میراث آریا: نوروز یکی از کهن‌ترین و جذاب‌ترین جشن‌های دنیا است که آداب و رسوم دلنوازی دارد، یکی از آن‌ها سفره هفت سین است که حس و حال چیدن سفره هفت سین و جمع شدن اعضای خانواده دور آن وصف ناپذیر است، از طرفی قرار دادن هر یک از سین‌ها در سفره مفهوم خاصی دارد، مثلا سبزه نماد نوزایی، سیب سلامتی و باروری، سنجد دلبستگی، سرکه جاودانگی و شکیبایی، سمنو برکت و سماق نماد باران است. 

اما در این میان چند سالیست که یک موجود کوچک و پرجنب و جوش به این سفره اضافه شده است؛ همان ماهی قرمز زیبا که حرف و حدیث‌های زیادی را به همراه دارد. گفته می‌شود که ماهی قرمز همراه با چای وارد کشور شده، یعنی نزدیک به هشت تا ۹ دهه است که از ورود آن به کشور می‌گذرد. بنابراین در فرهنگ باستانی سفره هفت سین ایرانیان جایی ندارد، عده‌ای هم وجود آن بر سفره هفت سین را به دوره قاجار ربط می‌دهند، البته ماهی در گذشته به عنوان نماد زندگی و آب در نظر گرفته می‌شد و به تدریج در فرهنگ ایرانیان به نماد نوروز و تجدید حیات تبدیل شد. 

نژاد ماهی قرمز به سرزمین چین برمی‌گردد که به مرور به سراسر دنیا رسید. چینی‌ها این ماهی را برای افزایش برکت زندگی و تولید به مزارع برنج وارد می‌کردند. اروپایی‌ها آن را تا سال‌ها به عنوان کادویی گرانقیمت به سران کشورها و مقامات هدیه می‌دادند و تا قرن هفدهم آن را نمادی از ثروت می‌دانستند و به عنوان کادوی عروسی به همسران خود تقدیم می‌کردند. 

امروز این موجود کوچک در ظرف‌های شیشه‌ای جایگاه خاصی را در سفره هفت سین ایرانیان پیدا کرده است، البته چینی‌ها در زمان تحویل سال این ماهی را در رودها و برکه‌ها رها می‌کنند، اما ما ایرانیان آن‌ها را در زندانی شیشه‌ای گرفتار می‌کنیم. با تمام اینها درباره ماهی‌های قرمز حرف این است که گونه‌ای غیربومی هستند و وقتی در طبیعت قرار می‌گیرند به گونه‌ای مهاجم تبدیل می‌شوند که در این شرایط برای گونه‌های بومی مشکل ایجاد می‌کنند. فعالان محیط زیست همواره تاکید دارند که این موجودات در طبیعت رها نشوند، بلکه نهادهای متولی مکانی را برای نگهداری آن‌ها در نظر بگیرند. از طرف دیگر عمر این ماهی‌ها در شیشه‌های بلورین کوتاه است و از این رو می‌تواند تاثیر منفی زیادی بر روحیه کودکان داشته باشد. 

کارشناسان معتقدند که ماهی قرمز می‌تواند آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد کند؛ از جمله آلودگی آب، رقابت با گونه‌های بومی، انتقال بیماری، تخریب زیستگاه‌ها و تغییرات اکوسیستمی. از این رو اهمیت دارد که از رهاسازی ماهی‌های قرمز در منابع آب طبیعی خودداری کنیم و به جای آن، ماهی‌های قرمز را به شیوه‌ای مسئولانه مدیریت کنیم. 

حسین عبیری گلپایگانی، فعال محیط زیست درباره ماهی‌های قرمز در سفره هفت سین ایرانیان گفت: چند سالی است که پیش از آغاز سال نو، موضوع ماهی قرمز بر سفره هفت سین یکی از بحث برانگیزترین موضوعات زیست محیطی در میان فعالان محیط زیست شده است، از زمانی که آرام آرام بساط فروش وسایل سفره هفت سین در حاشیه خیابان‌ها آغاز می‌شود، ظرف‌های شیشه‌ای که ماهی‌های قرمز در آن جنب و جوش می‌کنند هم نظرها را به خود جلب می‌کند. 

عبیری گلپایگانی افزود: علاوه بر این لگن‌های بزرگ پر از ماهی‌های قرمز هم در کنار خیابان‌ها و وسط پیاده‌روها به چشم می‌خورد، ماهی‌های کوچک همواره در جنب و جوش هستند تا در میان دستان کودکی راهی خانه یکی از آن‌ها شوند و بر روی سفره هفت سینشان جای بگیرند، در این میان بین فعالان محیط زیست و انجمن‌های دوستدار حقوق حیوانات دو بحث مطرح است. 

او اظهار کرد:  جمعی از آنان اعتقاد جدی دارند که جای ماهی قرمز در سر سفره هفت سین نیست، این موجودات کوچک در اسارت متولد می‌شوند، در طول زندگی در ظرف‌های شیشه‌ای اسیر هستند و در نهایت با عمری کوتاه می‌میرند که مرگشان خیلی غم‌انگیز است. 

این فعال محیط‌زیست ادامه داد: عده دیگری اعتقاد دارند نگهداری ماهی قرمز و بعضی از حیوانات خانگی در منزل می‌تواند باعث دوستی و الفت میان کودکان و حیوانات شود و از این طریق می‌توان به کودکان یاد داد که حقوق حیوانات را بشناسند و دوستدار حیات وحش باشند. 

عبیری گلپایگانی به نظر برخی مخالفان گذاشتن ماهی قرمز بر روی سفره هفت سین اشاره کرد و گفت: از نظر تاریخی عده‌ای از فعالان اعتقاد دارند تا ۱۰۰ سال پیش در عید نوروز اصلا ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین ایرانیان جایی نداشت و آنان از نقاشی سفره هفت سین کمال الملک به عنوان یک سند گویا نام می‌برند، زیرا از وجود ماهی قرمزرنگ در سر سفره هفت سین این نقاش بزرگ خبری نیست. آنان می‌گویند که حتی در دوره قاجار نیز مردم در سفره هفت سین از ماهی قرمز استفاده نمی‌کردند و این نشان می‌دهد که ماهی قرمز در چند دهه اخیر وارد این سنت باستانی ایرانیان شده است. 

او ادامه داد: همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط در کشور چین مردم در مراسم عید خود از ماهی قرمز استفاده می‌کردند و در پایان مراسم نیز این ماهی‌های کوچک را در آب‌های روان رها می‌کردند، اما از حدود ۸۰ سال پیش همزمان با ورود چای از چین به ایران استفاده از ماهی قرمز در جشن‌های نوروزی شایع شده است. 

این فعال محیط‌زیست به جنبه بهداشتی نگهداری ماهی قرمز اشاره کرد و گفت: ممکن است هنگام تکثیر و پروش ماهی‌های قرمز از آب‌های آلوده و غیربهداشتی استفاده شود که عامل انتقال بیماری‌های ویروسی، انگلی و یا باکتریایی باشند و یا هنگامی که زمان پرورش ماهی‌ها کامل شد و باید برای فروش جابه‌جا شوند، در هنگام حمل و نقل به بدن ماهی‌ها ضربه زده شود که موجب مجروح شدن این موجودات شود که در این زمان دست زدن به آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.

منبع: ایرنا

انتهای پیام/