بهنام رضائی مالمیر کارشناس فرهنگی و دانش آموخته تاریخ ایران در یادداشتی با عنوان نگاهی به آئین علفه در بختیاری به معرفی یکی از سنت‌های دیرین در ایل بختیاری پرداخته است. 

ایل بختیاری یکی از دو شاخه اصلی قوم لر محسوب می‌شود که در کنار دیگر اقوام ایرانی دارای سنن و آداب مخصوص به خود هستند. این ایل که در بخش‌های وسیعی از کشور ایران حیاتی تاریخی دارد، همواره و در مناسبت‌های مختلف به معرفی آئین ها، آواها، پوشش، گویش و داشته‌های فرهنگی خود می‌پردازد و این آئین‌ها را همانند نگینی گران بها به کودکان خود می‌آموزد. کودکانی که در کنار پدران و مادران خود این سنت‌ها را آموخته و هرساله آن‌ها را پاس می‌دارند. 

کودکان در مراسمات آئینی بختیاری مانند جشن‌های عروسی، بله برون، نوروز، شاهنامه خوانی، باران خواهی و سنت عَلَفه یا عید درگذشتگان نقش پررنگی دارند و هرساله برای آمدن نوروز و شرکت در جشن‌های بهاری و مراسم دید و بازدیدهای فامیلی و خانوادگی لحظه شماری می‌کنند. رخت نو می‌پوشند و ذوق و شوق خود را با بهار تقسیم می‌کنند. پسران بختیاری با پوشش زیبای چوقا و دبیت و دختران این ایل با لباس‌های زیبا و خوش رنگی که گویی از دل طبیعت سربرآورده اند، به آئین‌ها و مراسمات ایلی حال و هوایی تازه می‌دهند. 

یکی از سنت‌های قابل توجه در بختیاری، آئین علفه یا عید درگذشتگان است. سنتی دیرینه که با نام‌های دیگری مانند عید کوچک و یا عید درگذشتگان نیز خوانده می‌شود در آخرین پنجشنبه قبل از عید بزرگ و آغاز سال نو انجام می‌شود. 

در واقع معنای لغوی الفه همان خو گرفتن با کسی، الفت گرفتن و دوست گرفتن است. در لغتنامه دهخدا علاوه بر موارد قبلی الف خوگر شدن، دوستی و موانست، بخشیدن و سخاوت معنی شده است. 

ریشه‌های این سنت به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. گروهی بر این باور هستند که در آئین زرتشتی و دوران باستان، با فرا رسیدن نوروز و به سرآمدن آخرین روزهای سال کهنه، مردم به گورخانه‌هایی که محل نگهداری مردگانشان بود می‌رفتند و بنا به باور خود، انواع خوراکی و شیرینی با خود برده و در کنار مردگان خود قرار می‌دادند. آن‌ها بر این باور بودند که مردگان با آمدن نوروز چشم به راه بستگان خود هستند و شیرینی و خوراک از آن‌ها طلب می‌کنند. 

این باور در میان لرهای بختیاری وجود دارد که در پنج روز پایانی سال کهنه تا آمدن نوروز و آغاز سال جدید، درب‌های آسمان گشوده می‌شوند و ارواح آسمانی اجازه می‌بابند تا به خانواده‌های خود سر بزنند و از بازماندگان خود طلب خیرات کنند. در مقابل خانواده‌ها با برگزاری سنت الفه و نذر حلوای مخصوص به صورت خیرات، طلب فاتحه‌ای برای درگذشتگان خود می‌کنند تا ضمن یادآوری یاد و خاطره درگذشتگان خود، باعث شادی ارواح آن‌ها شوند. 

کودکان و کوچکترهای خانواده، لحظه به لحظه این آئین را از نظر تیزبین خود می‌گذرانند و با کمک به بزرگترها در انتقال سینی‌های حلوا، خرما و شوربا، سهم کوچک خود را ادا می‌کنند و با پایان روز خود را مهیای روزهای پیش رو و لحظه تحویل سال می‌کنند. 

در واقع عید علفه یک عید خاص برای اعضای متوفی خانواده و نزدیکان درگذشته است و مردم براساس باورهای قدیمی خود قبل از آغاز سال نو به زیارت مردگان خود رفته، برای زنده نگاه داشتن یاد و خاطر عزیزان ازدست رفته خود و شادی روح اموات آن‌ها قرائت قرآن می‌کنند و فاتحه‌ای خوانده، سپس خوراکی و شیرینی و سبزه بر مزار آنان می‌گذارند.

انتهای پیام/