میراث‌آریا: مساجد تاریخی با معماری زیبا، قدمت طولانی و تزئینات چشم نواز آن چنان در زیبایی غنی هستند که مورد توجه بازدید کنندگان بسیاری از سراسر جهان قرار گرفته اند و نقش مهمی در جذب گردشگری مذهبی دارند که می تواند بر اقتصاد جوامع گوناگون و توسعه صنعت گردشگری نیز تاثیرگذار باشد.

از این رو مساجد، نه تنها مکان نیایش و عبادت هستند بلکه به عنوان نماد تاریخی و میراث فرهنگی نیز محسوب می شوند. هنرهای تزئینی شامل گچ بری، خطاطی، مقرنس سازی، کاشی کاری و غیره در معماری مساجد تاریخی، جلوه ای خاص و منحصر به فرد به آن بخشیده که جذابیت زیادی برای مسلمانان و غیر مسلمانان و گردشگران علاقه‌مند به فرهنگ و تاریخ دارد.

مؤلفه‌های مختلفی در رونق گردشگری هر شهر و استان وجود دارد که یکی از آنها ابنیه های تاریخی به ویژه مساجد با معماری خاص است؛ مساجد از دیرباز محل تجمع مردم بوده و به عنوان خاستگاه دینی آنها شناخته می شود. مساجد از گذشته هم به لحاظ تنوع در ساخت و مصالح، هم معماری خاص و هم به دلیل سبقه دینی و اعتقادی مردم پایگا و پناه مردم بوده اند و علاوه بر برگزاری مناسک و عبادات، به مناسبت های مختلف در آن تجمع می کنند.

شمال تا جنوب استان سیستان و بلوچستان مساجد زیادی وجود دارد که برخی از آن‌ها گونه‌شناسی ویژه‌ای دارند و معماری اصیل اسلامی را با فرهنگ و اقلیم جنوب شرق کشور تلفیق می‌کنند.

با این تفاسیر از آنجایی‌ که یکی از فرصت‌های مهم گردشگری، توجه به ظرفیت مساجد و بناهای تاریخی معنوی است چرا که مساجد تاریخی مهد و جایگاه مهمی در توسعه گردشگری دینی داشته از این‌ حیث که می‌توانند ارزش‌های دینی و اعتقادی دوران های گذشته را به نسل‌های امروز منتقل کنند.

در استان سیستان وبلوچستان مسجد اهمیت و نقش بسیار پررنگی در میان اهل تشیع و تسنن دارد و بسیاری از مراسمات غم و شادی، صلح و سازش و جلسات مهم خانوادگی و طائفه ای نیز در داخل مساجد انجام می شود و مردمان این استان به حرمت جایگاه و قداست مسجد، تصمیماتی که در داخل مسجد گرفته می شود را به دیده منت پذیرا هستند.

در ادامه نیز به معرفی برخی از مساجد قدیمی و تاریخی شهرستان زاهدان پرداخته می شود.

مسجد زرنج

مسجد زرنج در  حوزه سرزمینی سیستان بزرگ واقع شده و از مساجد بازمانده از دوران تمدن اسلامی است. این مسجد توسط عبدالرحمن بن سمره، حاکم زمان عرب برای آموزش مسائل مذهبی، در قرن اول و دوم پس از اسلام بنا شد.

مسجد زرنج دارای دو مناره بوده که یکی از آن‌ها با مس پوشیده شده است. حسن بصری عالمی وارسته مدتی در این مسجد به تعلیم و تدریس مشغول بود. اگرچه قرن‌ها از ساخت و دوران اصیل آن روزها گذشته، ولی همچنان این مسجد از مساجد مهم ایران محسوب می‌شود و نزد مردم زاهدان از احترام، جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مسجد فیض الرحمن

مسجد فیض الرحمن قدیمی ترین مسجد اهل سنت در زاهدان است که همزمان با شکل گیری هسته اولیه شهر به همت کدخدا فیض اله (گرگیج) و توسط بنّایی به نام استاد حیدری ساخته شد که علیرغم گذشت سال‌های متمادی باز هم با همت متولیان، اقامه نماز و برگزاری برنامه های مذهبی و ختم قرآن کریم در آن تعطیل نشده و مردمان منطقه این بنای تاریخی را حفظ کرده اند که جای قدردانی دارد.

مرمت این مسجد تاریخی توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان آغاز شده است.

این مسجد با زیربنای حدود ۲۱۲ متر مربع با نقشه مستطیل و با خشت خام اجرا شده که در سال 79 با شماره ۳۰۶۱ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

مسجد جامع دِزَک

مسجد جامع دزک سراوان در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۱۲ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده و توسط اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری سیستان و بلوچستان مرمت و حفاظت شده است.

این مسجد با معماری بومی و سنتی خود در منطقه کم نظیر است که با توجه ‌به ویژگی‌های آرایه‌ها و مقایسه تطبیقی با مساجد قرون اولیه اسلام در ایران همچون تاریخانه دامغان، می‌توان این بنا را از جمله قدیمی‌ترین مساجد ایران به شمار آورد.

این مسجد دارای شبستانی یک‌طبقه و صحن مرکزی است که رواق‌ها و شبستان‌هایی در اطراف آن قرار دارد.

این مسجد در روستایی به همین نام در سه کیلومتری شرق سراوان واقع شده از جمله مساجد کهن استان است و مصالح اصلی و اولیه مسجد از خشت خام و ملات گل است که برای اولین بار از این بنا در قرن چهارم هجری نام برده شده و تا کنون به دفعات بازسازی شده است.

معمار آن سعی کرده که با استفاده از عناصر معماری ساده تزیینی به مسجد جلوه ای خاص بدهد از جمله می توان به تزئینات داخل شبستان تابستانی جبهه غربی اشاره کرد و دیوارهای داخلی و شمالی و جنوبی و غربی با ایجاد طاق نماهای تزئینی و تزئینات دندان موشی که می توان آن را صورت اولیه مقرنس کاری به‌شمار آورد.

گزارش از نرجس سالار

انتهای پیام/