نیاز انسان به حرکت و فعالیت در طول حیات تاریخی او همواره با کسب تجارب و کشف روش‌های جدید برای رفع آن همراه بوده است. کار و فعالیت، بازی و ورزش، به‌عنوان محملی برای حرکت، در طول تاریخ زندگی انسان به شیوه‌های گوناگونی متجلی شده است.

بازی و ورزش در زندگی افراد جامعه نقش اساسی و حیاتی را ایفا می‌کند. بچه‌ها از بازی و ورزش لذت می‌برند و ضمن لذت بردن از بازی و ورزش در هنگام پرداختن به آن فرصت‌های خوبی را برای بیان احساسات و عواطف خود می‌یابند، از این‌ رو به‌تدریج راه کنترل آن را فرا می‌گیرند. علاوه بر این از نظر رشد عقلی و اجتماعی در حین بازی‌ها، کودکان و نوجوانان با مسائل و مشکلات مختلفی مواجه می‌شوند و با تلاش و کوشش در جهت حل آن‌ها، قدرت و توانایی راه‌های مقابله با مسائل و مشکلات زندگی را بهتر فراگرفته و روح همکاری و تعاون و دوستی در آن‌ها شکل‌ گرفته و تقویت می‌شود.

بتو بتو (بكوب، بكوب) (Bato Bato)

نوع بازی: سرگرمی ورزشی

تعداد بازیکنان: گروهی دو گروه مساوی

وسایل بازی: یک عدد توپ

فضای بازی: فضای باز

گروه سنی: نوجوانان

جنسیت: پسران، دختران

مراحل بازی: ابتدا بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند، دو نفر که قدبلندترند در چند متری، مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند سایر بازیکنان در اطراف این دو مواظب هستند تا هر موقع که توپ به‌طرف آنان پرتاب شد،گل بگیرند. در این موقع توپ کوچکی که در اختیار یکی از دو بازیکن قدبلند هستند به هوا پرتاب می‌شود، آن دو سعی می‌کنند توپ را به‌طرف یاران خود پرتاب کنند، وقتی توپ به دست یکی از بازیکنان افتاد، اگر با یارهای مخالف خود فاصله زیاد داشته باشد، پاس‌کاری می‌کند و توپ را به یار موافق می‌دهد و می‌گوید پاس بده تا مثلاً حسن یا حسین را چربش کنیم.

در این موقع او توپ را به‌سرعت گرفته با شدت تمام به یکی از بازیکنان مخالف که نزدیکش قرار دارد می‌زند. محدوده مشخصی را به‌عنوان میدان بازی انتخاب می‌کنند تا افراد نتوانند به هر سمتی که مایل باشند بروند و بازی عملاً غیرممکن شود. ضمناً کسی که توپ را در دست می‌گیرد مواظب است راه نرود و در یک نقطه بایستد. اگر نزدیک یار مخالف بود، توپ را به یار مخالف می‌زند وگرنه همان‌که گفته شد توپ را به یکی از یارانش پاس می‌دهد. یار مقابل هم سعی می‌کند توپ را بگیرد و به یار مخالف بزند یا اینکه به یارش پاس بدهد. این بازی نیاز به تحرک و جست‌وخیز فراوان دارد. به همین جهت بیشتر در فصل زمستان صورت می‌گیرد تا باعث گرم شدن بچه‌ها شود.

بتم بتم گشتم، صحرای بتم گشتم (betom betom gashtom, sahraye betom gashtom)

نوع بازی: سرگرمی، تفریحی

تعداد بازیکنان: گروهی، دو گروه مساوی

وسایل بازی: -

فضای بازی: فضای باز، کوچه‌ها، حیاط

گروه سنی: نوجوانان، جوانان

جنسیت: پسران

مراحل بازی: این بازی را در ماه مبارک رمضان، پس از افطار انجام می‌دهند. این بازی خاص شهر شاهرود است. افراد به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروهی که سواری می‌دهد و گروهی که سوار هستند. هر گروه اوستایی دارد. اوستای گروهی که سواره هستند به کسی بر روی او سوار است می‌گوید: این سر به خطا و اخذ و اخذ نساء بلبل زنگالو شیشه در کمر دارد همش، همش، همش چندتا میشه؟ (همه‌اش چندتا می‌شود؟) اوستا دست خود را بالا می‌گیرد و با تعدادی از انگشتان خود شماره مورد نظرش را نشان می‌دهد، اگر آن‌کسی که سواری می‌دهد تعداد را درست بگوید، گروهشان برنده است و نوبت گروه دیگر است که سواری دهند.

خلاء: khela مستراح و اخذ: vakhede به‌اضافه

نسا: nesa اسم زن، در این بازی منظور زن بی‌خرد است.

بالا جستی قورتی (bala jast quruti)

نوع بازی: سرگرمی

تعداد بازیکنان: 4 نفر

وسایل بازی: -

فضای بازی: فضای باز، حیاط تکیه، کوچه‌ها و ...

گروه سنی: نوجوانان

جنسیت: پسران

مراحل بازی: در این بازی هر یک از افراد اسم‌هایی را که شامل (سیخ، کبابی، قوروتی و شرابی) است را با انداختن «شیر یا خط» انتخاب می‌کنند. دونفر دونفر، شیر و خط می‌اندازند تا شخصی که سیخ است می‌ایستد تا آن نفر که باید خم شود کمر او را بگیرد و شخصی که سوار می‌شود بر پشت او بنشیند. حال شخصی که ایستاده است می‌گوید: خالو خالو خرت به ماتی

سوار می‌گوید: شما مردم چه‌کاره؟

ایستاده می‌گوید: پایین جست شرابی

ایستاده باید سریع سوار شود وگرنه می‌سوزد و باز همان شخص سوار می‌شود، این بازی با بالا جستن این دو نفر ادامه دارد تا زمانی که یک نفر از این دو به هنگام گفتن به لکنت بیفتد و شخصی که به لکنت افتاده باید خم شود و بقیه افراد دوباره جایشان را عوض می‌کنند. در ضمن اینکه نام هر یک از افراد کبابی یا شرابی و قوروتی باشد فرقی نمی‌کند.

بجول بازی (bujul bazi)

نوع بازی: سرگرمی

تعداد بازیکنان: گروهی، بیش از سه نفر

وسایل بازی: استخوان مفصل

فضای بازی: فضای باز کوچه‌ها و ...

گروه سنی: جوانان میان‌سالان

جنسیت: پسران

مراحل بازی: یک استخوان مفصل گوسفند را گرفته و هر چهار طرف آن را نام‌گذاری می‌کنند. این استخوان هر طرفش شکل مختلفی دارد. یک‌طرف را پرک، طرف دیگر را جیک، طرف دیگر را اسب و طرف دیگر را خر می‌نامند.

هرکس این استخوان را چهار دفعه بالا می‌اندازد به تعدادی که طرف اسب می‌افتد امتیازبندی کرده و برنده مشخص می‌شود

امتیازها به ترتیب نام اسب > خر > جیک > پوک

بوتم، بوتم (Botem, Botem)

نوع بازی: سرگرمی تفریحی

تعداد بازیکنان: گروهی حداقل ۲ گروه ۴ نفره مساوی

وسایل بازی: سنگ و کلوخ

فضای بازی: فضای باز،کوچه‌ها حیاط

گروه سنی: نوجوانان جوانان

جنسیت: پسران

مراحل بازی: دو نفر استاد می‌شوند، بازیکنان هم دوبه‌دو می‌شوند (معمولاً بچه‌هایی هم قد باهم) و دور از چشم استادها، یکی سنگ و دیگری کلوخ را در مشت می‌گیرد و نزد استادها می‌آیند و از آنها سؤال می‌کنند که سنگ را می‌خواهند یا کلوخ را و استادها با انتخاب سنگ یا کلوخ آن بازیکن را به دسته خود می‌پذیرند. سپس شیر یا خط می‌اندازند تا گروهی که باید بازی را شروع کند، مشخص شود. بعد از آن دایره‌ای که بزرگی آن بستگی به تعداد بازیکنان دارد، روی زمین رسم می‌کنند گروه بازنده روی خط دایره بافاصله مساوی از هم می‌ایستند و افراد گروه برنده بر دوش آنها سوار می‌شوند استاد دسته برنده که برکول استاد دسته بازنده سوار است با یک دست چشم او را می‌گیرد و با خواندن این شعر:

«بوتم بوتم گشتم، صحرا بوتم گشتم این سربه‌هوا یا خود زمین یا اون هوا، همش همش چندتا میشه؟»

با انگشتان دست دیگرش عددی را نشان می‌دهد. استادی که چشم‌هایش بسته است، باید عدد را حدس بزند. اگر حدس او درست بود جای دودسته عوض می‌شود، اگر درست نگفت، باید بازیکنان سواره را یک دور، دور دایره بچرخاند و به‌جای اول برگرداند. سپس بازی از نو آغاز می‌شود.

گزارش از ابوالفضل محمدخانی پژوهشگر استان سمنان

انتهای پیام/