به گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، بررسی‌های آرکئوژئوفیزیک با روش مغناطیس‌سنجی در محوطه باستانی اولتان با همکاری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل و معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی به سرپرستی کورش محمدخانی عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی با مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به انجام رسید.
کورش محمدخانی عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی و سرپرست هیئت باستان‌شناسی 26 شهریور 1401با اعلام این خبر، اولتان قالاسی یا قلعه اولتان را از محوطه‌های بسیار مهم دوره ساسانی و اسلامی در شمال غربی کشور دانست و گفت: «اولتان قالاسی در ساحل جنوبی رود ارس و در کمتر از پانصد متری غرب شهر اولتان و در 15 کیلومتری جنوب غربی شهر پارس‌آباد (دشت مغان) در میانه راه پارس‌آباد به آصلان‌دوز، در استان اردبیل واقع شده است.»
او افزود: «با توجه به آثار سطحی و بررسی عکس‌های هوایی و ماهوارهای به نظر می‌رسد این محوطه باستانی شهری بوده که از دو بخش محصور (شارستان یا ارگ) و غیر محصور (بخش استقراری پیرامون شارستان، ربض) تشکیل شده است.»
سرپرست هیئت باستان‌شناسی با بیان اینکه ارگ شهر وسیع و تقریباً مسطح است و بارویی خشتی آن را فرا گرفته خاطرنشان کرد: «اولتان قالاسی در مجموع و با احتساب ارگ و ربض احتمالاً بیش از 70 هکتار وسعت دارد و بیشک شرایط شکل‌گیری و جای‌گیری اولتان قالاسی تحت تأثیر وجود و جریان رود ارس بوده است.»
محمدخانی تصریح کرد: «بر روی حصار پستی و بلندی‌هایی با فواصل مختلف، تقریبا 30 متر، دیده می‌شوند که به نظر می‌رسد نشانگر برجک های آن باشد وگرداگرد ارگ (در شرق، جنوب و غرب) را خندقی به عرض 10 متر احاطه کرده که امروزه خندق غربی به عنوان کانال فاضلاب کارخانه قند استفاده می شود، در خندق جنوبی نیز ساختار و سازهای همچون آغل گوسفندان، کارگاه سنگ شکنی و کارخانه رب سپهری ساخته شده است.»
عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه شرایط، شکل‌گیری و جای‌گیری اولتان قالاسی بیشک بی‌تأثیر از وجود جریان رود ارس نبوده، به‌طوری که ضلع شمال‌غربی ارگ بر لبه پادگان رود و مطابق با مسیر جریان رود احداث شده گفت: «احتمالاً به منظور دفاع بهتر از شهر، از وجود مانع طبیعی نهایت استفاده به عمل آمده است.»
او تصریح‌کرد: «اولتان قالاسی از جهت شمال و شمال غربی به رود ارس مشرف است و در برخی منابع از این شهر به عنوان یکی از بنادر دوره اشکانی نام برده می‌شود، درحالی که با توجه به کاوش‌های انجام شده و جستجوی دقیق منابع و کتب مربوط به تاریخ و جغرافیای تاریخی دشت مغان و این محوطه، به نظر نمی‌رسد قدمت این شهر به دوره اشکانی برسد.»
سرپرست هیئت باستان‌شناسی گفت:«با توجه به مطالعات و کاوش‌های کریم علیزاده در این محوطه در دهه هشتاد خورشیدی، آثاری از دوره ساسانی و بیشتر از دوره اسلامی وجود دارد و احتمالاً این شهر در مقطعی از تاریخ، نامی جز "اولتان" داشته و تنها از دوره مغول به بعد است که نام اولتان را در یکی از منابع مهم مشاهده می‌کنیم.»
سرپرست هیئت باستان‌شناسی اظهارکرد:«بررسی های آرکئوژئوفیزیک با روش مغناطیس‌سنجی به منظور شناسایی عوارض زیر سطحی در قلعه و بخش پیرامونی آن در شهر بیرونی یا بخش صنعتی در غرب قلعه اولتان و شناسایی بهتر عوارض این محوطه انجام گرفت.»
او افزود: «تمامی قلعه اولتان و باروهای اطراف مورد پیمایش مغناطیسی قرار گرفت و آثار جالب توجهی در نقشه‌های مغناطیسی آشکار شد.»
عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی اظهارکرد: «به جز اندک آلودگی‌های ژئوفیزیکی مثل برجک دیده‌بانی مرزبانی و میله‌های مرزی و سازه فنس کشی شده در شمال‌غربی محوطه، قلعه اولتان از حیث آلودگی عاری و برای بررسی مغناطیسی بسیار مناسب بود، اما در بخش جنوبی در خارج از باروی ارگ، با توجه به ساخت و سازهای بسیار زیادی که تا به امروز انجام شده (کارگاه سنگ‌شکنی، کارخانه رب سپهری، ساختمان‌های تعاونی روستایی، پمپ گاز، کارگاه بسته‌بندی علوفه) بررسی مغناطیسی را غیرممکن کرد.»
محمدخانی با بیان اینکه در قسمت غربی قلعه اولتان و پیرامون ارگ بعد از خندق غربی نیز بررسی انجام گرفت گفت:«بخش جنوبی این قسمت نیز، به دلیل ساخت و سازها و وجود چاله زباله قدیمی شهر پارس‌آباد، امکان بررسی را غیر ممکن ساخت، ولی بخش شمالی شهر بیرونی به طور کامل مورد پوشش بررسی مغناطیس سنجی قرار گرفت که نتایج قابل توجهی را در بر داشت.»
او خاطرنشان‌کرد: «همچنین عکس‌های هوایی عمودی قلعه و بخش پیرامونی توسط پهباد از فاصله 95 متری سطح زمین تهیه که برای تهیه نقشه‌های رقومی سطح و همچنین همپوشانی نقشه‌های مغناطیسی و عکس‌های هوایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.»
محمدخانی قلعه اولتان را از قلاع بسیار مهم دوره ساسانی و اسلامی خواند که به شماره 2654 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و افزود: «بیشک این قلعه در دوره ساسانی از قلاع مهم برای امور تدافعی در شمال غرب ایران بوده که مطالعات و بررسی‌های آن تا به امروز مغفول مانده است.»
سرپرست هیئت باستان‌شناسی افزود: «این قلعه بنا به مدارک تاریخی و نوشته‌های که در دوره اسلامی به خصوص از دوره ایلخانی و تیموری وجود دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.»
انتهای پیام/
