سید روح‌الله محمدی، رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی استان اردبیل در یادداشتی نوشت: در سال ۲۰۱۱ میلادی موسسه باستان شناسی آمریکا سومین شنبه ماه اکتبر را به عنوان روز جهانی باستان‌شناسی پیشنهاد کرد و از آن تاریخ هر ساله در هفته سوم ماه اکتبر روز جهانی باستان‌شناسی در کشورهای مختلف گرامی داشته می‌شود.

مطالعات باستان شناسی در شناخت فرهنگ و تمدن‌های باستانی و بازسازی تاریخ نقش اساسی داشته و ضمن تصحیح سهوها و اشتباهات مورخان و تاریخ نویسان، در احیای هنرها و صنایع مستظرفه باستان، راهکارها و اطلاعات ارزشمندی به دست می‌دهد. به عبارت دیگر باستان‌شناسی غبار از چهره تاریخ می‌روبد و باستان شناس کسی است که تاریخ را از زمین می‌کاود.

استان اردبیل به دلیل واقع شدن در مسیر راه ارتباطی مناطق داخلی فلات ایران و جنوب دریای خزر به منطقه قفقاز از جمله مناطق غنی از حیث وجود آثار تاریخی است. بر این اساس مطالعات باستان شناسی در استان اردبیل از سال ۱۲۸۴ ه.ش شروع شد. در این سال ژاک دمورگان فرانسوی اقدام به کاوش قبور مگالتیک عصر مفرغ متاخر و آهن در نوار مرزی نمین کرد. از آن زمان تاکنون تعداد ۴۵ محوطه استان اردبیل در ۷۰ فصل کاوش شده و هشت منطقه از استان در هشت فصل مورد بررسی باستان‌شناسی قرار گرفته است و آثاری از دوران پالئولتیک تحتانی (۷۰۰ تا یک میلیون سال پیش) تا دوران متاخر اسلامی شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفته است.

در نتیجه مطالعات باستان‌شناسی در استان اردبیل، اطلاعات بسیار با ارزشی از تاریخ و فرهنگ منطقه آشکار شده است، از جمله این مطالعات بررسی باستان‌شناسی هیئت مشترک روسی و ایرانی در دره قیزیل اوزن بود که منجر به کشف ابزارهای سنگی مربوط به دوره پارینه سنگی قدیم شد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که استان اردبیل در مسیر مهاجرت انسان‌های اولیه از آفریقا به سمت قفقاز بوده است.

از دیگر یافته‌های باستان‌شناسی مهم اردبیل کشف استل‌های انسان ریخت از محوطه شهر یئری با قدمت حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد است، تعداد و تراکم این استل‌ها که در جهان بی نظیر است نشان دهنده رشد و شکوفایی فرهنگ مرتبط با کورگان‌ها در استان اردبیل می‌باشد. کشف تدفین اسب در گورستان خرم آباد مشگین‌شهر (خیرَمو) حضور و تسلط اقوام مرتبط با کورگان‌ها را تایید می‌کند.

از دیگر یافته‌های مهم باستان‌شناسی در استان اردبیل کاوش گورخمره‌های دوره اشکانی در شهرستان گرمی است. این یافته‌ها نشان می‌دهد شمال استان اردبیل در دوره اشکانی ضمن آن که با افزایش جمعیت مواجه شده در تولید ابزارآلات فلزی و زیورآلات نیز به موفقیت‌های چشم‌گیری دست یافته است. به طوری که در مطالعات دوره اشکانی منطقه گرمی به عنوان یکی از مراکز مهم این دوره محسوب می‌شود.

در دوران اسلامی نیز استان اردبیل به عنوان یکی از مناطق کلیدی در رشد و شکوفایی معماری اسلامی جایگاه خاصی دارد، به طوری که مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی با دارا بودن آثاری از دوره ایلخانی تا قاجار به عنوان الگو و شاخص معماری دوره صفوی محسوب می‌شود.

مطالعات باستان‌شناسی ۱۱۹ ساله اردبیل همچنان ادامه دارد و در سال جاری چهار محوطه دیگه‌ور شهرستان گرمی، اولتان قالاسی پارس‌آباد مغان، تاتار تپه‌سی و قیز قالاسی شهرستان بیله‌سوار مورد مطالعات باستان‌شناسی قرار گرفته و نتایج این مطالعات می‌تواند در شناخت زوایای تاریک تاریخ منطقه موثر باشد.

انتهای پیام/