بناها و مجموعه‌های تاریخی زیستگاه مناسبی برای گونه‌هایی از آفات شهری محسوب می‌شوند، این آفات با استقرار روی بناهای تاریخی، در برخی از موارد قادرند خسارت جبران‌ناپذیر به اندوخته‌های تاریخی و فرهنگی بشر وارد سازند. متأسفانه به دلیل کند بودن تأثیر آفات، که با نام آسیب بیولوژیک شناخته می‌شود، در مباحث حفاظت به‌صورت تخصصی به کنترل آن‌ها پرداخته نشده است و جای خالی تحقیقات تخصصی برای ارائه راهکارهای علمی در برابر آن مشهود است.
پایش یک مراقبت مستمر و برنامه‌ریزی‌شده است که باهدف پیشگیری انجام می‌گیرد.
برای حفاظت بناها و آثار تاریخی، در حوزه‌های مختلف پایش ضروری است و بسته به عاملی که برای آن پایش انجام می‌گیرد، متفاوت خواهد بود. هنگامی‌که هدف از پایش به حداقل رساندن آسیب ناشی از عوامل بیولوژیک باشد، توانایی‌های موجودات زنده در حرکت، مقاومت و عکس‌العمل نشان دادن، باید در نظر گرفته شود. پایش مستمر و برنامه‌ریزی‌شده در بناهای تاریخی شاخص یک ضرورت است که می‌تواند از آسیب‌های پرهزینه و غیرقابل‌جبران عوامل بیولوژیک جلوگیری کند.
در برنامه‌ریزی برای پایش در حوزه عوامل بیولوژیک باید در نظر داشت:
1- هر ماده آلی در هرکجای بنا که به‌کاررفته باشد نیاز به بررسی دارد.
2- در برنامه‌ریزی برای پایش ابتدا باید آفاتی که پتانسیل آسیب رساندن به بنا و آثار تاریخی را دارند شناسایی شوند و با توجه به پتانسیل خسارت زایی این آفات دوره‌های پایش تنظیم شود. به‌عنوان‌مثال در سازه‌های خشتی در مناطق مرکزی و جنوبی ایران موریانه مهم‌ترین عامل بیولوژیک محسوب می‌شود و پایش ها باید به‌صورت هدفمند برای آسیب این آفت برنامه‌ریزی شود. در مناطق با رطوبت بالا قارچ‌ها و کپک‌ها، روی سازه‌های چوبی و گلسنگ‌ها روی سازه‌های سنگی پتانسیل تخریب بالایی دارند و پایش های باید با تمرکز بر این عوامل برنامه‌ریزی شود.
3- تمام فضاها با توجه به نقشه بنا باید مورد بازرسی قرار گیرد. فضاهایی که در دید عمومی قرار ندارند بیشتر به پایش نیاز دارند. به‌عنوان‌مثال چوب‌هایی که نقش سازه‌ای در بنا دارند مانند چوب‌های به‌کاررفته در داخل مناره‌ها و بین دو پوشه گنبدها، علی‌رغم نقش مهمشان در استحکام بنا نسبت به درها و پنجره‌ها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
4- فضاهای گربه‌رو و انباری‌هایی که می‌تواند فضای مناسبی برای زندگی و انتشار آفات باشند، باید در برنامه پایش قرار داشته باشند.
5- در بررسی آفات مرزبندی‌های روی نقشه اهمیتی ندارد. در موارد متعدد مشاهده می‌شود که منشأ آلودگی در بناهای مجاور یک اثر تاریخی قرار دارند. بنابراین برای یک حفاظت مؤثر و طولانی‌مدت باید پایش، گسترده و فراتر از مرزهای یک بنا برنامه‌ریزی شود.
انتهای پیام/
