مائده طورچی، کارشناس صنایع‌دستی و کارشناس بازاریابی و صادرات معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان در یادداشتی نوشت: قدک، پارچه دست بافتی بوده که در قدیم همچون چادرشب با دستگاه پاچال بافته می‌شد و به دلیل تراکم بافت بسیار بالا و فشرده، پارچه‌ای بسیار محکم و زمخت بود.

قدک رادر  لغت نامه معین به جامة کرباسی که آن را با نیل رنگ کرده باشند(قَ دَ ) (اِ. ) در لغت نامه دهخدا به جامه رنگین ورای ابریشمین [ق َ دَ] (اِ)  در توصیف می‌کنند.

به زیر چرخ ز سرکوب قد دشمن تو  

بود به رنگ قدک در دکانچه دقاق

بر اساس شواهد باستان‌شناسی، سابقه بافندگی در گیلان به هشت هزار سال قبل باز می‌گردد. تاریخچه قدک‌بافی نیز از چادرشب‌بافی جدا نبوده و همچون چادرشب بافی قدمت آن به سه هزار سال پیش (هزاره اول قبل از میلاد) می‌رسد.

در گذشته لباس اصلی مردان روستا قدک بود؛ خصوصا باغداران که برای محافظت از تیغ درختان و چوپانان، بخاطر زخیم و محکم بودن این پارچه، از آن به عنوان شلوار استفاده زیادی می‌کردند، در کشتی گیله مردی نیز، مردان کشتی‌گیر روستا شلوار قدک را به تن می‌کردند، بعلاوه از این پارچه به عنوان رخت و لباس دامادی (کت، شلوار و جلیقه) نیز استفاده می‌شد.

شلوار قدک پهلوانی کشتی گیله مردی بر پای پهلوان ایرج که از پدربزرگش پهلوان یوسف نظردخت، به او رسید و اکنون در موزه مردم‌شناسی روستای جهانی قاسم آباد نگهداری می‌شود

شلوار قدک بر پای کشتی گیران گیله مردی روستای قاسم آباد

شلوار قدک متعلق به پهلوان یوسف نظردخت، کشتی گیر گیله مردی روستای قاسم آباد مربوط به صد سال پیش که خواهر پهلوان «کلثوم خانم اصفیاء» با نقوش سنتی آن را گلدوزی کرده است

این شلوار برای عموم از ابریشم‌های نامرغوب که به آن " کج" می‌گفتند و همچنین از پنبه‌ای مخصوص که به آن پنبه آمریکایی می‌گفتند بعد از چله کشی بافته می‌شد و از دوران صفویه که استفاده از ابریشم در نساجی سنتی گیلان به اوج خودش رسید، برای رخت و لباس دامادی و افرادی که از شرایط مالی خوبی برخوردار بودند با ابریشم خود رنگ، بافته می‌شد. سپس به استاد حسین نامی معروف به حسین رنگرز روستای قاسم آباد می‌دادند تا آن را برایشان مشکی رنگ کند و یا با نیل، به رنگ آبی نیلی درآورد.

چله کشی قدک همانند چادرشب بوده و فرقی با آن ندارد، ولی در بافت پارچه، چادرشب دو وردی بوده و قدک چهار وردی و در هنگام بافت قدک، طرحی از خود پارچه به صورت زیگزاگ به وجود می‌آمد، بافت آن نسبت به چادرشب دشوارتر بود و تمرکز و زمان بیشتری را در بافت می‌طلبید.

با ورود شلوارهای جین به روستا و همچنین بافت سخت و زمان‌بر پارچه قدک، به تدریج، زمینه برای جایگزینی البسه ماشینی به جای شلوارها و لباس‌های دست بافت به وجود آمد.

متاسفانه به مرور زمان این نساجی سنتی رو به زوال رفت و جزء رشته‌های منسوخ شده صنایع‌دستی قرار گرفت و اکنون به جز تعداد معدودی شلوار قدک که مربوط به پهلوانان کشتی گیله مردی روستا است، دیگر نشانی از آن نمی‌بینیم.

در بهار سال 1403 دوره آموزشی قدک‌بافی توسط معاونت صنایع‌دستی استان گیلان در روستای جهانی قاسم‌آباد شهرستان رودسر برگزار شد که 19 نفر از چادرشب‌بافان مشتاق، برای آموزش در آن شرکت کردند.

 امید که با دریافت کد رشته قدک‌بافی از وزارخانه، مجددا این نساجی زیبای سنتی احیاء و زنده شود.

انتهای پیام/