میراث آریا - در گرماگرم برگزاری شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع‌دستی تهران بودیم که ناگهان خبر درگذشت استاد عباس اعتماد فینی را از سوی همکاران کاشان که غرفه خود را در کنار غرفه بزرگ اصفهان برپا کرده بودند شنیدم، بسیار خسته بودیم زیرا امسال با توجه به بروز مشکلات فراوان غرفه را با کمک همکاران چند سازمان برپا کرده بودیم، اما خبر ناگهانی و ناگوار بود، دکتر علیرضا ایزدی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان را که برای دلگرمی همکارانش صبح زودتر از سایرین به غرفه آمده بود، در جریان گذاشتم، او زودتر از ما با خبر شده بود و گفت علی‌رغم کار بسیار، پیام تسلیتی ارسال کنید و همین جرقه‌ای شد تا در وصف زحماتش سخنی چند رانده شود.
در سال 1395 خورشیدی و هم‌زمان با پاسداشت روز جهانی موزه و هفته میراث‌فرهنگی با همکاران کاشان هماهنگ کردیم تا از این مرد بزرگ در آیین تجلیل از خادمان میراث‌فرهنگی تجلیل شود. گفت‌وگویی با ایشان داشتم، که ماحصل آن بدین شرح است:
استاد عباس اعتماد فینی متولد نهم تیرماه سال 1315 خورشیدی در منطقه کهن و باستانی فین کاشان در محور جنوب غربی شهر تاریخی کاشان است. ایشان در خانواده‌ای مذهبی و دوستدار میراث‌فرهنگی متولد شد به‌گونه‌ای که پدر ایشان احمد اعتماد فینی ازجمله معماران سنتی بود که دستی بر مرمت آثار تاریخی کاشان داشت و عباس نوجوان نیز در محضر پدر با مقوله میراث‌فرهنگی آشنا شد.
در اوایل سده چهاردهم خورشیدی باستان‌شناس مشهور فرانسوی پروفسور رومن گیرشمن (1895/1979میلادی) که ذاتاً اکراینی تبار بود به‌واسطه مأموریتی از سوی موزه لوور عازم ایران شد و همین امر باعث شد تا زندگانی عباس اعتماد فینی نوجوان در مسیری جدید قرار گیرد. رومن گیرشمن طی مدت نسبتا طولانی فعالیت‌های باستان‌شناسی در ایران در مناطقی همچون تپه گیان نهاوند، مناطق باستانی لرستان و همچنین شهرهای باستانی شوش و بیشابور کاوش‌های متعدد باستان‌شناسی داشت و طی نزدیک به چهار دهه فعالیت گذارش به کاشان افتاد و مدتی نیز استاد احمد اعتماد فینی با او همکاری داشت و همان‌جا بود که عباس نوجوان تقریباً در سن 13 سالگی وارد کارگاه‌های کاوش رومن گیرشمن شد، گیرشمن عباس نوجوان را در تیم خود پذیرفت و همین نکته باعث شد تا عباس اعتماد فینی به مدت نزدیک به 33 سال با باستان‌شناسان مشهور فرانسوی که در جای‌جای ایران فعالیت می‌کردند همچون پروفسور رومن گیرشمن، همسرش دکتر تانیا گیرشمن، پروفسور ژان پرو و دکتر ژنویه دلفوس در محوطه‌های مختلف باستانی ایران همچون زیگورات چغازنبیل، محوطه باستان‌شناسی شهر شوش، کاخ آپادانا و محوطه‌های باستانی مسجدسلیمان و در نهایت محوطه باستانی سیلک کاشان کار کرد.
او در سخنرانی مبسوطی که به مناسبت آیین تجلیل از 70 سال فعالیت‌هایش در کاخ چهلستون در سال 1395 حضورش برگزار شد، صراحتاً از حضوری در کاوش‌های باستان‌شناسی و معبد زیگورات چغازنبیل، مرمت مجسمه بزرگ داریوش هخامنشی در موزه ایران باستان و همچنین الواح سنگ زیربنای کاخ داریوش در تخت جمشید سخن راند.
استاد عباس اعتماد فینی اوج فعالیتش را همکاری با باستان‌شناسان فرانسوی در کشف لایه‌های مختلف تمدنی محوطه باستانی سیلک کاشان ذکر کرده بود. او در همان سخنرانی معروفش از سیلک به‌عنوان مدفن راز، منجنیق رسن عمری دراز یاد کرد که بیش از 80 قرن است که پابرجاست، او سیلک را سند ملی از حضور ایرانیان در دوران آغازین تاریخ می‌دانست که چهار دوره تمدنی را از هزاره پنجم پیش از میلاد حضرت مسیح(ع) تا هزاره دوم پیش از میلاد در درون خود نگاهبانی کرده است.
با نگاهی به دست نوشته‌های پروفسور رومن گیرشمن که بعدها در کتابی با عنوان ایران از آغاز تا اسلام درج شد درمی‌یابیم که گیرشمن و تیم اجرایی او از جمله استاد عباس اعتماد فینی چه زحماتی را در بیش از 70 سال قبل برای بازآفرینی نقش ایرانیان در شکل‌گیری تمدن در محدوده فلات مرکزی ایران در بیش از 7هزار سال قبل و پیش از ورود آریایی‌ها به این سرزمین کشیده‌اند.
پروفسور رومن گیرشمن در دیباچه این کتاب که پس از گذشت 10 سال از آغاز فعالیت‌های او در ایران به زبان فرانسوی منتشر و در ایران ترجمه و به زیور طبع آراسته شد در خصوص تمدن ایرانی چنینی می‌نگارد: هیچ فرد ایرانی نیست که اشعار فردوسی را نشنیده باشد و از تاریخ افتخارآمیز خود بی‌خبر باشد، به هر حال اقوام قدیم که به اوج قدرت رسیدند، بسیارند اما از غالب آنان، به‌جز خاطره‌ای آن‌هم مبهم که بیل و کلنگ باستان‌شناسان می‌تواند آن را احیا کند چه باقی‌مانده است؟ تنها ایران است که بی‌اعتنا به قرن‌ها و هزاره‌ها مانند صخره‌ای صماء همچنان پابرجاست.
بی‌تردید نقش استاد عباس اعتماد فینی در شناخت و معرفی نزدیک به 4هزار سال حیات متمدنانه بشر در محوطه باستانی سیلک کاشان بر کسی پوشیده نیست، به‌گونه‌ای که کشف مقوله اختراع چرخ سفالگری به‌عنوان اولین صنعت بشری در 6هزار سال قبل در این دوره و یا کشف آثار نقاشی بجای‌مانده بر روی سفال‌های سیلک که نشان از وجود هنر نساجی در محدوده کاشان در دوران بیش از میلاد مسیح داشت (که نقش مهمی در پرونده انتخاب کاشان به‌عنوان شهر جهانی نساجی ایفا کرده) و یا کشف مهرهای تجار مستقر در سیلک که نشان از ارتباطات تجاری و فرهنگی سیلک با جهان باستان در بیش از 5هزار سال قبل دارد، همگی نشان از تلاش‌های انسان‌های وارسته‌ای همچون استاد عباس اعتماد دارد.
او اگرچه هیچ‌گاه تحصیلات دانشگاهی نداشت، لکن همچون مرمتگران سنتی که دنیایی از تجربه را با خود به همراه داشتند، به‌عنوان نسلی پیشتاز شناخته می‌شود که علم باستان‌شناسی را دهه‌ها پیش از ایجاد این رشته در دانشگاه‌های ایران به‌صورت تجربی آموخت و آن را به کاربرد.
این انسان وارسته سالیان بعد و در دهه 80 خورشیدی پس از آغاز کاوش‌های مجدد در سیلک توسط شادروان دکتر صادق ملک شهمیرزادی دعوت به کار شد و پس از آن شادروان و تا پیش از بازنشستگی، در همین اواخر به‌عنوان موزه‌دار محوطه باستانی سیلک و همکار اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کاشان به دوستداران میراث‌فرهنگی با رویی گشاده و با مهربانی و تواضع خاصی که همواره در او وجود داشت، خدمت کرد.
در سال 1398 هم به مناسبت فعالیت‌های ارزشمند فرهنگی او، بزرگداشتی در محوطه باستانی سیلک برگزار شد. با این حال سخنان ارزشمند او همچنان در گوش تاریخ تکرار می‌شود که با حجب و حیای ذاتی خود خطاب به دوستداران میراث‌فرهنگی امروز ایران‌زمین چنین می‌گفت: انسان‌ها می‌میرند و امت‌ها به تاریخ می‌پیوندند، اما ارثی که از خود به جای می‌گذارند، علم و ادب است، میراثی که از آن‌ها برجای می‌ماند فرهنگ است، میراث فقط کالبد یک بنا نیست بلکه اندیشه انسان‌ها است که ارزش‌هایشان به‌واسطه آن متبلور می‌شود. ای‌کاش می‌شد موزه‌ای از ارزش‌های انسان‌ها ساخت و در نمایشگاه دل‌ها این ارزش‌ها را به تصویر کشید.
استاد عباس اعتماد فینی در سال‌های پایانی عمر به‌عنوان راهنمای محوطه باستانی سیلک یعنی همان‌جایی که عاشقش بود به فعالیت پرداخت و حتی پنج سال قبل در مسیر بازگشت به خانه دچار سانحه تصادف شد، لکن پس از بهبودی دوباره عاشقانه و مشتاق به سرکارش بازگشت تا اینکه چند ماه قبل به‌افتخار بازنشستگی نائل شد. با این وصف در روز 18 بهمن‌ماه سال جاری براثر بیمار و کهولت سن دار فانی را وداع گفت و درگذشت.
روانش شاد.
انتهای پیام/
