میراث‌آریا: امیرکبیر یا میرزا محمدتقی‌خان فراهانی که زادروز او ۱۹ و درگذشت او در ۲۰ دی ماه است، نخستین صدراعظم ناصرالدین‌شاه و همسر خواهر شاه بود. او در دوران صدارت خود کارهای مهمی انجام داد و بخشی از این کارها باعث شد تا مخالفان و دشمنانی در دربار شاه داشته باشد. تاسیس مدرسه دارالفنون و روزنامه وقایع اتفاقیه از مهمترین اقداماتی بود که او در سه ساله صدارت خود انجام داد.
حمام فین یکی از جاذبه های گردشگری کاشان است که در باغ فین قرار دارد، شهرت این حمام به دلیل محل شهادت امیرکبیر بوده است.
امروز ۲۰ دی سالروز شهادت امیرکبیر است به همین مناسبت مروری بر زندگی صدارت و شهادت او خواهیم داشت.
چه کسی نام امیرکبیر را انتخاب کرد؟
میرزا نصرالله صدر الممالک که خود را نامزد اصلی صدارت می‌دانست در منزل حاجی میرزا آقاسی منزل کرده بود و مشغول دسیسه‌چینی علیه میرزا تقی خان فراهانی بود. اما شاه که به تهران رسید بلافاصله میرزا تقی خان را به مقام صدارت برگزید و لقب امیر کبیر را به او اعطا کرد.
حمام فین کاشان چطور شهرت یافت؟
باغ فین یکی از باغ های بزرگ کاشان است و حمامی در میانه این باغ شهرت دارد که محل شهادت امیرکبیر نیز هست. امیرکبیر به دستور ناصرالدین شاه و توسط علی خان حاجب در گرمخانه حمام کوچک و درکنار حوض مرمرینی که در میان گرمخانه وجود دارد به قتل رسید.
ثبت جهانی حمام فین کاشان
میراث جهانی یونسکو بنای حمام فین را در ۱۵ آذرماه سال ۱۳۱۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساند. در پی تلاشی چندساله، یونسکو نیز در سال ۲۰۱۱ میلادی، باغ فین را که حمام فین نیز در آن مجموعه قرار دارد، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرد.
در قسمت جنوبی باغ فین دو حمام کوچک و بزرگ قرار دارد. حمام کوچک از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین و حمام بزرگ در دوران قاجاریه به فرمان فتحعلی شاه ساخته شده است. امرا از حمان بزرگ و خدام از حمام کوچک استفاده می کردند. ورودی، گرمخانه، آب‌نما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) بخش های مختلف حمام هستند.
تاسیس مدرسه دارالفنون
از جمله اقدامات مهم امیرکبیر تاسیس مدرسه دار الفنون و انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه بود. امیرکبیر زمانی که به صدارت رسید به نقص و کمبود موسسات فرهنگی و علمی آگاه بود و معتقد بود ایران از نظر علوم و تمدن جدید بی بهره است و اگر بخواهد تحولاتی را در کشور ایجاد کند باید جوانان ایرانی بهره ای از تمدن و علوم مختلف کسب کنند.
مدرسه دارالفنون در زمان صدارت امیرکبیر، در هفت شعبه تاسیس شد و اولین مدرسه جدید ایران بود. شاهزادگان قاجار نخستین دانش‌آموزان دارالفنون بودند. در دارالفنون اصول علمی جدید و دانش‌های مهندسی، پزشکی، داروسازی، معدن و فنون به جوانان آموزش داده می‌شد و بسیاری از معلم‌های آن از اروپا آمده بودند.
انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه
سومین روزنامه چاپی در ایران متعلق به امیرکبیر بود. اولین شماره روزنامه وقایع اتفاقیه در سال سوم سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار در ۱۸ بهمن ۱۲۲۹به کوشش امیرکبیر منتشر شد. به دستور امیرکبیر اشتراک این روزنامه برای هر یک از افرادی که از دستگاه دولتی بیش از ۲۰۰ تومان حقوق می‌گرفتند اجباری بود. در این روزنامه، اخبار داخلی شامل خبرهای مربوط به دربار، عزل و نصب‌ها، اعطای مقام‌ها، نشان‌ها و امتیازات چاپ می‌شد. در برخی شماره‌ها نیز اخبار رویدادهای شهرهای ایران به چاپ می‌رسید. در بخش اخبار خارجی، اخبار مربوط به کشورهای اروپایی به چاپ می‌رسید. همچنین این روزنامه دارای صفحه حوادث نیز بود. کمتر از یک سال بعد از انتشار اولین شماره، در شماره ۴۹ این روزنامه خبر تحریف‌شده‌ای دربارهٔ مرگ امیرکبیر منتشر شد.
رسیدگی به وضع مالی، حذف القاب و عنوان ها، اصلاح رفتار با درباریان، اصلاحات اجتماعی، ایجاد قراولخانه، اصلاح وضع چاپارخانه دولتی، توجه به تولید و آبادی اراضی، مبارزه با شکنجه، سر و سامان دادن به ارتش، اصلاحات مذهبی، سرکوب بابیان و فرمان اعدام سید علی‌محمد باب از دیگر اقداماتی بود که او در دوران صدارت خود انجام داد.
امیرکبیر در آثار نمایشی
تا به حال مجموعه و فیلم های بسیاری ساخته شده است که یا محوریت بر شخص امیرکبیر بوده یا اینکه او یکی از نقش های اصلی یا فرعی داستانی که در زمان قاجار به تصویر کشیده شده را بازی کرده است. ناصر ملک مطیعی در مجموعه تلویزیونی سلطان صاحبقران، سعید نیکپور در مجموعه تلویزیونی امیرکبیر، داریوش ارجمند در فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما، محمد صادقی در مجموعه تلویزیونی سالهای مشروطه، پژمان بازغی در فیلم سمفونی نهم، صداپیشگی محمدرضا علیمردانی در سریال قبله عالم به جای امیرکبیر، سکانس کوتاهی در قسمت اول سریال جیران و حضور امیرکبیر در خواب شاه، مهدی سلطانی در تئاتر خاطرات و کابوس‌های یک جامه دار از زندگی و قتل میرزا تقی خان فراهانی.
شهادت امیرکبیر در حمام فین
امیرکبیر مردی بسیار کارآمد بود و زمانی که ایشان صدارت داشتند موفق به انجام کارهای بزرگی در کشور شده و یکی از خصوصیات بارزش کار و خدمت خالصانه به وطن و وطن دوستی بود، اینها خصوصیاتی است که همه در مورد آن متفق القول هستند.
۲۰ آبان ۱۲۳۰ درست دو ماه قبل از روز شهادت امیرکبیر، ناصرالدین شاه با ارسال دستخطی، او را از صدارت عزل کرد. امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه، به دستور او و توسط علی خان حاجب در گرمخانه حمام کوچک و درکنار حوض مرمرینی که در میان گرمخانه وجود دارد به شهادت رسید. «امیر به دلاک دستور داد رگ‌های هر دو بازویش را بزند؛ و دو کف دستش را روی زمین نهاد در حالی که خون از بازوانش فوران داشت. در این وقت میر غضب به امر فراشباشی با چکمه لگدی به میان دو کتف امیر نواخت. چون امیر، در غلتید دستمالی را لوله کرد به حلق امیر فرو برد و گلویش را فشرد تا جان داد بلند شد :گفت دیگر کاری نداریم از حمام بیرون آمدند و با اسبهای تندرو به تهران بازگشتند.»
صدراعظمی که در کربلا به خاک سپرده شد
روز بعد از شهادت جسدش را در گورستان پشت مشهد کاشان (در نزدیکی امامزاده حبیب بن موسی) به خاک سپردند. اما چند ماه بعد، به اصرار همسرش عزت‌الدوله کالبدش را به کربلا منتقل کردند و در اتاقی که در آن به سوی حرم امام حسین (ع) باز می‌شد به خاک سپردند.
انتهای پیام/
نظر شما