رسم «گهره‌بندی یا گهواره‌بندی» که از آیین تعزیه نشأت می‌گیرد یکی از روش‌های زنان برای دست به دامان ائمه معصوم خاصه حضرت علی اصغر (ع) فرزند شش ماهه امام حسین (ع) شدن و سوگواری برای ایشان است.
روستا «دیوا» در بخش بندپی‌غربی شهرستان بابلِ استان مازندران قرار دارد. در این روستا که بافت قدیمی منطقه ییلاقی زنده است. درباره وجه تسمیه دیوا روایت شده دیو به معنای پهلوان و انسان‌های قوی و چالاک و الف آن پسوند مکان است، بنابراین دیوا یعنی منطقه‌ای پهلوان‌نشین. این روستا از شمال به روستای دولت‌رودبار، از جنوب به جنگل، از غرب به روستای شیاده و از شرق به رودخانه کلارود متصل است. تکیه روستای دیوا قدمتی ۱۲۰ساله دارد و معماری آن قاجاری است.
دو طایفه ملک‌شاه و عمران در بخش‌های بالامحله و پایین‌محله روستا سکونت دارند. در روز عاشورا این دو طایفه همدل و هم‌صدا در سایه درختان توسکا و انجیلی به عزاداری می‌پردازند. گهواره‌بندی در روز عاشورا رسمی به یاد طفل شهید کربلاست. ساخت و تزیین گهواره توسط کودکان روستا انجام می‌شود و مادران آن‌ها را همراهی می‌کنند.
هیئت‌های سینه‌زنی از بالامحله و پایین‌محله به سمت حسینیه روستا می‌روند. آخرین گروه عزاداران عده‌ایی از زنان و کودکان روستا هستند که گهواره نمادین حضرت علی‌اصغر (ع) را بر دوش کشیده و با فریادهای یا حسین و یا علی‌اصغر آن را به میان عزاداران می‌برند. «گهره» با پارچه سبز و سفید و عروسک‌هایی که نماد آن حضرت است، تزیین می‌شود. گاه طفلی حدود شش ماه را داخل گهره قرار می‌دهند. خانواده‌هایی که فرزند بیمار دارند، کودک را به نیت شفا، دقایقی درون این گهواره می‌خوابانند.
مردم نذورات خود را داخل آن می‌گذارند و زنانی که در آرزوی فرزند هستند به نیت بارور شدن به گهواره دخیل می‌بندند. در بین این جمعیت کودکانی دیده می‌شوند که با سربند یا علی‌اصغر در آغوش مادرانشان و یا با پای پیاده نوحه‌خوان و زنجیرزنان همراه کاروان در حرکتند، آن‌ها کودکانی هستند که حاجت مادرانشان به این گهواره برآورده شده است. گهره‌بندها پس از خواندن مصیبت‌نامه از حسینیه خارج می‌شوند تا به تکیه‌های روستاهای همجوار بروند و عزاداری را ادامه دهند.
دیوایی‌ها بعد از گرداندن اسب ذوالجناح در روستا در پایان مراسم، تعزیه‌خوانی انجام می‌دهند و نماز جماعت اقامه می‌شود. یکی از ویژگی‌های این روستا مقداری زمین کشاورزی است که روستاییان وقف امام حسین (ع) کرده‌اند تا بخشی از درآمد حاصل از فروش محصولات آن به اطعام‌دهی ماه محرم اختصاص یابد. قسمت دیگر هزینه اطعام عزاداران توسط اهالی به صورت داوطلبانه تامین می‌شود. زنان روستا که در روز عاشورا میهمانان زیادی دارند بعد از طبخ غذا بر روی آتش، غذاها را در مجمعه می‌گذارند و گروهی به سمت حسینیه روستا حرکت می‌کنند، در آنجا غذاها در گوشه‌ای چیده می‌شود و زمانی که عزاداری به پایان رسید، متولیان حسینیه شروع به پخش کردن غذاها بین میهمانان می‌کنند.
با کم‌فروغ شدن جاذبه تعزیه‌خوانی، جوامع محلی جایگزین مناسبی برای تعزیه‌خوانی تدارک دیده‌اند که این امر در روستای دیوا نمایش گهواره‌بندی، سوگی است نمادین بر گرفته از مرگ سیاوشان، اما این بار برای حضرت علی اصغر (ع).
گهره‌بندی از دیرباز زمینه اتحاد و همدلی میان اعضای منطقه بدون توجه به مناسبات اجتماعی و موقعیت اقتصادی، نیز ارتباط بین نسل‌ها از سالمندان تا خردسالان را فراهم کرده است. در سالهای اخیر گهواره‌بندی در قالب تجمعات بزرگ شهری در سراسر کشور انجام می‌شود.
با وجود اینکه تعدادی از خانواده‌های دیوا از روستا به شهر مهاجرت کرده‌اند و تعداد کودکان روستا کم شده است اما سنت دیرینه گهره‌بندی هنوز به قوت خود پابرجاست و دیوایی‌ها هر کجا که باشند، عاشورا، خود را به روستا می‌رسانند و ماتم غم شهادت طفل کربلا را به گهواره می‌بندند. این رسم و آیین به عنوان میراثی معنوی به ثبت ملی رسیده است.
مسیر دسترسی: مازندران، شهرستان بابل، بندپی‌غربی، روستای دیوا
* گزارش از تهمینه اسدی امیری، مدیر امور فرهنگی و روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی مازندران، دانشجوی دکتری گردشگری
انتهای پیام/
