علی ماهفروزی، کارشناس گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران در یادداشتی نوشت: شبه‌جزیره میانکاله به‌عنوان ذخیره‌گاه طبیعی زیست‌کره در ۱۲ کیلومتری شمال شهر بهشهر و یکی از مقاصد بین‌المللی بالقوه سفر  در شرق مازندران است، این شبه‌جزیره با تمام پتانسیل‌های طبیعی و مزیت‌های رقابتی خود در میان انبوه از جاذبه‌های تاریخی، صنعتی، تجاری و تفریحی مرکز و شرق مازندران قرار گرفته است. پناهگاه مهم حیات‌وحش میانکاله در سال ۱۳۴۸ به‌عنوان منطقه حفاظت شده، در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان تالاب در کنوانسیون رامسر و در سال ۱۳۵۵ به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره  ثبت و مورد توجه نهاد بین‌المللی حفاظت از زیستگاه‌ها قرار گرفت.

محیط طبیعی گرم و مرطوب تا شرایط خاص آب‌وهوایی معتدل با حضور ۲۰۰ گونه پرنده همچون فلامینگوی بال قرمز، قوی فریاد کش، غاز وحشی، مرغابی، عروس غاز، چنگر، کاکایی، پرستوی دریایی، گیلانشاه، عقاب دریایی و …که اغلب آنها مهاجر هستند صحنه رؤیایی و شگفت‌انگیزی را در تالاب میانکاله به نمایش می‌گذارد، همچنین پرندگان زیبایی چون قرقاول خزری و دراج که در پوشش‌های درختچه‌ای شبه‌جزیره برای رهگذران دلربایی می کنندگان از ظرفیت‌های بومی این شبه‌جزیره به شمار می‌رود.

شرایط جغرافیایی منحصربه‌فرد این جزیره با ۲۰۷ گونه گیاهی از ۴۷ تیره، عموماً از گیاهان آبزی، شن دوست و شورپسند موزه طبیعی خاصی را در شبه‌جزیره و محیط پیرامون آن به وجود آورده است.

موزه طبیعی آبی میانکاله با ماهیان کپور، کفال، کلمه، ماهی سفید، سوف، ماش، کاراس و… از ارزش‌های مهم طبیعت رویایی آن به شمار می‌رود.

پستانداران بزرگی چون ببر، پلنگ، گراز، مرال، اسب‌های وحشی، گاو و گاومیش ‌ و نمونه‌های کوچک‌تر آن مانند شغال، روباه، گربه جنگلی، جوجه‌تیغی، گربه وحشی، خرگوش و جویندگان کوچکی چون فک کاسپین به‌عنوان میراث جانوری این شبه‌جزیره محسوب می‌شدند که کشتار مرگبار ظل‌السطان پسر ناصرالدین‌شاه باعث انقراض برخی از این‌ گونه همچون ببر شد.

با همهٔ این پتانسیل‌ها و ثروت‌های کم‌نظیر طبیعی در میانکاله، این مقصد جذاب و بی‌نظیر طبیعت‌گردی ایران که می‌تواند به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه تاریخ - طبیعی ایران سالانه هزار گردشگر علاقمند و دوستدار محیط‌زیست داخلی و خارجی را جذب کند با کمبود بودجه دولتی و عدم  سازوکار لازم برای انجمن‌ها و نهادهای حافظ محیط‌زیست و دوستداران طبیعت یا واگذاری هدفمند به بخش خصوصی دچار بحران منابع آبی در تالاب و فقدان منابع غذایی برای پرندگان مهاجر و دیگرگونه‌های جانوری بومی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

این روند یعنی عقب‌نشینی آب در تالاب و محدودشدن محیط‌زیست طبیعی پرندگان مهاجر و کمبودهای منابع غذایی، شبه‌جزیره و تالاب میانکاله را با بحران جدی زیستی و  هویتی روبه‌رو کرده است که اگر سریع به دنبال رفع این مشکل و تجدید حیات دوباره آن نباشند حتماً در آینده نزدیک با مخاطرات بزرگ و غیرقابل‌ بازگشت روبه‌رو خواهیم شد.

منابع تاریخی با موجودیت آثار تاریخی از دوران های مختلف صفوی و قاجاریه در کنار روندهای میراث طبیعی میلیون‌ساله با ثروت‌های موجود گیاهی و جانوری کم‌نظیر در ایران و کل خاورمیانه در محیط ۶۸ هزار هکتار بیانگر حضور موزه بی‌نظیر، رؤیایی و شگفت‌انگیز طبیعی در این بخش از ایران است، موضوعی که می‌توانست با درایت لازم به صندوق ارزی گردشگری کشور تبدیل شود در حال حاضر با بحران موجودیت روبه‌روست.

بر اساس مطالعات متعدد انجام‌شده در سال‌ها و دهه‌های گذشته مقرر گردید تا بخشی از شبه‌جزیره میانکاله در زون متمرکز  جهت نجات زیستی، به بخش خصوصی واگذار شود. طبیعی است واگذاری به سرمایه‌گذار صاحب صلاحیت ‌و علاقمند به طبیعت بر اساس نیازها و معیارهای حفاظتی سازمان محیط‌زیست باید باشد که بتواند به‌عنوان مکمل برای تعالی و توسعه این ذخیره‌گاه استثنایی عمل کند، طبیعتاً حفاظت از ذخیره‌گاه زیست‌کره  یک وظیفه و تعهد بین‌المللی است که کشور ایران به آن متعهد است و لذا واگذاری مشروط با معیارهای گردشگری مسئولانه به بخشی خصوصی نه‌تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه به‌سرعت به بازسازی و حیات مجدد طبیعی، گیاهی و جانوری مجموعه کمک می‌کند، این رویکرد در برخی از کشورها بسیار موفق بوده و گردشگری به‌عنوان یک جریان پشتیبان باعث تجدید حیات محیط‌های حفاظتی  شدند.

توسعه گردشکری در جزیره ها با معیارهای حفاظتی نه تنها باعث تخریب محیط زیست نشده بلکه در سازمان‌دهی حیات گیاهی و جانوری نقش فعالی را داشته است، از جمله این جزایر می‌توان به جزیره کیش اشاره کرد که رویکرد حفاظتی گردشکری باعث ماندگاری و افزایش توان زیست محیطی  دریای و خشکی شد، لذا پیشنهاد می‌شود برابر مطالعات و الزامات قانونی سازمان محیط زیست زون‌های تفرج متمرکز بر اساس معیارهای اکوتوریسم و طبیعت گردی به سزمایه گذاران صاحب صلاحیت واگذار شود و سرمایه‌گذاران متعهد گردند با پرورش گونه‌های طبیعی جانوری، گیاهی و آبزیان محیط آموزشی و تفرجی خاص را برای علاقمندان به این گونه از گردشکری فراهم آورند تا فشارهای زیست محیطی از دیگر بخش های شبه‌جزیره میانکاله برداشته شود.

طبیعی است سرمایه‌گذاری هدفمند گردشگری بر اساس کشش‌های محیط زیستی هماهنگ خواهد شد و این اقدام نقش بارزی در اشتغال و ارزآوری برای استان خواهد داشت.

به نظر می‌رسد واگذاری بخش کوچکی از مجموعه با چنین رویکردی، نقش بارزی در آموزش گروه‌های دانشجویی و دانش‌آموزی، فعالین محیط‌زیست و گردشگری سلامت باهدف پیشگیری و درمان، اکوتوریسم، طبیعت‌گردی مسئولانه خواهد داشت و به‌نوعی حضور سرمایه‌گذاری متعهد بخش خصوصی را می‌توان دانشگاه آموزشی حفاظت از میانکاله در کنار تفرج‌های دیگر  برای اشتغال و ارزآوری کشور دانست.

انتهای پیام/