میراث آریا: گرچه کلیت آداب‌ورسوم نوروز در تمام نقاط این سرزمین پهناور یکسان است اما در جزئیات، مردم هریک از مناطق مختلف این جشن را به شیوه خود پاس می‌دارند.

مردم استان کهگیلویه و بویراحمد نیز بسته به اقلیم، فرهنگ و خوی عشایری خود، آیین‌های ویژه‌ای در بزرگداشت بهار و نوروز دارند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

خانه‌تکانی، آماده کردن سبزه، درست کردن آجیل محلی، پختن نان شیرین محلی، درست کردن غذا برای بزرگداشت درگذشتگان، چهارشنبه‌سوری و سفره پرکنون از مهم‌ترین آیین‌های استقبال از نوروز باستانی در استان کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود.

آیین‌های نوروزی در مناطق روستایی و عشایری با شور و شوق بیشتری انجام می‌گیرد.

نگاهی به آیین‌های استقبال از نوروز باستانی در کهگیلویه و بویراحمد نشان می‌دهد که شهروندان ضمن تلاش برای آغاز سالی بانشاط به فکر دوستان و آشنایان خود هم هستند تا شادی‌هایشان را با یکدیگر تقسیم کنند.

خانه‌تکانی

سنت خانه‌تکانی به‌عنوان یکی از نخستین آیین‌های استقبال از نوروز باستانی در کهگیلویه و بویراحمد ازنظر زمانی است که به‌طورمعمول در اوایل اسفندماه آغاز می‌شود.

زنان و دختران کهگیلویه و بویراحمدی بیشترین بخش سنت دیرینه خانه‌تکانی را به عهده می‌گیرند در این رسم کهن همه‌چیز از فرش و پرده گرفته تا مبل و شیشه‌های در و پنجره شسته یا غبارروبی می‌شود.

برخلاف برخی مناطق شهری که از کارگران برای انجام خانه‌تکانی استفاده می‌شود در مناطق روستایی زنان و دختران دورهم جمع می‌شوند و با همکاری یکدیگر خانه‌تکانی را انجام می‌دهند که این روش باعث همدلی اهالی می‌شود.

این روزها پشت‌بام‌ها و حیاط خانه‌های مناطق روستایی کهگیلویه و بویراحمد پوشیده از فرش، پتو، لباس، موکت است و خلاصه شور و حال وصف‌ناشدنی برای انجام خانه‌تکانی در این استان وجود دارد.

سبزه‌آرایی

درست کردن سبزه با بذر غلاتی مانند گندم، عدس از دیگر آیین‌هایی است که با شور شوق خاصی در کهگیلویه و بویراحمد انجام می‌شود، شهروندان معمولاً در نخستین جمعه از دهه دوم اسفندماه اقدام به کشت گندم، عدس و یا لوبیا در سینی و یا کوزه‌های رنگی می‌کنند

در این آیین شهروندان دانه‌ها و بذرهای جمع‌آوری‌شده گندم را درون طبق یا سینی‌ها چوبی، سفالی و یا فلزی می‌ریزند و یکپارچه نمدار سبز یا سفیدرنگ بر روی آن می‌کشند و برخی افراد معتقدند که کشت سبزه به دست بزرگان خانواده موجب سالی پربرکت برای اهل خانه می‌شود.

کشت سبزه در ایران باستان به نیت ترویج فرهنگ کار و توجه بخش کشاورزی و تفال زدن به محصولات بوده و درگذشته بر روی دیوارهای خانه‌های خشتی ۱۲ نوع از انواع سبزه، بذر حبوبات، مواد غذایی مانند گندم، ارزن و جو و عدس کشت می‌کردند و به آن تفعل می‌زنند تا ببینند کدام محصول در سال پیش رو پررونق‌تر خواهد بود.

درست کردن آجیل و نان‌شیرینی شب عید

پس از انجام خانه‌تکانی و درست کردن سبزه، پخت نان شیرین با ترکیبی از آرد، شیر، شکر و ادویه‌جات و آجیل محلی از سنت‌های دیرینه‌ای است که در مناطق روستایی و در برخی شهرهای کهگیلویه و بویراحمد همچنان رواج دارد.

آجیل سنتی و سالم محلی مردم کهگیلویه و بویراحمد ترکیبی از گندم برشته، کنجد، کلخنگ، بادام، مویز و انجیر است.

تقسیم شادی با یکدیگر

عوض کردن لباس سیاه خانواده‌هایی که یکی از بستگان خود را از دست‌ داده‌اند، آشتی دادن افرادی که باهم کدورتی دارند و درست کردن غذا به یاد مردگان از آیین‌های اجتماعی مردم این استان در اسفندماه است که نشانه تلاش اهالی برای تقسیم شادی با یکدیگر است.

عوض کردن لباس سیاه خانواده‌هایی که یکی از بستگان خود را ازدست‌داده‌اند به همت بزرگان فامیل انجام می‌گیرد در این آیین لباس‌های رنگی برای بانوان و آقایان عزادار تهیه و به‌صورت جداگانه و در مجلسی اهدا می‌شود.

همچنین در دهه آخر اسفند ریش‌سفیدان کهگیلویه و بویراحمد برای آشتی دادن افرادی که باهم کدورتی دارند، پیش‌قدم می‌شوند تا سال نو در فضای همدلی آغاز شود.

شب عید مردگان از سنت‌های اسفندماه کهگیلویه و بویراحمدی‌هاست که در آخرین پنجشنبه سال برگزار می‌شود، در این آیین شهروندان برای شادی روح مردگان خیرات تهیه و توزیع می‌کنند.

غذای خیرات شب عید معمولاً متشکل از شیر، برنج و گیاه رازیانه موسوم به شیر برنج محلی درست است البته پخت حلوا هم در استان مرسوم است.

چهارشنبه‌سوری

در آخرین چهارشنبه سال معمولاً جوانان و نوجوانان هر محل و آبادی در کوچه‌ها با هیزم جمع‌آوری‌شده آتش روشن می‌کنند و از روی آتش می‌پرند و پس از پایان مراسم چهارشنبه‌سوری در هر خانه خاکستر جمع می‌کنند و آن را از خانه بیرون می‌برند و در سر چهارراه یا در آب روان می‌ریزند.

سفره پرکنان

آیین سنتی سفره پرکنان از رسوم کهن مردم استان کهگیلویه و بویراحمد است که در آخرین شب زمستان برگزار می‌شده که البته این سنت دیرینه رنگ‌باخته است.

در این آیین شهروندان سفره‌های خود را از نان و غذاهای مختلف پر می‌کردند و اعتقاد داشته که در صورت پر بودن سفره گوش‌به‌زنگ پربرکت خواهد بود.

کهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن سردار نامی ایران در دوره هخامنشی می‌شناسند، این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها جزیی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بود.

 این استان با ۷۲۶ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد و این استان بیش از ۱۶ هزار کیلومترمربع مساحت دارد.

گزارش از علی اکبر پاک

انتهای پیام/

انتهای پیام/