به گزارش میراث آریا، پل‌های تاریخی لرستان بعنوان بزرگترین سازه‌های سنگی دنیا با قدمتی ۱۴۰۰ ساله شاهدانی از قدمت فرهنگی و معماری تاریخی این استان بر بلندای رودخانه‌های جاری هستند.
لرستان به دلیل موقعیت جغرافیایی، بهره‌مندی از مواهب بی‌نظیر طبیعی و جاری شدن آبشارها و رودخانه‌های همیشه خروشان همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهمترین گذرگاه‌های شمال به جنوب کشور مورد توجه قرار گرفته است.
بیش از ۱۰۰ پل تاریخی در لرستان وجود دارد که پل‌های گاومیشان، شاپوری، پل آجری، پلدختر، کلهر، کشکان و پل شکسته از جمله سازه‌هایی هستند که بیش از ۱۴۰۰ سال قدمت دارند و از معماری و هنر پل‌سازی منحصربه‌فرد برخوردار هستند.
پل‌های تاریخی لرستان، مزیتی در چرخه صنعت گردشگری هستند که تعداد زیادی از این پل‌های حیرت‌انگیز با طول بیش از ۲۰۰ متر و چشمه طاق‌هایی به طول بیش از ۳۰ متر نمایشگاهی از توانمندی و هنر و معماری بی‌نظیری است که در میان طاق‌های آن‌ها خودنمایی می‌کند.
در این میان پل تاریخی کشکان دارای پایه‌هایی به مساحت بیش از ۲۰۰ متر و همچنین بلندی به‌اندازه یک ساختمان ۱۲ طبقه است که مساحت پایه‌ها و ارتفاع آن در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد، به گفته باستان‌شناسان پل شکسته متعلق به دوره ساسانی، تنها پلی در دنیاست که تمام سنگ بوده است.
پل گاومیشان نیز از دیگر پل‌های منحصربه‌فرد لرستان و ویژگی خاص آن مربوط به دهانه این پل است به‌طوری‌که پل گاومیشان بزرگترین دهانه پل‌های تاریخی جهان را به خود اختصاص داده است.
۸۳ پل تاریخی لرستان ثبت جهانی شده است
عطا حسن پور مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان گفت: از مجموع ۱۰۰ پل تاریخی استان تاکنون ۸۳ مورد در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
حسن‌پور گفت: قدمت تاریخی پل‌های این استان به بعد از دوران هخامنشی بر می‌گردد که ویژگی‌های منحصر به فرد، این استان را صاحب بزرگترین، بلندترین، عریض‌ترین دهانه در پل‌ها در سطح دنیا کرده و این شاخصه‌ها در پل‌های کشکان، کلهر و گاومیشان به وضوح قابل مشاهده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان با تأکید بر اینکه پل‌های تاریخی لرستان سند مهم معماری ایران به شمار می‌روند، افزود: دانش معماری مهندسان و پل‌سازی در قرن چهارم هجری اوج گرفته و این زمان اوج شکوفایی هنر پل‌سازی در ایران و جهان بوده و این در حالیست که پل‌های کهن لرستان پس از گذشته هزاران سال همچنان استوار و سترگ در مقابل خروش آب و باد با صلابت ایستاده‌اند.
او اظهار کرد: اکنون پل‌های لرستان به سن فرسودگی رسیده‌اند و در زمان کهولت آن‌ها باید عملیات مرمت حفاظتی بصورت مستمر و دامنه‌دار انجام شود.
پل کشکان موزه هنر پل‌سازی دنیا
حسن‌پور گفت: پل کشکان موزه‌ای از هنر پل‌سازی در دنیا است و یادگارهای هنر پل‌سازی دوران اشکانیان، ساسانیان، اوایل اسلام، پهلوی و حتی جمهوری اسلامی در این استان به نمایش گذاشته شده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان افزود: سیر تحول و روند پیشرفت پل‌سازی در پل تاریخی کشکان به وضوح قابل مشاهده است به حدی که با مطالعه این پل براحتی می‌توان دریافت که هیچکدام از پایه‌های آن مشابه نیستند.
او اظهار کرد: پل عظیم کشکان در سال‌های ۳۸۸ تا ۳۹۸ هجری قمری به مدت ۱۰ سال در این استان بنا شده که در تاریخ زمان حکومت ابونجم، بدر بن حسنویه ابن‌الحسین به ثبت رسیده است.
حسن‌پور بیان کرد: پل کشکان مادر پل‌های ایران است که کتیبه هزارساله آن یک قرن پیش بر اثر تخریب سقوط کرده بود اما در جایگاه خود قرار گرفت، این کتیبه در یک سنگ به ابعاد ۱۰۶ در ۹۰ سانتیمتر با ضخامت ۲۸ سانتیمتر دارای هفت سطر بوده و به خط کوفی برگدار با زبان عربی است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان لرستان با بیان اینکه بر اساس نوشته روی این کتیبه ساخت پل ۱۰ سال طول کشیده است، افزود: در آن برهه حکومت حسنویه بسیار قدرتمند و شیعه بودند که در قرن چهارم بر لرستان حکومت داشتند و تمام پل‌های بزرگ لرستان همچون کلهر، گاومیشان و سیاه پله کوهدشت از جمله آثاری است که در حکومت حسنویه بنا شده‌اند.
او اظهار کرد: سه پل کتیبه‌دار در ایران وجود دارد که از این مجموع پل‌های کشکان و کلهر معمولان در لرستان هستند.
حسن‌پور گفت: بقیه پل‌های استان مانند کاسیان در دوره شاپوری و سیمره در دوره ساسانی احداث شدند و این در حالیست که در دوره ساسانیان نیز لرستان در حوزه پل‌سازی پیشرفت کرده است.
مرمت پل تاریخی کشکان
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان افزود: پل تاریخی کشکان از پایه‌ها کج شده است و با توجه به بازدید انجام شده از این سازه طی روزهای گذشته، به زودی شرکت مشاوری توانمند مطالعات مرمت این پل را انجام خواهد داد.
او اظهار کرد: تلاش می‌شود عملیات حفاظتی وضع موجود انجام شود تا در صورتیکه بارندگی یا یخ زدگی در این محدوده وجود داشت مانع از تخریب پایه پل شود چراکه اکنون این پایه در حال ریزش است.
حسن‌پور افزود: بسترسازی مرمت پایه پل کشکان در حال انجام است و اکنون دغدغه اصلی در امر مرمت این پل نگهداری و حفظ پایه کج شده است که در اثر بارندگی‌های سیل ۹۸ ایجاد شد.
پل‌های تاریخی لرستان بزرگترین سازه‌های سنگی تاریخی
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان اظهار کرد: به گواه تاریخ، پل‌های تاریخی این استان بعد از اهرام ثلاثه مصر بزرگترین بناهای سنگی جهان محسوب می‌شوند که باستان‌شناسان بزرگ جهان در بازدید از این پل‌ها هر کدام به عظمت و ویژگی خاص آن‌ها اشاره کرده‌اند.
او گفت: به عنوان مثال بزرگترین دهانه معماری جهان باستان در پل گاومیشان پلدختر قرار دارد که از طاق کسری ایوان مدائن عریض‌تر است و بلندترین پل جهان باستان «کلهر» معمولان می‌باشد که در تنگنای عرض دره‌ای ۹۱ متری با ارتفاع بیش از ۲۶ متر احداث شده است.
حسن‌پور افزود: لرستان تنها پایگاه ملی پل‌های تاریخی کشور محسوب می‌شود و هر پایه از پل کشکان به اندازه یک آپارتمان عظمت و ماندگاری دارد و از سال ۸۳ پایگاه تخصصی پل‌های تاریخی لرستان به عنوان تنها پایگاه تخصصی کشور در این استان تأسیس و راه‌اندازی شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان با اشاره به اینکه کار این پایگاه، نگاه تخصصی به مرمت، نگهداری، حفاظت، آسیب‌شناسی و معرفی پل‌های تاریخی لرستان است، اظهار کرد: خوشبختانه این پایگاه تاکنون عملکرد خوبی داشته است.
پنج پل تاریخی لرستان شرایط ثبت جهانی دارند
علی مصطفی‌نژاد مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان گفت: این استان در مسیر شریان‌های راهی بوده از طرفی به دلیل اینکه در این منطقه رودهای بسیار خروشانی وجود داشته و عبور از آن‌ها برای تداوم مسیر ضروری بوده است پل‌های تاریخی بزرگ لرستان بنا شده‌اند.
مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان گفت: حدود پنج مورد از پل‌های تاریخی این استان شرایط ثبت جهانی را دارند و در فهرست اصلی قرار می‌گیرند و بقیه پل‌های تاریخی ایران به عنوان متمم پل‌های تاریخی لرستان ثبت خواهند شد.
او افزود: یکی از مهمترین کارها در تشکیل پرونده ثبت جهانی، اسکن لیزر است که به همراه دیگر مطالعات انجام شده است و تکمیل این مطالعات نیازمند ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد ریال اعتبار است تا بتوان پرونده نهایی را برای یونسکو ارسال کرد.
مصطفی‌نژاد اظهار کرد: در صورت تحقق این اعتبار چهار تا پنج مورد از پل‌های تاریخی لرستان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود و با توجه به شرایط منحصر به فرد این پل‌ها به طور حتم پرونده پل‌های تاریخی استان از سوی یونسکو تأیید خواهد شد.
مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان با اشاره به آسیب‌های وارده از سیل ۹۸ بر پل‌های لرستان در مسیر رودخانه‌های خروشان گفت: رفع خطر از پل‌های تاریخی استان نیازمند ۵۰۹ میلیارد ریال اعتبار است و متأسفانه بعد از وقوع سیلاب، اعتباراتی که برای مرمت پل‌های تاریخی استان اعلام شده بود، پرداخت نشد.
او افزود: مرمت در یکی از پایه‌های کشکان انجام شد که دقیق، اصولی و منطبق بر منشورهای بین‌المللی است.
پل شاپوری، عامل ارتباط لرستان و خوزستان
پل شاپوری یا طاق پل شکسته در قسمت جنوبی شهر خرم آباد واقع شده و عامل ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده و احتمالاً برای توزیع آب نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته است.
طول این پل ۳۱۲ مترو ارتفاع آن ۱۰.۷۵ متر است که از ۲۸ چشمه طاق و ۲۷ پایه تشکیل شده و سطح هر پایه ۶۱ متر و فاصله بین دو پایه ۷.۵ متر است.
هم اکنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقی بر اثر عوامل طبیعی تخریب گردیده است چشمه طاق‌های پل به صورت جناقی ساخته شده و سبک‌سازی پل در قسمت طولی پل در زیر روگذر صورت گرفته است.
این پل عظیم و دیدنی مربوط به دوره ساسانی و به شماره ۱۰۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل دختر، اثر ارزنده معماری پیش از اسلام
پل دختر که از آثار ارزنده معماری پیش از اسلام در لرستان محسوب می‌شود در ورودی شهر پلدختر واقع شده و دومین پلی است که در لرستان بنام کر و دت یا پل دختر مشهور است.
جهت پل شرقی غربی و طول آن ۲۷۰ متر است و پایه‌های پهن و قطور این پل که از سنگ‌های پاک تراش ساخته شده‌اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست هرچند این سازه در قرن چهارم هجری قمری مورد مرمت و تجدیدبنا قرار گرفت اما اصل آن بنا به احتمال قریب به یقین مربوط به دوره ساسانی می‌باشد.
در حال حاضر تنها یک طاق از پل موجود است که جاده خرم آباد -اندیمشک از زیر آن می‌گذرد، بلندای این طاق ۱۸ متر از سطح آسفالت است و نزدیک به ۳۰ متر از آب رودخانه ارتفاع دارد.
بی تردید این پل اهمیت ویژه‌ای در ارتباط بین مناطق جنوب با غرب و مرکز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ایلام راه اصلی شاپور خواست به جندی شاپور شهر قدیمی خوزستان (دوره ساسانی) به شمار می‌رفته است.
پل سی پله، رابط لرستان و ایلام
این بنا در منطقه سر طرهان شهرستان کوهدشت بر روی رودخانه سیمره حد فاصل استان لرستان و ایلام در تنگترین بستر رودخانه سیمره در محلی بنام سی پله واقع شده و در مسیر یکی از راه‌های باستانی قرار داشته که سبب ارتباط کرمانشاهان، ایلام و لرستان (سرطرهان) بوده است.
پل یاد شده دارای چهار چشمه طاق بوده که اکنون تنها دو چشمه طاق آن باقی است، پهنای هر پایه این پل ۶. ۵ متر و طول آن ۱۷ متر و مصالح بنا از گچ و سنگ است و در آثار مورخان دوره اسلامی اشاره‌ای به این پل نشده است.
این پل سترگ از آثار منحصر به فرد دوره ساسانی بوده و شماره ثبت ۴۵۱۱ را در فهرست آثار ملی ایران دارد.
پل گاو میشان، فاتح رودخانه سیمره
پل گاومیشان به شماره ثبت ۲۲۲۲ در فهرست آثار ملی ایران در فاصله ۳۰ کیلومتری شهرستان پلدختر و برفراز رودخانه سیمره در حد فاصل استان‌های ایلام و لرستان احداث شده و جهت آن شمال شرقی به جنوب غربی است، طول این پل حدود ۱۷۵ متر، عرض گذر سطح پل نزدیک به ۸ متر و ۲۰ سانتیمتر و در حال حاضر دارای ۶ چشمه طاق است.
عرض چشمه اصلی این پل حدود ۳۳ متر و ۷۰ سانتیمتر و مصالح اصلی آن را ملات، آجر و سنگ تشکیل می‌دهند معماری پاتاق‌ها به سبک دوره ساسانی است اما در چشمه طاق‌ها آثار مرمت دوره‌های صفوی و قاجاری دیده می‌شود.
بنا به گفته برخی مورخان، نامگذاری این پل به گاومیشو به جهت پرورش گاومیش در منطقه بوده است اما با توجه به اهمیت گاو در آیین مهر پرستی ممکن است این نام از آیین مهرپرستی ماخوذ شده باشد.
پل کشکان، مسیر راه باستانی شاپور خواست
پل کشکان در شهرستان چگنی بر روی رودخانه‌ای به همین نام و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان احداث و در متون تاریخی از آن به عنوان کژکی یاد شده است.
طول پل حدود ۳۲۰ متر و عرض هریک از دو چشمه شرقی آن ۲۳. ۲۰ متر، ارتفاع آن در بالاترین قسمت ۲۶ متر و در کوتاهترین قسمت ۱۰ متر است و از ۱۲ طاق پل تنها سه دهنه آن تخریب شده و بقیه هنور سالم هستند برخی از پایه‌های پل با سنگ‌های بزرگ و حجاری شده ساخته شده و مواد و مصالح این بنای سترگ از سنگ، گچ و آجر تشکیل است.
انتهای پیام/
نظر شما