محمدرضا امیری‌نژاد، معاون میراث‌فرهنگی استان گیلان در یادداشتی نوشت: دیروز و نوع زندگی گذشتگان چگونه بوده است و سرنوشت زمین و آیندگان ساکن در آن چگونه رقم خواهد خورد؟ بی‌تردید این سؤالات و هزاران پرسش‌های کلی و جزئی «علاوه بر دل‌مشغولی‌های فراوان کنونی بشر» همواره حس کنجکاوی و روح پرسشگر انسان امروزی را تحریک کرد تا برای ابهامات پرشمار خویش پاسخی درخور و قانع کننده یابد، حال بماند که در این رهگذر بسیاری از رازها ناپیدا و برای همیشه همچنان سر به مهر باقی خواهد ماند، که البته گریزی از آن نخواهد بود و در این مورد بخصوص دستان انسان به نشانه تسلیم بالا خواهد رفت.

به‌درستی باید اذعان کرد که نمی‌توان از آینده و نوع زندگی آیندگان (جز پیشگویی‌های کلی و غالبا نادرست و نامفهوم) آن‌گونه که باید علم پیدا کرد، اما با مطالعه بر روی مستندات، کتب، آثار و شواهد باقی مانده از پیشینیان، ترسیم کلی زندگی ایشان در دوره‌های مختلف تاریخی و حتی پیش از تاریخ چندان دور از دسترس نیست.

اگر چه در برخی از موارد به دلیل تحریف‌های ناصواب، واقعیات قلب و دستخوش تغییراتی چند شده است، اما به هر حال با تدبیر می‌توان سره را از ناسره تشخیص داد و با احتیاط به تاریخ اعتماد کرد. با آنچه بیان شد تا حدود زیادی تکلیف با تاریخ و چگونگی زندگی بشر در دوران‌های تاریخی و آینده مشخص شد، حال این جا صحبت از دوران پیش از تاریخ و باستان است که بشر هنوز موفق به اختراع خط نشده و بنابراین رصد و دسترسی به اطلاعات آن دوران با رجوع به مستندات و مکتوبات امکان پذیر نیست، حال آنکه انسان‌ها در این دوران خاص نیز زیسته و با فراز و فرودهای بسیار، در قالب جوامع بدوی عمری را در کنار یکدیگر سپری کردند.

در دوران باستان به حقیقت از نعمت تاریخ محرومیم و البته از سویی نشانه‌های زندگی مردمان دوران باستان از جمله سازه‌ها، اشیاء و بیان احساسات و اهداف آنان در قالب نقاشی و حکاکی بر روی بناها و درون غارها برای رسیدن به سرمنزل مقصود که همانا آگاهی از چگونگی زندگی ایشان است، بسیار کارساز  است.

آری با مطالعه بر روی آثار بجای مانده از دوران‌های پیش از تاریخ به منظور کشف حقایق، متخصصان رشته‌های مختلف می‌توانند راهگشا باشند که در این میان باستان‌شناسان با شکافتن سینه اسرار زمین نقشی تعیین کننده و محوری بر عهده داشته و در حقیقت نبوغ و خلاقیت انسان‌های پیشین به خلق تمدن‌های شگرف منجر شد و آنگاه که کلنگ با سرانگشت تدبیر باستان شناسان سینه زمین را می‌شکافد ماموریت کشف و شناساندن تمدن‌ها «که به لحاظ اهمیت کم از خلق تمدن‌ها نمی‌تواند باشد» برای باستان‌شناسان رقم خواهد خورد.

گر به انصاف نگریسته شود علیرغم برخی از انتقادها، با توجه به ظرفیتهای موجود و نوع نگاه به این حوزه، عملکرد باستان‌شناسان در مجموع مثبت ارزیابی شده و تا حدود زیادی به کشف رازهای رمزآلود زندگی گذشتگان و بازتاب آن به نسل حاضر و آیندگان موفق بوده است.

گرچه کشف اشیای منحصر به فرد و ارزشمند به لحاظ مادی ماموریت اصلی پژوهشگران در کاوش‌های باستان‌شناسی نبوده و نخواهد بود، اما به هر حال، تحصیل اشیای در هر حفاری و بخصوص گورستان‌ها از جمله مواردی است که خواه ناخواه با کاوش‌ها همراه بوده و چه بسیار اطلاعات ذی قیمتی از دورانی خاص که در وجود اشیای نهفته شده، تفسیر و تشریح آن برای علاقه‌مندان وظیفه باستان‌شناسان است، که علاوه بر آن با قرار گرفتن در ویترین موزه‌های مختلف، شگفتی همراه با تحسین را نیز برای بازدیدکنندگان به ارمغان خواهد آورد.

باورمندیم بخشی از هویت ملی یک کشور که زاییده فرهنگ و تمدن آن بوده و در قالب آثار نفیس تبلور یافته، مدیون باستان شناسان است، بخصوص پژوهشگرانی که بیشتر با کاوش‌های باستان‌شناسی مانوس بوده و به تناسب کاوش‌ها، اطلاعاتی به اطلاعات گران سنگ دوران باستان می‌افزاید.

کوتاه سخن اینکه هر سفری هزینه‌ای در برخواهد داشت، اگر چه حتی داخل شهری و در دوران معاصر باشد، اما هنر یک باستان‌شناس آن است که به وسیله یک کلنگ با تمهیدات و تدابیری که بکار می‌بندد، زمینه سفر کم هزینه و پرباری را برای انسان‌های این دوران فراهم می‌آورد تا با سفر به اعماق پیش از تاریخ و حتی دوران سنگ، علاوه بر فضای مهیج و ایجاد شگفتی، در حد بضاعت آگاهی‌های مورد نیاز از جوامع بشری و چگونگی زندگی مردم آن دوران را برای مخاطبان خویش ترسیم کرده و تا آنجا پیش می‌رود که تشنگی مردم از بی‌اطلاعی آینده را با آب زلال آگاهی دادن از دوران باستان سیراب می‌کند، هر چند تا به امروز با همت مضاعف باستان شناسان، توانایی و استعدادهای بی‌پایان نیاکان قدر قدرت و قوی شوکت ما به منصه ظهور رسیده اما همانگونه که به ازای هر کاوش باستان‌شناسی بر شگفتی‌های دوران باستان افزوده می‌شود، انتظار است تا زمانی که جهان برقرار و کلنگ همچنان در دستان چیره دست یک باستان‌شناس بی‌قرار باشد، شگفتی اندر شگفتی پدیدار و بر علم و دانش انسان از دوران‌های بسیار دور همچنان افزوده شود.

انتهای پیام/