محمدرضا تاجیک، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان ورامین، در یادداشتی گفت: آب‌انبارسنتی و تاریخی روستای باغخواص مجموعه‌ای بی‌نظیر از همین سازه‌های آبی دشت ورامین است، که به مدد تلاش روستاییان این روستا در سال‌های اخیر مرمت شده و به یادگار باقی مانده است.

این آب‌انبار روستایی در جنب میدان حضرت امام خمینی (ره) و در زیر بنای تاریخی مسجد بقیه‌ا... این روستا  قرار دارد.

کاربرد اصلی این بنا که به شکلی ساده ایجاد شده، برای دسترسی مردم روستا به آب سالم در تمام فصول سال بخصوص در فصول گرم سال در این منطقه بوده است.

پلان معماری این آب‌انبار به شکل مستطیل است و از بخش‌های مختلفی همچون مخزن، راهرو و راه پله، شیر و پاشیر، بادگیر (هواکش) و دریچه‌های ورود آب و ورود متصدی تشکیل شده است.

ورودی این آب‌انبار از طریق حیاط مرکزی مسجد است و راهرو و راه پله آن با هجده پله آجری به طول یک متر و ۳۰ سانتیمتر  و عرض ۳۹ سانتیمتر با عمق پنج متر به حیاط مسجد باز می‌شود.

مخزن مستطیل شکل این آب‌انبار که برای ذخیره آب احداث شده، به طول ۱۲ متر و عرض ۳ متر با پنج متر ارتفاع است. داخل این مخزن فاقد ستون بوده و سقف آن به صورت یک ردیف آجر و به شیوه ضربی اجرا شده است. ۲ دریچه در بالای این مخزن یکی جهت ورود آب‌قنات به داخل مخزن و دیگری جهت ورود متصدی لایروبی و نظافت مخزن، از سمت حیاط تعبیه شده است.

بنابر اعتقاد معماران، این آب‌انبار، دارای دو بادگیر جهت تهویه هوای داخل مخزن و خنک نگه داشتن آب داخل آن بوده که تا پشت بام مسجد کشیده شده و از فاصله‌های دور جلب توجه می‌نموده و به نوعی مناره‌های مسجد را تداعی می‌کرده است، اما متأسفانه در زلزله وحشتناک دوره فتحعلیشاه قاجار، یکی از این بادگیرها تخریب و امروزه فقط یک بادگیر آن باقی مانده است.

بدنه اصلی و هواکش این بادگیر آجری بر روی پشت بام مسجد و دارای ارتفاع بیش از پنج متر و عرض یک متر است.

یکی از جاذبه‌های این آب‌انبار که هنوز هم در یادها و خاطره‌های اهالی این روستا ماندگار است و حتی مردم منطقه، این روستا و مسجدش را با آن می‌شناسند، آشیانه و لانه لک‌لک‌ها است که بر روی بادگیر این آب‌انبار قرار دارد و  بنا به گفته اهالی تا اواخر دهه هفتاد، این لک‌لک‌ها در بهار به این مکان کوچ کرده و ضمن لانه‌گزینی، زاد و ولد و زندگی می‌کردند. مردم این روستا لک‌لک را نماینده فرشتگان و خوش یُمن میدانستند و معتقد بودند هر سال که لک‌لک‌ها به روستا نیایند، مشکلاتی همچون خشکسالی برای روستا و اهالی آن ایجاد خواهد شد.

در زمان خود، این آب‌انبار هیاهوی خاص خود را داشته و موجبات ارتباط سمعی بصری و دیدارهای روزانه اهالی را فراهم می‌آورده است.

بزرگان و پیران روستا خاطرات ماندگار و زیادی از این آب‌انبار دارند و هنوز هم بوی خوش نم آب و صدای شر شر آب را به یاد می‌آورند.

مصالح عمده به کار رفته در ساخت این آب‌انبار و بادگیر آن، آجر سنتی و ملاط ساروج است که از آن نیز در داخل مخزن جهت مقاومت و استحکام بنا و جلوگیری از نفوذ آب به اطراف استفاده شده است.

تا اواسط دهه ۳۰ هجری شمسی به علت افت شدید و قطع آب قنات روستا که تأمین‌کننده آب این آب‌انبار بوده و بعدها با پیشرفت امکانات روستایی و انجام لوله‌کشی آب خانه‌ها، این آب‌انبار کارکرد اصلی خود را در زندگی مردم از دست داد، اما امروزه این بنا تبدیل به نماد زندگی قدیم و معماری محلی روستا گردیده و میزبان گردشگران علاقمند به تاریخ و فرهنگ ایران است.

این آب‌انبار به همراه مسجد تاریخی روستای باغخواص به دلیل برخورداری از ویژگی‌های تاریخی و معماری، توسط وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ با شماره ۱۴۶۷۴ در فهرست میراث‌ملی کشور ثبت شد.

 

انتهای پیام/