به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس، حمید فدایی امروز 11 بهمن‌ماه 1399 در بازدید میدانی از بند گمبان و ساختارهای معماری پیرامونی آن با تأکید بر اهمیت مدیریت آب در دوران باستان، گفت: «مدیریت منابع آبی در دوره‌های تاریخی و به‌ویژه در دوران هخامنشی و پس‌ازآن در دوره ساسانی، نشانگر علم به مهندسی پیچیده‌ای است که باگذشت سده‌ها همچنان حیرت‌انگیز است.»
او با اشاره به اهمیت مستندنگاری از این بندها، ابراز کرد: «شناخت چنین ظرفیت و پیشینه‌ای در مهندسی کنترل و بهره‌برداری از منابع آبی در دوران باستان، می‌تواند برای متخصصان الهام‌بخش باشد.»
فدایی گفت: «پایگاه‌های میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد با برنامه‌ریزی‌های جامع مطالعاتی در مداخلات عرصه و حریم این آثار باستانی قصد دارد از سازه‌های مهندسی مرتبط با آب همچون سدها، بندها، پل‌ها و یا شبکه کانال‌های آب‌رسانی باستانی در منطقه محافظت کند.»
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید بابیان اینکه ضروری است دستگاه‌هایی همچون وزارت نیرو درزمینه‌ی شناخت و ثبت و ضبط و حفاظت از این حرایم با عنوان بخشی از شناسنامه و پیشینه مهندسی دستگاه خود همکاری کنند، افزود: «اگرچه وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی متولی حفاظت از چنین میراث مهندسی سترگی است با هم‌افزایی می‌توان مداخلات گسترده‌ای را کاهش داد که در عرصه و حریم این بخش از میراث مهندسی در حال وقوع است.»
کارشناس باستان‌شناس پایگاه میراث جهانی پاسارگاد نیز درباره مداخلات صورت گرفته در سد گمبان گفت: «در سه سوی چشمه‌های گمبان بقایای ساختاری برجای‌مانده است که شکل و طرح آن نشان می‌دهد باهدف بهره‌برداری از آب چشمه‌ها ساخته شده است.»
حمیدرضا کرمی این ساختار تاریخی را برخوردار از چند بخش دانست و ادامه داد: «مهم‌ترین بخش آن دیوار ستبری است که پیرامون چشمه‌ها قرار گرفته است. این دیوار ستبر در واقع یکی بند تاریخی است که نزدیک به ۹۵۰ متر درازا، ۱۰ متر پهنا روی تاج و ۳۰ متر در کف و نزدیک به شش متر بلندا دارد و مصالح به‌کاررفته در آن از خاک رس و لاشه‌سنگ طبیعی است.»
او با تأکید بر اینکه روش و شیوه ساخت بندگمبان قابل‌تأمل است، اظهار کرد: «این بند همانند بندهای هخامنشی ناحیه پاسارگاد با هسته رسی متراکم و پوسته لاشه‌سنگی ساخته‌شده است. در انتهای غربی بند نیز بقایای ساختاری معماری با مصالح لاشه‌سنگ و ملات آهک و ساروج دیده می‌شود که نشان می‌دهد در اینجا سازه‌ای برای کنترل و تنظیم آب خروجی دریاچه بند وجود داشته است؛ همچنین افزون بر این، بقایای معماری سازه دیگری همانند یک استخر در پایین‌دست دیده می‌شود.»
این متخصص باستان‌شناس کاربردهای اولیه این بند تاریخی را بهره‌برداری از آب چشمه‌های گمبان برای مصارف کشاورزی و باغبانی دانست و به وجود بقایایی از یک گورستان اسلامی مربوط به سده‌های پیشین نیز اشاره کرد.
بند گمبان یا چشمه گمبان از آثار شاخص و ارزشمند شهرستان ارسنجان است که در نزدیکی روستای شرق‌آباد و در کرانه شمالی دریاچه طشک جای گرفته است. فاصله این بند از شهر ارسنجان نزدیک به ۱۸ کیلومتر از شرق است و در این محدوده چندین چشمه به‌صورت برکه وجود دارد که به آن‌ها گمبان می‌گویند.
در اصطلاح محلی جایی که آب در آن انباشت شده و جریان آرامی داشته باشد «گُمب» نامیده می‌شود. گمب شیرین، گمب شور، گمب کافر، گمب علفی، گمب سیاه ازجمله چشمه‌های طبیعی در این مجموعه است. این چشمه‌ها در پای تپه‌ای سنگی قرارگرفته است که از دل زمین می‌جوشد. چندین چشمه از این مجموعه به سبب برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی خشکیده است؛ اما چندی دیگر هنوز پرآب و جاری هستند.
آب چشمه‌های گمبان پس از پیمودن نزدیک به ۳۵۰۰ متر در سمت جنوب وارد دریاچه طشک می‌شود؛ اما هم‌اکنون کشاورزان با استفاده از چندین موتورپمپ آب، میزان زیادی از آب چشمه‌ها را با لوله‌کشی به زمین‌های کشاورزی در پیرامون انتقال می‌دهند.
انتهای پیام/
