میراث آریا: استان خراسان رضوی و به ویژه شهر مقدس مشهد، استان دیگری است که در این گزارش از آئین‌های ارزشمند محلی و تاریخی آن در ایام ماه مبارک رمضان سخن خواهیم گفت. مشهد به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام، ایام ماه مبارک رمضان با صفایی را در حافظه تاریخی خود داشته است و با توجه به وجود مقدس علی بن موسی الرضا(ع) به عنوان مرکز رسم‌های قدیمی، ارزشمند و گران‌بها در خراسان رضوی به شمار می آید به گونه ای که برخی از آداب و رسوم قدیمی این شهر در ایام ماه مبارک رمضان حدود ۶۰۰ سال قدمت دارد.
پیش از معرفی تک به تک این سنت و آداب و رسوم باید اشاره کرد که هرساله در ایام ماه مبارک رمضان کارهایی چون نظافت و مهیا کردن مساجد به عنوان خانه خدا جهت حضور مسلمانان در ماه مهمانی خدا رسمی قدیمی مردم مشهد است به گونه ای که مؤمنان با کمک یکدیگر به استقبال ماه ضیافت الهی می‌روند.
نخستین رسمی که از مردم این استان معرفی خواهیم کرد؛ رسم اذان‌گویی و بیدار کردن مردم هنگام سحر است که رسم ارزشمندی در بین مردم قدیم بود و هدفشان اطلاع‌رسانی زمان سحر و هنگام اذان صبح بود. برای اجرای این رسم گاهی اوقات هنگام اذان، افراد خوش‌صدا بر بالای بام می‌رفتند و با صوت و لحن بسیار زیبا اذان می‌گفتند یا به اشکال قدیمی تر آئین شب‌خوانی را اجرا می کردند که در سه مرحله از شب در کوچه‌ها و خیابان ها انجام می‌شد؛ وهله اول در فاصله زمانی ۴۵ دقیقه‌ای تا اذان صبح برگزار می‌شد.
چلیک‌زنی و تشت‌زنی
یکی از رسوم اصیل مردم این منطقه برای بیدارباش سحری، آئین «چلیک‌زنی» بود. چلیک به معنای عام، پیت حلبی نفت بود که چلیک‌زن با بندی آن را روی گردن خود آویخته و با ۲ چوب روی چلیک می‌کوبید تا روزه‌داران از خواب بیدار شده و برای مراسم سحری خواب نمانند. از طرفی دیگر مردم تربت حیدریه هم برای بیدارباش سحری، رسم تشت‌زنی را اجرا می کردند. به این معنا که در هر محله یک یا ۲ نفر تشت به دست به پشت بام بلندی می‌رفتند و با کوبیدن آن، فرارسیدن سحر را به دیگران اطلاع می‌دادند.
شب‌نشینی و بیتوته کردن در حرم امام رضا(ع)
یکی دیگر از رسومات منحصر به فرد مشهدی‌ها در رمضان، رسم شب‌نشینی و به قول قدیمی‌ها بیتوته کردن در صحن و سرای علی بن موسی الرضا(ع) است. در این شب‌نشینی‌ها مؤمنان در جوار امام رضا(ع) تا پاسی از شب و تا هنگام اذان صبح به عبادت، خواندن قرآن، ادعیه و مناجات می پرداختند. البته باید اشاره کرد که این رسم همچنان در بین همسایگان علی بن موسی الرضا(ع) رنگ و لعاب خودش را دارد.
آش قل هو الله
مردم روزه‌دار استان به ویژه مشهد، طبق رسم دیرین خود در این ماه، قرآن می خوانند و معتقدند وقتی شروع به خواندن قرآن می‌کنند باید آن را تا آخر ماه رمضان به‌پایان برسانند. این رسم همچنان پابرجاست و در مساجد و تکیه ها همچنان دوره های قرآن گذاشته می شود که البته بیشتر شب‌ها و بعد از افطار برگزار می‌شود. از طرفی دیگر بانوان هم اغلب در یک ساعت مشخصی و هر روز در منزل یکی از همسایه‌ها جمع شده و یک جزء قرآن تلاوت می‌کنند و در روز آخر ماه هرکدام یک سوره از جزء سی‌ام را می‌خوانند و آرزو دارند که سوره توحید به آن‌ها برسد. در نهایت آن کسی که قرائت سوره توحید به او می‌رسد، باید بعد از ماه مبارک رمضان به نیت حاجت‌روایی بانوان دیگر را به صرف آشی با عنوان «آش قل هو الله» دعوت کند. نکته قابل توجه این است که این رسم همچنان بین مردم زنده است.
ملاقه‌زنی
یکی دیگر از جالب ترین و زیباترین آئین های مردم استان در این ایام، اجرای آئین ملاقه‌زنی است که از سنت های خاص مردم تربت حیدریه و سبزوار در ماه رمضان است. مردم سبزوار شب ۲۷ ماه مبارک رمضان را که شب قصاص ابن ملجم مرادی است، جشن می‌گیرند. در این شب مردم دیار کهن بیهق، شیرینی پخش می‌کنند و جوانان به اجرای آیین ملاقه‌زنی می‌پردازند. برای اجرای این سنت پسرهای جوان بعد از افطار چادر به سرمی‌اندازند و هر چند نفر کیسه‌ای برمی‌دارند و به در منازل می‌روند و با ملاقه به در می‌کوبند و سپس پشت درمی‌ایستند. پس از آن صاحب‌خانه با علم به این آیین کهن در را باز می‌کند و در حد توان مالی خود مقداری شیرینی، شکلات، نقل، خرما و... داخل ملاقه یا کیسه ملاقه‌زن‌ها می‌ریزد و هنگام ریختن شیرینی و شکلات‌ها به داخل کیسه یا ملاقه می‌گوید، «بگو بر ابن ملجم لعنت» و جوانان چادر بر سر نیز یک صدا این لحن را تکرار می‌کنند.
افطاری روستای باب‌الحکم شهرستان بردسکن
جالب‌ترین نحوه برپایی مراسم افطار عمومی در این استان، مختص به در روستای باب‌الحکم شهرستان بردسکن خراسان رضوی است. مسجد جامع قدیمی این روستا، سالیان سال است که در غروب هر روز ماه رمضان پذیرای جمعیت روستاییان روزه‌دار است. همه بر یک سفره افطار مشترک می‌نشینند و روزه خود را می‌گشایند. طبق این سنت دیرینه، تمام مومنان این روستا از پیر و جوان، زن و مرد و از هر قشر و طبقه‌ای ساعتی قبل از اذان مغرب در مسجد جامع روستا جمع شده و پس از روخوانی قرآن و خواندن نماز جماعت هم‌زمان و در کنار یک سفره افطار می‌کنند.
قنبرخوانی
در شب‌های قدر ماه مبارک رمضان علاوه بر این رسوم، مردم استان رسم قنبرخوانی را در شب‌های احیا اجرا می کنند؛ به این معنا که مردم با تجمع در مساجد، حسینیه‌ها، حرم مطهر و در بخش‌هایی از مشهد حضور پیدا کرده و شخصی با لباس سفید مهیای خواندن اشعاری در مدح امیرالمومنین(علیه السلام) می‌خواند و تعزیه‌خوانی شهادت امام علی(علیه السلام) را اجرا می‌کرد.
پخت نان جو
یکی دیگر از رسوم مردم استان در سی روز ماه مبارک رمضان، پخت نان جو توسط کدبانوهای استان است که پس از پخت میان نیازمندان و یا در بین خانواده ها پخش می شد تا در وعده غذایی افطار یا سحر استفاده شود.
خوراک مردم استان خراسان رضوی در ماه مبارک رمضان
مردم استان در این ماه برای افطار و بازگشایی روزه هایشان از خوردني هايي مانند حلوا، ماغوت، شله زرد، پنير و سبزي، شيربرنج، خرما و زولبيا و باميه و غذاهايي مانند آش، خورشت قيمه و مرغ استفاده می کنند.
همچنین از دیگر رسومات قدیمی و منحصر به فرد مردم مشهد، می توان به برگزاری دوره‌های قرآن در خانه‌ها و رسم هدیه دادن به کودکان غیرمکلف که شرعاً روزه بر آن‌ها واجب نشده است، اشاره کرد. این رسم به این دلیل انجام می شود که کودکان با روش پسندیده ای به روزه داری در سن تکلیف شان ترغیب شوند.
انتهای پیام/
انتهای پیام/
