مذهب به‌عنوان بخشی جدانشدنی از باورهای معنوی انسان، همواره نقش بسزایی را در زندگی او ایفا کرده است. شیعیان نیز در دوره‌های مختلف، هرگاه مجالی برای ظهور یافته‌اند از طریق هنر به بیان و ترویج عقاید خود پرداخته‌اند.

رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرچک گفت: «مسابقه گردشگری "عکس محرم و صفر" به‌منظور جمع‌آوری و مستندنگاری‌ از آیین‌های انجام شده نظیر تعزیه‌خوانی، شام غریبان و پخت غذاهای نذری با همکاری شهرداری برگزار می‌شود.»

در شهر گرگان کنونی (استرآباد سابق) آیین‌های عاشورایی مختلفی برگزار می‌شود که تعدادی از آن‌ها خاص این منطقه بوده و جزو آداب و سنن بومی این شهر محسوب می‌شوند. یکی از این آیین‌ها آیین «دسته چوبی» است.

فرهنگ و آداب و آيين مردم گلستان در مناسبت‌ها، باورها و مراسم مختلف سوگواري همگي نسل به نسل منتقل‌شده و بيانگر آداب‌ورسوم مردم اين استان است؛ ازجمله این مراسم، آیین‌ها و آداب‌ورسوم مردم استان در ایام محرم و سوگواری سرور و سالار شهیدان است.

مراسم ماه محرم از دل فرهنگ مبارزه تشیع برخاسته و در صورت‌های گوناگون، در ابعاد زمان و مکان، جلوه‌های نمایان و مشخصی و در سرزمین‌های حوزه فرهنگ ایرانی نمود پیدا کرده است.

مراسم احسان حسينيه متبركه اوچدكان آیینی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است که بنا بر منابع موجود مختص دوران صفویه بوده و با نظم و ترتیب و تقسیم کار فوق‌العاده‌ای انجام می‌شود.

آیین سنتی حلیم‌پزان بر اساس یک سنت دیرینه در استان خراسان شمالی برگزار می‌شود، آیینی که مختص به ایام محرم و صفر بوده و در فهرست میراث معنوی نیز به ثبت ملی رسیده است.

مراسم شمع‌گذاری از جمله سنت‌های نیکوی محرم در بین توده‌های مردم اردبیل است که در بعد از ظهر روز تاسوعا در این شهر انجام می‌شود.

عاشورا در فرهنگ مذهبی مسلمانان همواره جايگاه خاص و برجسته‌ای دارد و زمینه‌ساز مجموعه‌ای از سنت‌ها و مراسمی است كه در طول تاريخ به‌عنوان ميراثی معنوی از نسلی به نسل ديگر منتقل می‌شود، یکی از این آیین‌ها که در گستره استان خراسان شمالی به ثبت ملی نیز رسیده، آیین سنگ‌زنی است.

مسجد حسینیه اعظم زنجان به‌عنوان بزرگ‌ترین قربانگاه جهان تشیع در پایتخت شور و شعور حسینی ایران – شهر زنجان - واقع ‌شده است. به علت عزاداری باشکوه مردم در روز نهم محرم، اجتماع عزاداران این مسجد در تاریخ 15 دی سال 1387 با شماره 10 به ‌عنوان دهمین میراث معنوی کشور ثبت ‌شده است.

يكی از آیین‌های عزاداری ايام سوگواری محرم در استان خراسان شمالی، آيين عَلَم‌بندان است كه با شماره 1433 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مراسم هفت منبر از جمله مراسم ايام محرم است كه توسط زنان در غروب روز تاسوعا بر پا مي شود زنان سالخورده، جوان و دختران در هفت منبر، ‌مسجد، حسينيه و يا منزل شمع روشن می‌كنند.

يكی از آیین‌های عزاداری ايام سوگواری محرم در استان خراسان شمالی، مراسم نخل‌گردانی است که با قدمتی طولانی در ایام سوگواری امام حسین(ع) در ماه‌های محرم و صفر برگزار می‌شود، این آیین در شهر جاجرم با شیوه‌های مربوط به این منطقه اجرا می‌شود که در فهرست میراث معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است.

تکیه معاون‌الملک کرمانشاه بیش از ۱۰۰ سال است که میزبان عزاداران در ایام محرم و صفر است.

در 35 کیلومتری شمال سمنان شهری کوچک اما روح افزا و خوش آب و هوا همچون نگینی در دل کویر آرامش بخش مردمان این خطه از ایران زمین است.در ایام محرم، شهمیرزاد نیز همچون سایر نقاط ایران سراسر سیاه‌پوش و سوگوار است و مردم با برگزاری مراسم از شب اول محرم یاد و خاطره شهدای کربلا را در دل و روح خود زنده نگه می‌دارند. از جمله آیین‌های ویژه‌ای که در شهمیرزاد مرسوم است، ساختن شمع به روش سنتی برای شب عاشورا است. آتش‌افروزی و روشن‌کردن شمع از جمله رسوم بسیار کهن در ایران باستان بوده است.

به انتهای شمالی خیابان شریعتی که می‌رسی و قدم زنان در حد فاصل کوتاه میدان‌های قدس و تجریش در امتداد غربی پیاده‌رو راه می‌روی، خودت را در مقابل سردر کوچک بازاری می‌بینی که‌‌ همان بازارچه معروف تجریش است. 

عاشورا تنها در یک عبارت یا کلمه خلاصه نمی‌شود، عاشورا یک واقعیت زنده است، فرهنگی‌ است به وسعت و پهنای قلوب همه آزادی‌خواهان و آزادی‌طلبان عالم که رویدادهای این روز باشکوه را در خاطرات ذهن و جان خود فراگرفته و نسل به نسل و سینه به سینه برای خود، خانواده و نسل‌های بعد از خود به ارمغان می‌گذارند تا با صدایی رسا و پرقدرت، بانگ ظلم‌ستیزی و آزادگی سر دهند.

پرده نقاشی قهوه‌خانه‌ای با تکنیک نقاشی رنگ و روغن روی کرباس و در ابعاد 180 در 290 سانتی‌متر با مضمون واقعه کربلا و دیگر داستان‌های مذهبی اثری از فتح‌الله یراقچی نقاش دوره پهلوی است که می‌توان آن را با آثار محمد مدبر مطابقت داد. این تابلو ارزشمند یکی از آثار به نمایش در آمده در موزه پهنه سمنان است که مرمت‌های نادرست در گذشته و استفاده از چسب صنعتی برای آسترگیری خسارات جبران‌ناپذیری به اثر وارد کرده بود. تابلوی مذکور در سال 1397 با همکاری پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی در تهران مرمت شد. با توجه به مشاهدات اولیه، این تابلو قبلاً آسترگیری شده و به‌وسیله چسب صنعتی لایه آستر به پشت تابلو وصل شده که این امر باعث آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری از قبیل آسیب‌های خشک‌شدن و ترک‌های مختلف تابلو و ...شده است. همچنین چندین پارگی و تاشدگی و جمع‌شدن در پشت آستر، ترک‌های لایه رنگ، سایش و ریختگی رنگ، تیرگی لایه‌ورنی و... نیز در این تابلو دیده می‌شود.

عکاس:احمد پیشکار

آیین عزاداری «تخته چالان‌لار» روز تاسوعا روستاي فيروزسالار به عنوان يكي از هفت آيين عاشورايي آذربایجان شرقی است در فهرست آثار معنوی کشور به عنوان آیینی مذهبی و عزاداری به ثبت رسیده است.