حامد بیگدلی، رئیس گروه حفظ و احیای بناها و محوطه‌های تاریخی در یادداشتی نوشت: استان زنجان، مهد تمدنی چند هزار ساله است که بخش‌هایی از آن خبر از سکونت مردمان پیش از تاریخ می‌دهد. روایت است که در زمان ساسانیان این خطه را زندیگان و بعد زنگان نامیدند. اما پس از ورود اسلام به زنجان شهرت یافت؛ چرا که در زبان عربی حرف «گ» ج تلفظ می‌شود. مرمت و نگهداری صحیح علمی از آثار و ابنیه‌های تاریخی یک ملت نشان‌دهنده و نمایشگاه حقیقی تاریخ، فرهنگ و هویت ملل مختلف است و جزو شاخص‌های مهم توسعه یافتگی کشورها محسوب می‌شود.

این اصل در کشورهای مختلف به ویژه مناطق دارای آثار تاریخی فراوان و جاذبه‌های طبیعی همواره مورد توجه بوده و به این موضوع مهم بهای بیشتر داده شده است.

اهمیت دادن به این موضوع مهم و محوری در کشورمان نیز طی سال‌های گذشته مسیر مثبت و رو به رشدی را طی کرده است به طوری که دولت‌ها و متولیان حوزه میراث‌فرهنگی کوشیده‌اند با تخصیص اعتبارات و جذب نیروی انسانی متبحر از گنجینه بی‌بدیل گذشتگان این مرز و بوم حراست کنند.

به عبارتی دیگر بناهای تاریخی گنجینه‌ها و دارایی یک کشور هستند که حفظ و نگهداری آن‌ها وظیفه همه نسل‌هاست.

استان زنجان هم با آثار تاریخی شناسایی شده با تاریخ غنی و چند هزارساله بوده که هرکدام بیانگر تمدن و فرهنگ غنی این مرز و بوم است.

بنابراین حفاظت و نگهداری از این محوطه‌ها و بناها وظیفه‌ای است که نباید نسبت به آن بی‌توجه بود، زیرا این آثار هویت و نماد فرهنگ یک ملت است که باید زنده و سرپا نگاه داشته شوند. پس از گسترش ساختمان ها در محدوده بافتهای تاریخی، مجموعه ها و تک بناهای تاریخی در محاصره ساختمانهای جدید قرار گرفتند.

پس از ساخت و سازها، معمولا این بناهای تاریخی در سطحی پایینتر ماندند که این امر اغلب موجب هدایت آبهای سطحی و زیرسطحی به طرف بناهای تاریخی شده است با ایجاد کانال ناکش و بلوکاژ اصولی، که یکی از اولویتهای حفاظت بناها می باشد نفوذ رطوبت به بناهای تاریخی تعدیل می شود.

همین‌طور از زمانی که آب به ساختمان‌ها آمد بر اثر فرسودگی لوله‌ها و نشت رطوبت به بنا موجب تخریب تدریجی بناها شد و این امر هم با بازدید مستمر لوله‌های تاسیساتی توسط کارشناسان، رطوبت داخل بنا نیز به حداقل می رسد.

مرمت آثار تاریخی استان زنجان

مرمت و احیای صحیح آثار تاریخی و ایجاد مراکز تفریحی با مرکزیت آثار و معرفی آن‌ها به مردم موجبات جذب گردشگر و در نتیجه رونق اقتصادی شهر و استان را فراهم خواهد آورد.

با توجه به تحقیقات میدانی انجام شده که نشان می‌دهد مرمت در مدت زمان کوتاه و با کیفیت نسبتا بالاتری توسط مالکان، بهره‌برداران و سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به این حوزه صورت می‌گیرد و شایسته است مرمت آثار تاریخی از طریق حمایت مالی و اعطای تسهیلات با نرخ کم تحت نظارت کارشناسان فنی اداره‌کل به مالکان، بهره‌برداران و سرمایه‌گذاران سپرده شود.

از دیگر عملیات مرمتی که در راستای حفاظت از بناهای تاریخی انجام می شود، آوار برداری و سبک سازی بناها و اجرای کانال‌بندی است.

در سالیان گذشته آوار روی آوار جمع شده و موجب سنگین شدن بار روی بناها که نتیجه آن خستگی طاق و تویزه‌ها و دیوارها که منتج به ترک برداشتن اعضای سازه‌ای می‌شود.

همزمان با سبک‌سازی، مقاوم‌سازی بناهای تاریخی معمولا توسط مصالح برگشت‌پذیر و تلفیق با مصالح مدرن در دستور کار قرار می‌گیرد.

پس از اینکه مرمت‌های اضطراری بناها تاریخی و رفع خطر انجام شد شروع به مرمت‌های تخصصی در بدنه و تزئینات زیر نظر کارشناسان متخصص در حوزه مرمت می‌شود.

اگر مرمت و احیای سایت‌های تاریخی و آثار باستانی بیشتر و بهتر انجام شود می‌تواند نقش مهمی در پویا کردن اقتصاد استان ایفا کند.

آثار غیر منقول استان زنجان

اداره‌کل آثار غیرمنقول استان زنجان که در فهرست آثار ملی ثبت شده است تاکنون ۷۹۷ اثر است که از این تعداد ۱۳۱ اثر، به حوزه بنا اختصاص دارد، طبق دستورالعمل وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، فقط به بناهایی اعتبار تخصیص داده می‌شود که در فهرست آثار ملی یا جهانی به ثبت رسیده‌اند. در این راستا و از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه ای استانی و ملی سال ۱۴۰۲، تعداد ۲۶ محل و بنا مورد مرمت قرار گرفت.

این تعداد ۱۵ بنا و محل از اعتبارات میراث فرهنگی و ۱۱ بنا نیز توسط مالکان بناها تحت نظارت کارشناسان میراث‌فرهنگی مرمت شد.

چالش‌ها و موانعی در حوزه احیا بناهای تاریخی

مهمترین چالش در برخی پروژه‌های مرمت آثار، تخصیص بودجه به صورت خرد و پیمانی و البته اصلی‌ترین دلیل اینکه مرمت آثار تاریخی با توجه به حساسیت بالا و هنری بودن عملیات در قالب نشریات و فهارس بهای ابلاغی سازمان برنامه و بودجه کشور گنجانده نمی‌شود چرا که در حین عملیات مرمتی تغییرات زیادی (با توجه به‌عدم اطلاع از پشت کار) در شرح خدمات اولیه ایجاد می‌شود. در صورت تخصیص بودجه به اداره کل برای مرمت آثار تاریخی نیز بهتر خواهد بود، بودجه برای برخی پروژه ها به صورت نقدی و پروژه نیز به روش امانی انجام شود.

انتهای پیام/