عبدالمهدی همت پور، مشاور رئیس پژوهشگاه و سرپرست پایگاه پژوهشی ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در یادداشتی نوشت: میراث جهانی یونسکو ( World Heritage Sites ) که کارآمدترین سازوکار حمایتی از میراث فرهنگی و طبیعی به شمار می رود، نام عهدنامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر ۱۹۷۲میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید و موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های روی زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص هستند.
بر پایه این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به‌عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی‌ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. مکان‌های میراث جهانی ثبت‌شده در سازمان یونسکو، مکان‌هایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر هستند.
این کنوانسیون که ۱۹۳ کشور عضو آن هستند و قریب به یک هزار و ۲۰۰ اثر طبیعی، فرهنگی، ترکیبی و منظر فرهنگی از ۱۶۴ کشور در فهرست آن جای گرفته است، نشان دهنده اهمیت ارزش‌های بشری و شناخت بهتر تجربیات گذشته برای استفاده از خرد جمعی در مقیاس جهانی در راستای صلح و انتفال این ارزش‌ها به نسل‌های بعدی است. وقتی یک اثر در فهرست جهانی این سازمان ثبت می‌شود همه اعضای کنوانسیون متعهد هستند با مشارکت جهانی از آن مراقبت کنند.
ارزیابی و تشخیص این که آثار پیشنهادی واجد معیارها و شرایط اصالت برای ثبت در فهرست میراث جهانی هستند با شورای بین المللی آثار و محوطه های فرهنگی- تاریخی ایکوموس است. در مورد چشم اندازهای فرهنگی علاوه بر ایکوموس، اتحادیه های حفاظت IUCN نیز بر ارزیابی اثر پیشنهاد شده نظارت خواهد کرد. سپس نهادهای بازوی مشورتی یونسکو پس از دریافت اطلاعات، گزارش نهایی ارزیابی خود را تسلیم کمیته میراث جهانی می کنند.
این گزارش نهایی شامل معیارهایی که اثر تحت آنها به ثبت خواهد رسید، دلایل اصالت اثر و هرگونه پیشنهاد و نظر خاصی در رابطه با اثر پیشنهاد شده خواهد بود. هر اثر پیشنهادی باید حداقل یکی از این شاخص ها را دارا باشد: نمایانگر دست آوردی بی بدیل از نبوع هنری بشر باشند، نمایانگر تبادل مهمی از ارزش های بشری در یک محدوده زمانی در درون یک حیطه فرهنگی جهان از لحاظ پیشرفت در معماری یا فن آوری، هنرهای یادمانی، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز باشد، گواهی بی همتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد، نمونه ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فناوری یا منظره که نمایان گر مرحله یا مراحلی در سرگذشت انسان باشد، نمونه ای برجسته از یک سکونتگاه سنتی بشری یا استفاده از زمین که معرف یک یا چند فرهنگ است، باشد. به ویژه مواقعی که تحت تاثیر تغییرات برگشت ناپذیر شده است، به شکل مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنن زندگی افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی واجد اهمیت والای جهانی باشد.
تشکیل کمیته‌های مختلف برای بحث و گفت‌وگو با هدف تقویت بنیان‌های نظری و خلق روش‌هایی برای شناخت بیشتر و دستورالعمل‌های مورد پذیرش کشورها خود به روش‌های علمی و قابل یادگیری برای میراث ملی کشورها تبدیل شده است و مهمتر اینکه فراهم کردن زمینه گفت‌وگو بین فرهنگ‌ها و تلاش برای شکوفایی فرهنگ و تمدن بشری در جلوگیری از تخاصم و ایجاد صلح از زمان تشکیل این کنوانسیون گام مهمی است که بشر در قرن اخیر برداشته است.
اعتبار ناشی از پیوستن به کنوانسیون و داشتن محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، عاملی است که سبب افزایش توجه و آگاهی کشورهای عضو نسبت به حفاظت از این میراث می‌شود.
علاوه براین، محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، از طراحی و اجرای برنامه‌های جامع مدیریتی سود می‌برند، برنامه‌هایی که اقدامات محافظتی و شیوه‌های نظارتی متناسبی را شامل می‌شود. به منظور حمایت از این طرح‌های جامع، متخصصان، آموزش‌های فنی لازم را به تیم‌های بومی مدیریت محوطه ارائه می‌دهند.
از پیامدهای مستقیم ثبت اثر در فهرست جهانی یونسکو این است که دید جهانیان نسبت به آن کشور دقیق‌تر و کامل‌تر می‌شود و ثابت می کند کشوری که میراث جهانی در آن قرار دارد، کشوری با اصالت بوده و در تاسیس تاریخ بشریت نقش داشته است.
همچنین برای گردشگران بین المللی بسیار مهم است که به بازدید از یک اثر جهانی بپردازند. آنها احساسات هویتی خود را در آثار جهانی جستجو می‌کنند. از دیگر سو ثبت جهانی شدن یک اثر تاریخی قطعا به افزایش احساسات ملی گرایانه و هویتی نیز کمک زیادی می کند و ریشه دار بودن آن ملت را اثبات می کند. برای همین مقامات کشورها به این ثبت ها توجه ویژه دارند و البته روندی رو به تکامل در جهان و ایران در جریان است و مردم حفظ میراث بشری را مطالبه می‌کنند.
جهانی شدن یک اثر فارغ از حفاظت و نگهداری آن اثر بر جنبه های اقتصادی، فرهنگی و معرفی اثر تاثیر مستقیم دارد. به طور کلی مزایای ثبت جهانی یک اثر را می‌توان در قالب ارتقا و بهبود به هشت گروه «مشارکت علمی و عملی»، «سرمایه‌های اجتماعی»، «افتخار ملی»، «کمک‌های مالی و وام‌های مشخصه»، «حفاظت از آثار»، «آموزش»، «باززنده‌سازی و اصلاح شرایط موجود» و «گردشگری» دسته‌بندی کرد، در کنار این دسته بندی ها می توان اعزام کارشناسان متخصص به محوطه ها، دریافت کمک های بین المللی و وام های بلا عوض را نیز اضافه کرد.
محوطه‌هایی که نام آنها در فهرست میراث جهانی ثبت شده است، می‌توانند علامت ویژه، نام، نماد یا تعریف محوطه‌های میراث جهانی را داشته باشند. این علامت که مایکل اولیف طراحی کرده، نماد همبستگی متقابل عناصر فرهنگی و طبیعی است. این نماد از یک مربع میانی شکل گرفته که نماد شکل ساخت انسان و دایره پیرامون آن، نماد طبیعت است. این دو موجود ارتباط ذاتی با یکدیگر دارند. علامت ویژه همانند جهان گرد است اما در عین حال نماد حمایت نیز هست.
انتهای پیام/
