مجید فرامرزی کارشناس عکاسی و کارشناس روابط امومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی آذربایجان‌شرقی در یادداشتی نوشت: رسانه‌های بصری، به‌ویژه عکاسی و فیلم‌برداری، در حفاظت و احیای میراث‌فرهنگی نقشی بی‌بدیل دارند. این نوع رسانه نه تنها به ثبت و مستندسازی میراث مادی و معنوی کمک می‌کنند، بلکه با ایجاد آگاهی عمومی، حفظ هویت فرهنگی و انتقال ارزش‌های تاریخی به نسل‌های بعدی را ممکن می‌سازند.

یکی از دلایل اهمیت عکاسی در حفاظت از میراث‌فرهنگی، توانایی آن در ثبت لحظات و مکان‌هایی است که به مرور زمان از بین می‌روند. «انسل آدامز»، یکی از مشهورترین عکاسان طبیعت، گفته است: «عکاسی چیزی بیش از یک تصویر است؛ عکاسی یک ابزار برای به اشتراک‌گذاری دیدگاه شما از جهان است.» این دیدگاه به خوبی نشان می‌دهد که عکاسی می‌تواند داستانی از میراث فرهنگی را بازگو کند و هویت و تاریخ یک ملت را به تصویر بکشد.

عکس‌ها و تصاویر مستند، همچنین می‌توانند به عنوان یک ابزار بازدارنده عمل کنند؛ چرا که تصویرسازی و عکاسی دقیق از آثار فرهنگی می‌تواند توجه عمومی و نهادهای مرتبط با حفاظت را به خطرات و تهدیدات احتمالی جلب کند. «سباستیانو سالگادو» عکاس اجتماعی و محیط‌زیست نامدار برزیلی تأکید می‌کند که عکس‌ها می‌توانند انسان‌ها را به تأمل وادار کنند و در نتیجه آنها را به اقدامات حفاظتی تشویق کنند. این بینش عکاس مشهور برزیلی که در جای جای این کره خاکی به عکاسی مشغول شده و به کمک این رسانه، نقش قابل تأملی در بازتاب برخی از رویدادها و زیست‌بوم‌ها ایفا کرده است؛ خود بیانگر اهمیت رسانه‌های مبتنی بر تصویر دارد.

افزون بر این، رسانه‌های بصری می‌توانند از میراث‌فرهنگی ناملموس، مانند آیین‌ها، موسیقی‌های سنتی و محلی، و هنرهای مختلف محافظت کنند. به‌عنوان مثال، فیلم‌برداری از مراسم فرهنگی و آیین‌های محلی می‌تواند این سنت‌ها را به شکلی ماندگار ثبت کرده و به نسل‌های آینده منتقل کند. همان‌طور که «رابرت کاپا» عکاس مشهور جنگ بیان می‌کند: «اگر عکس‌هایتان به اندازه کافی خوب نیستند، پس شما به اندازه کافی نزدیک نشده‌اید.» این جمله تعابیر مختلفی دارد اما تعبیر قابل تذکر این جمله در همه بخش‌های عکاسی از عکاسی ماکرو تا عکاسی از بناها و سازه‌های غول‌پیکر صدق می‌کند که آن تعبیر، اهمیت نزدیکی و ارتباط مستقیم با موضوع بوده و نشان می‌دهد که تصاویر تنها زمانی تاثیر گذاردند که عمق و معنای واقعی یک سوژه را که می‌تواند فرهنگ یا سنت باشد، به نمایش بگذارند.

رسانه‌های بصری در طول سال‌ها به‌ویژه در حوزه میراث‌فرهنگی نقش حیاتی ایفا کرده‌اند و نمونه‌های موفق متعددی از این تأثیرگذاری در جهان و ایران وجود دارد. به عنوان مثال، پروژه مستندسازی «شهر ممنوعه» در چین از طریق عکاسی و فیلم‌برداری، نه تنها به ثبت دقیق این اثر تاریخی پرداخت، بلکه به حفاظت و نگهداری بهتر این بنا کمک کرد. تصاویر ثبت‌شده به محققان و مرمت‌کنندگان اجازه داد تا بدون آسیب به بنا، اطلاعات دقیقی از جزئیات معماری و تاریخ آن به دست آورند. این پروژه نشان می‌دهد که چگونه عکاسی حرفه‌ای می‌تواند به مرمت و احیای یک اثر تاریخی کمک کند.

در ایران نیز، مستندسازی بصری مجموعه باستانی تخت جمشید نیز یکی از نمونه‌های برجسته در این زمینه است. تصاویر حرفه‌ای و فیلم‌های مستند از این بنای تاریخی، نه تنها آن را به مردم دنیا معرفی کرد بلکه باعث شد تا نهادهای بین‌المللی مانند یونسکو و سازمان‌های حفاظت بین‌المللی به اهمیت این اثر توجه بیشتری قائل شوند. همچنین در دوره‌ای که خطر آسیب به این بنا به دلایل طبیعی و انسانی وجود داشت، تصاویر گرفته‌شده از جزئیات معماری و سنگ‌نوشته‌ها به فرآیندهای مرمتی کمک کرده و آگاهی عمومی درباره ضرورت حفاظت از این میراث ملی را افزایش دادند. 

این نمونه‌ها نشان می‌دهند که چگونه رسانه‌های بصری به طور مؤثر در حفاظت و نگهداری از میراث‌فرهنگی نقش‌آفرینی می‌کنند و به ارتقای آگاهی عمومی و جذب حمایت‌های بین‌المللی کمک می‌کنند.

در مجموع، رسانه‌های بصری با قدرت احساسی و مستندسازی خود، نه تنها به عنوان ابزاری هنری بلکه به عنوان ابزاری برای حفاظت و ارتقای میراث‌فرهنگی ایفای نقش می‌کنند. به کارگیری هوشمندانه این رسانه‌ها می‌تواند آگاهی عمومی را افزایش داده و به حفظ و احیای این میراث ارزشمند کمک کند.

انتهای پیام/