همچون تکیه، حسینیه و مساجد قدمتی دیرینه دارد.

مراسم ماه محرم در واقع بازسازی و یادآوری واقعه خونین کربلاست که از شب اول ماه محرم شروع و تا دهم محرم به اوج خود می‌رسد. در این ایام مردم با برگزاری مراسم سینه‌زنی، زنجیرزنی، علم‌گردانی، نخل گردانی و تعزیه‌خوانی واقعه کربلا را در ذهن همگان یادآوری می‌نمایند.

آئین سوگواری سینه‌زنی کمر به کمر روستای قلعه‌نو خرقان یکی از رسوم دیرینه مردم این روستا در دهه اول ماه محرم بوده و بنا به گفته پیرغلامان و کهنسالان روستا قدمتی چهارصدساله دارد. همه‌ساله با آغاز ماه محرم این مراسم در بین اهالی روستا انجام می‌شود. اهالی هر محله شب‌های اول ماه محرم در حیاط حسینیه محله خود جمع شده و به سینه‌زنی کمر به کمر می‌پردازند. گفتنی است که تعداد سوگواران در شب‌های اول ماه محرم کم بوده و به‌تدریج، هرشب به تعداد سوگواران اضافه می‌شود.

از ویژگی‌های مهم این آیین می‌توان به اهمیت و احترامی که برای کهن‌سالان، پیرغلامان و سادات قائل هستند اشاره کرد. حضور کهنسالان، پیرغلامان و سادات در حلقه اول سردسته و بستن شال سبز رنگ دور کمر و روی شانه سادات، نشان از عزت و احترام به آنان است. جوانان در میانه و کودکان در انتهای حلقه، دسته سینه‌زنی کمر به کمر را تشکیل می‌دهند. عزاداران حلقه‌های سینه‌زنی کمر به کمر را به دور علم، علامت، پرچم و نخل تشکیل می‌شود.

بنا به گفته کهنسالان روستا درگذشته عزاداران به هنگام سینه‌زنی شالی که به کمربسته بودند را گرفته و سینه‌زنی می‌کردند، ولی امروزه کمربندهای یکدیگر را برای انجام این کار می‌گیرند.

از شب هفتم ماه محرم مراسم عزاداری سینه‌زنی کمر به کمر در روستای قلعه‌نو خرقان حال و هوای حسینی به خود می‌گیرد. شور و هیجان این مراسم از هفتم ماه محرم بوده که در روز عاشورا به اوج خود می‌رسد. در این مراسم، عزاداران اباعبدالله الحسین (ع) دوشادوش یکدیگر به نشانه همدلی و اتحاد کنار هم ایستاده و کمر یکدیگر را گرفته دایره متحدالشکلی تشکیل داده و بانوای نوحه‌خوان بر سینه، سه ضرب می‌زنند. گاهی تعداد حلقه‌ها با توجه به ازدیاد جمعیت به ۱۰ الی ۱۵ حلقه نیز می‌رسد.

گفتنی است از شب هفتم ماه محرم سوگواران هر حسینیه پس از تجمع در حسینیه محل خود و اجرای مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی به سمت حسینیه‌های سایر محله‌های روستا برای عزاداری می‌روند. سوگواران در شب هفتم ماه محرم از حسینیه قلعه بالای روستا برای عرض ارادت به حسینیه خرقان رفته و در اصطلاح مهمان این حسینیه شده پس از عرض سلام و ارادت با سوگواران حسینیه فوق به‌سوی تکیه میانه رفته، سپس در صحن حیاط این حسینیه سوگواران حلقه متحدالشکلی را تشکیل داده و دوشادوش یکدیگر و در حالی‌ که کمر هم را گرفته‌اند با اتحاد خاصی بانوای نوحه‌خوان، سه ضرب برسینه می‌زنند. سپس به‌سوی حسینیه حاج قاسم جهت عزاداری می‌روند. این آیین دارای یک حرکت و ریتم حماسی است که دو قدم به جلو و یک قدم به عقب دارد و برگرفته از واقعه روز عاشوراست زمانی که اباعبدالله الحسین (ع) عازم میدان بودند دو قدم به جلو و یک‌قدم به عقب برداشته و به خیمه‌گاه نگاه می‌کردند.

گفتنی است هرگاه نوحه‌خوان به شور و هیجان نوای خود بیفزاید سینه‌زنان درحالی‌که کمر یکدیگر را گرفته‌اند با سرعت بر سینه خود زده، حرکات پاهایشان تندتر و با پرشی همراه می‌شود. کودکان و نوجوانان نیز در کنار سایرین با گرفتن کمر یکدیگر در کنار آنان سینه کمر به کمر را تلمذ می‌کنند.

سوگواران سپس به‌سوی حسینیه ذوالفقار رفته و درآنجا تا پاسی از شب گذشته به عزاداری و سینه‌زنی می‌پردازند. در شب هشتم ماه محرم هیئت عزاداری حسینیه حاج قاسم روستای قلعه‌نو خرقان برای عرض ارادت و تسلیت به تکیه میانه و حسینیه‌های خرقان و ذوالفقار می‌روند. دید و بازدیدهای هیئت‌های عزاداری تا شب دهم محرم به طول می‌انجامد. در شب تاسوعا، سوگواران حسینی به حسینیه خرقان و حسینیه‌های پایین روستا به جهت عزاداری می‌روند. با نزدیک شدن دسته عزاداری به حسینیه میزبان یک نفر به نام جلودار برشیپور دمیده و حضور هیئت را اعلام می‌دارد. دراین هنگام هیئت میزبان نیز به نشانه خوش آمدگویی در شیپور می‌دمد.

 همان‌طوری که گفته شد دیدوبازدید هیئت‌های عزاداری از شب هفتم ماه محرم از حسینیه قلعه بالا، حسینیه اعظم، میانه، ذوالفقار و حسینیه حاج قاسم آغاز و تا شب دهم ادامه می‌یابد. در شب دهم ماه محرم همه دسته‌جات عزاداری در مزار روستا و در جوار امام‌زاده که اهالی در اصطلاح به آن معصوم زاده می‌گویند جمع شده و تا نیمه‌های شب به عزاداری می‌پردازند.

در روز عاشورا عزاداران حسینی و همه دسته‌جات عزاداری اعم از زنجیرزن و سینه‌زن در حسینیه‌های محله‌های خود جمع شده با برافراشتن پرچم، علامت، علم، اسب ذوالجناح و نخل به مکانی که قتل گاه نام دارد رهسپار می‌گردند. پس از جمع شدن دسته‌جات عزاداری دراین مکان دسته سینه‌زن کمر به کمر بالغ‌ بر ۲۰ حلقه نیز با شور و هیجان خاصی برسینه زده و عزاداری می‌نمایند. به هنگام ظهر عاشورا با بلند کردن نخل توسط هیئت‌های عزادار، صدای شیون و ناله بلند شده و همگان ذکر الله‌اکبر و وای حسین کشته شد را بلند فریاد می‌کشند، کبوترها را پرواز داده و در گوش‌هایی از مکان قتلگاه خیمه‌ها را به آتش می‌کشند. اتمام عزاداری با شنیدن صدای اذان بوده که سوگواران نماز ظهر عاشورا را دراین مکان به جماعت برگزار می‌کنند.

بنا به گفته پیرغلامان مساجد، تکایا و افراد کهن‌سال روستا قدمت این آیین در روستای قلعه‌نو خرقان را بالغ‌بر چهارصد سال عنوان کرده‌اند.

هانی رستگاران؛ مسئول ثبت میراث ملی و جهانی استان سمنان

انتهای پیام/