الهه سوفالی، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی و کارشناس اکوتوریسم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی استان مرکزی در یادداشتی نوشت: صنایع خلاق نقش مهی در زندگی افراد و جوامع دارد و به عنوان عامل اساسی در موفقیت فردی و همچنین رشد کسب و کارها محسوب می‌شود. امروزه، خلاقیت به عنوان یکی از ارکان اصلی توفیق در زندگی شناخته شده است. صنایع خلاق یا صنایع فرهنگی و خلاقانه، حوزه‌ای از اقتصاد است که فعالیت‌ها و تولیدات آن به عنوان‌ایده‌آل و خلاقانه شناخته می‌شود. این حوزه علاوه بر تولید محصولات و خدمات، بر فرآیند خلق و نوآوری تأکید دارد. این صنایع معمولاً از ارتباط نوآورانه با فرهنگ و هنر برخوردارند.
صنایع خلاق در ایران
در ایران، صنایع خلاق ازظرفیت‌ها و توانمندی‌های زیادی به ویژه در زمینه‌های فرهنگی و هنری برخوردار است. اقوام ایرانی، هر یک با فرهنگ خاص خود محصولاتی مانند صنایع دستی تولید می‌کنند که با توجه واهمیت به صنایع خلاق می‌تواند زمینه رشد و تولیدات بسیاری از آن‌ها را برای ورود به بازارهای جهانی و منطقه‌ای دانست.
صنایع خلاق، به ویژه معماری ایرانی-اسلامی، از جایگاه مطلوبی در سطح جهان برخوردار است. صنایع خلاق در زمینه‌های مختلف مانند بازی‌های رایانه‌ای، پویانمایی، مجلات، سینما و اینترنت و... می‌تواند معرف فرهنگ غنی ایران باشد. لذا با برنامه‌ریزی وحمایت وتوجه به ظرفیت‌ها می‌توان در راه توسعه صنایع خلاق با رویکرد گردشگری گام برداشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد که صنایع خلاق تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر اقتصاد کشور دارند.
صنایع فرهنگی وصنایع خلاق
صنایع فرهنگی به گونه‌ای از صنعت اطلاق می‌شود که به خلق‌ایده، تولید، توزیع محصولات و خدماتی می‌پردازد که ماهیت فرهنگی دارند و مخاطب آن‌ها جنبه‌ها و ابعاد فرهنگی فرد و جامعه است و از آنجایی که تولید محصولات و خدمات فرهنگی بر خلاقیت، مهارت، دانش و استعداد تولیدکنندگان آن استوار است صنایع فرهنگی را صنایع خلاق نیز می‌گویند. صنایع فرهنگی کالاها یا خدمات فرهنگی را تولید و توزیع می‌کنند.
صنایع خلاق، صنایعی هستند که اساس آن‌ها ایجاد و انتشار دانش و اطلاعات است. ریشه این مفهوم به صنایع فرهنگی بازمی‌گردد که در طی زمان و با انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزه در قالب صنایعی چون سینما، نرم‌افزار، موسیقی، پویانمایی، بازی‌های رایانه‌ای و… ظهورمی‌یابد. مفهوم صنایع خلاق از دهه ۱۹۹۰ وارد ادبیات اقتصادی شده است.
صنایع فرهنگی ازشاخه‌های مختلفی تشکیل شده است که هر شاخه به انواع مختلفی نیز تقسیم می‌شود.
انواع صنایع فرهنگی
- صنایع فرهنگی هنری: شامل سینما، تئاتر، هنرهای تجسمی، موسیقی، نمایشگاه‌های هنری، صنایع دستی، طراحی دکوراسیون، مد و طراحی لباس، پویا نمایی.
- صنایع فرهنگی چندرسانه‌ای: ماهواره، رادیو و تلویزیون، وب سایت‌های اینترنتی و تبلیغات
- صنایع فرهنگی مکتوب: کتاب، نشریات، روزنامه‌ها
- صنایع فرهنگی سرگرمی: موزه داری، جشنواره‌ها، تفریحات، گردشگری، بازی‌های رایانه‌ای و اسباب بازی
صنایع فرهنگی هرکشوری با توجه به پیشینه تاریخی وفرهنگی آن شکل می‌گیرد ودر ایران صنایع دستی، تولیدات هنری، بناهای تاریخی با معماری بی‌نظیر، مراسم آیینی وسنتی، موزه‌ها، گالری‌ها، کتابخانه‌ها، موسیقی‌های محلی، هنرهای نمایشی وتصویری، جشنواره‌های گردشگری ونمایشگاه‌های صنایع دستی هریک با محتوا ومضامین مذهبی وملی از مصادیق صنایع فرهنگی درایران است.
تشویق به فعالیت‌های کارآفرینانه و نوآورانه متناسب با ویژگی‌ها و امکانات منطقه، به خصوص در زمینه‌های گردشگری و صنایع وابسته از اهمیت بالایی برخوردار است.
صنایع خلاق نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها ایفا می‌کنند. این صنایع به عنوان یک استراتژی اشتغال زایی و ایجاد درآمد محسوب می‌شود.
صنایع خلاق در لغت لاتین به نام “صنعت نارنجی” شناخته می‌شود. این اصطلاح توسط فلیپ بوئیتراگو رستراپو و ایوان داک ابداع شده است. آن‌ها این عبارت را با الهام از پیگمنتهای رنگی مصر باستان انتخاب کرده‌اند که برای آراستن معابد به کار می‌رفتند. به عبارت دیگر، رنگ نارنجی به عنوان نمایانگر فرهنگ، خلاقیت و هویت در این صنعت شناخته می‌شود. صنعت خلاق بسیار فرصت آفرین است.
اقدامات مهم در صنایع فرهنگی
درهمه کسب و کارهای فعال در صنایع خلاق، خلاقیت سرشار است. بسترسازی برای رشد صنایع خلاق، به ویژه هنرهای دیجیتال، بازی و سرگرمی اهمیت زیادی دارد. این بسترها باید فرصت‌های تجاری در زمینه‌های فرهنگی و هنری فراهم کرده و به افزایش درآمد و تقویت اقتصاد محلی و منطقه‌ای کمک کنند. به منظور ایجاد این بسترها، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- فراهم کردن فضاها و زیرساخت‌های لازم برای بهره‌مندی از دستاوردهای فرهنگی، هنری به منظور تجاری‌سازی آن‌ها
- حمایت از شرکت‌های فناورخلاق وایجاد شرایطی برای رشد شرکت‌های فناور در زمینه صنایع خلاق، با ارائه سرویس‌های مورد نیاز از جمله فضاهای کاری، آموزش، و حمایت مالی.
-توسعه فعالیت‌های کارآفرینی فناورانه و نوآورانه متناسب با ویژگی‌ها و امکانات منطقه، به خصوص در زمینه‌های گردشگری و صنایع وابسته.
-ایجاد و فراهم کردن فرصت‌های شغلی مناسب جهت جذب کارآفرینان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در زمینه‌های هنری، گردشگری و صنایع دستی.
-همکاری بین دانشگاه‌ها وفراهم کردن شرایط برای همکاری بین فارغ‌التحصیلان هنر وفارغ‌التحصیلان فنی ومهندسی به منظور به روزسازی هنرهای بومی و بازتعریف صنایع دستی در دوران معاصر.
این اقدامات به توسعه و پیشرفت حوزه هنرها و صنایع خلاق کمک کرده و افراد محلی را به همکاری و نوآوری تشویق می‌کنند.
صنایع فرهنگی، هویت بخش هستند. هویت فرهنگی ملت‌ها و تمدن‌ها از طریق صنایع فرهنگی می‌تواند به دیگران معرفی شود.
چرا صنعت فرهنگی اهمیت دارد؟
بخش‌های فرهنگی و خلاق برای تضمین توسعه مداوم جوامع مهم هستند و در قلب اقتصاد خلاق قرار دارند. صنایع فرهنگی بر اساس خلاقیت و استعداد فردی، ثروت اقتصادی قابل توجهی تولید می‌کنند. به نظر می‌رسد با توجه به شاخه‌های مختلف صنایع فرهنگی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در هر یک از حوزه‌ها می‌تواند در حفظ و معرفی صنایع فرهنگی نقش مهمی را ایفا کند.
در حوزه میراث فرهنگی با حفظ بناهای تاریخی فرهنگی باستانی، ثبت آثار ملموس وناملموس اقدام کرد.
در صنایع فرهنگی هنری از طریق صنعت سینما وتئاتر، پویانمایی، طراحی دکوراسیون، نمایشگاه‌های صنایع دستی، طراحی مد و لباس، بازسازی، بازآفرینی فضاها و اماکن و بافت‌های تاریخی، موقعیت‌های مکانی (لوکیشن‌هایی) برای معرفی آثار هنری از طریق صنعت سینما می‌تواند گامی مهم در معرفی فضاهای تاریخی، طبیعی و.... که نشان دهنده هویت، تمدن و فرهنگ محسوب می‌شود را شامل شود.
در حوزه صنایع فرهنگی سرگرمی از طریق موزه‌ها، برگزاری رویدادها و جشنواره‌های فرهنگی با خلق تفریحات و سرگرمی‌های مناسبتی می‌توان فرصت‌هایی را برای بازدید گردشگران داخلی وخارجی فراهم کرد. اماکن مذهبی تاریخی، امامزادگان، مساجد، تکایا، آب انبارها و حمام‌های قدیمی با برگزاری مناسبت‌های مذهبی، ملی همه و همه بسیار حائز اهمیت و بسترهای مناسب وظرفیت‌های بینظیری در ایران است.
تولیدات اسباب بازی یکی از صنایع مهمی است که در مجموعه صنایع خلاق وذیل آفرینش‌های کارکردی قرار می‌گیرد. حتی در صنایع فرهنگی سرگرمی با ساخت اسباب بازی‌ها و بازی‌های رایانه‌ای می‌توان به معرفی و شناخت بهتر وبیشتر کودکان با آثارفرهنگی، مشاهیر ومفاخر، اماکن تاریخی – فرهنگی، گردشگری وآثار صنایع دستی کمک کرد.
تنوع قومی و فرهنگی ایران سابقه غنی در حوزه‌های هنری صنایع دستی از ویژگی‌های بی‌نظیر در راستای توسعه گردشگری فرهنگی آیینی اقلیمی را رقم می‌زند لذا توجه به توانمندی‌های بومی سهم فزاینده‌ای در راستای تولیدوخرید کالاها با محتوای فرهنگی متناسب هر منطقه، می‌تواند به توسعه اقتصادی کشور منتهی شود. اهمیت به توسعه صنایع فرهنگی و قوانین مرتبط با آن درجهت تولید بهتر و بیشتر کالاهای فرهنگی، بامحتوای فرهنگی خدمات فرهنگی در برخواهد داشت.
فرهنگ‌سازی وسیع در سطوح مختلف و توجه به صنایع فرهنگی منجر به رشد و توسعه اقتصادی نیزمی‌شود. صنایع فرهنگی با شاخه‌های گوناگون مرتبط ونیرومند مانند کتاب وروزنامه‌ها، مجله‌ها، سایت‌ها، فضای مجازی و... با معرفی فرهنگ ایران متمدن وباشکوه به نسل آینده وبه گردشگران داخلی وخارجی را در پی خواهد داشت. صنایع خلاق و فرهنگی قادر هستند که با ترویج فرهنگ و سبک زندگی بومی و ارزش‌های ملی و دینی توان و تأثیرگذاری کشوررا در سطح بین‌المللی افزایش دهند.
صنایع خلاق و فرهنگی هرگونه فعالیت تولیدی است که بر اساس خلاقیت تولید، توزیع و فروش محصولات و خدمات با هویت فرهنگی و بومی صورت می‌گیرد. با توجه به شاخه‌های مختلف ومتنوع صنایع فرهنگی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در هر یک از حوزه‌ها می‌تواند به حفظ و انتقال ومعرفی صنایع فرهنگی کمک شایانی کند.
صنایع محوری با تبلیغات وفیلم، ویدیو، کلیپ، موسیقی‌های محلی وسنی، هنرهای نمایشی، انتشارات، رادیو، تلویزیون، هنر عکاسی، هنرهای تجسمی نمایشی، عتیقه جات، تجارت و صنایع دستی، پوشش، طراحی و مدو لباس، عروسک‌سازی، طراحی نرم‌افزار، معماری، طراحی داخلی، طراحی گرافیکی همه و همه می‌تواند معرف صنایع فرهنگی در هر جای ایران باشد. میراث ملموس نقاشی‌ها تندیس‌های به جای مانده، کتیبه‌های ارزشمند بناهای تاریخی و میراث فرهنگی معنوی و ناملموس مجموعه‌ای ازایده‌ها باورها آداب و رسوم، آیین‌ها و هنرهای نمایشی در نقطه به نقطه وجای جای ایران از تنوع بسیار بالایی برخوردار است. هر کدام با محتوا ومضامین مذهبی وملی می‌تواند مصادیق صنایع فرهنگی در ایران باشد.
حتی می‌توان ویژگی‌های فرهنگی را از طریق انیمیشن و در سریال‌ها و فیلم‌ها با بهره‌گیری از تکنیک‌های مؤثر مطرح کرد و فرهنگ را با تبدیل به عناصر جذب‌کننده مخاطبان معرفی کردو گسترش داد. برای معرفی فرهنگ در سطح جهانی از شیوه‌های مناسب پرداخت پیام به نحو مطلوب استفاده کرد و ساختارهایی را به محتواها دادکه مخاطبان را جذب کند.
ازدیگر مصداق‌های صنایع خلاق، حوزه صنایع دستی است که با دارا بودن خصوصیات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به طور توأمان ظرفیت قابل توجهی را پدید آورده و می‌تواند بستری تعیین‌کننده برای توسعه اقتصادی ورشد پایدار اشتغال در کشور را فراهم آورد چرا که خلاقیت و نبوغ مردم نواحی مختلف ایران به سبب ویژگی‌های متعددی که داردمی‌تواند به مثابه فرصتی ارزنده برای رشد اقتصادی خلاق در ایران را فراهم می‌کند. درهر کشوری صنایع فرهنگی مختص به آن کشوروبا توجه به سابقه تاریخی وفرهنگی آن شکل می‌گیردورشد می‌کند. از آنجایی که صنعت فرهنگی شامل مجموعه‌ای از صنایع است که مواد اولیه ومضامین خود را از فرهنگ می‌گیرد، لذا به لحاظ اقتصادی، صنعت فرهنگی منبع اساسی برای تولیدثروت بوده وبه لحاظ اجتماعی، توسعه فرصت‌های شغلی بر پایه کار آفرینی فرهنگی می‌تواند باشد.
انتهای پیام/
نظر شما