میراث آریا: منطقه پهنه دشت ریواس از لحاظ موقعیت در فاصله 60 کیلومتری جنوب شهر یزد، 30 کیلومتری جنوب غرب شهر مهریز، شمال خاتم، 18 کیلومتری قسمت غربی محدوده قرق علی‌آباد چهل گزی و در جنوب غربی منطقه حفاظت شده کالمند بهادران قرار دارد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های این منطقه که آن را شایسته ثبت، حراست و حفاظت کرده است پوشش گیاهی کم‌نظیر موسوم به دشت ریواس است که به همراه دشت‌های اطراف خود و نیز تپه ماهورها چشم‌اندازی کم‌نظیری را به تصویر کشیده است.

در فصل بهار این دشت که در سایر ایام سال بیابانی تفتیده و داغ و با پوشش گیاهان مرتعی بیابانی بیش نیست سراسر سبزرنگ شده و برگ‌های تازه روئیده شده بوته‌های ریواس بر گستره دشت پهن می‌شوند و زیبایی بی‌نظیری را خلق می‌کنند.

رویش این گیاهان نسبت مستقیمی به میزان بارش‌های جوی دارد، در سال‌های آبسال این بوته‌ها پرتعداد ، پر برگ، بزرگ و با گل‌های زرشکی و قرمز و زرد خودنمایی می‌کنند. این گیاه مصرف خوراکی برای انسان‌ها داشته و خوراکی لذیذ برای دام‌ها نیز محسوب می‌شود.

این دشت در غرب قرق علی‌آباد چهل گزی در زون ایران مرکزی قرار گرفته و واجد پیچیدگی‌های خاص خود است، با توجه به مطالعات صورت گرفته و بررسی نقشه‌های زمین‌شناسی  قدیمی‌ترین سازند منطقه مربوط به دوره سنوزوئیک است که زمین به حالت کنونی خود نزدیک شده است.

 گردشگران چقدر دشت ریواس را می‌‌شناسند؟

در سال‌های اخیر این دشت مورد توجه بسیاری از مردم و گردشگران قرار گرفته که بخصوص در فصل بهار برای تفرج و تماشای این چشم‌انداز زیبا و برداشت گیاه ریواس به این منطقه می‌آیند. گردشگران وارد شده به این منطقه شامل اغلب اکوتوریست ، شکارچیان و ساکنین محلی و مردم عام هستند.

ارزش گونه‌های گیاهی و جانوری

محدوده دشت ریواس در منطقه قرق علی‌آباد چهل گزی به واسطه رویش گیاه ریواس یکی از دشت‌های منحصربه‌فرد استان یزد و ایران به شمار می‌رود. گونه گیاهی ریواس به نوعی بومی منطقه محسوب می‌شود و تنها در این منطقه از استان یزد رویش دارد. پهنه دشت ریواس جزء مناطق رویشی ایرانی–تورانی هست و از گونه‌های غالب منطقه می‌توان به ریواس، درمنه، قیچ، تاغ، گز، بنه، بادام‌کوهی، زیره، اشترک، انجیر وحشی، گون و ... اشاره کرد.

ریواس یا ریباس گیاهی پایا از تیره‌ ترشک‌ها( هفت‌بندها) است و دارای ساقه‌های هوایی و برگ‌های آن محتوی مواد ذخیره‌ای و اسیدی است و به همین جهت مورد استفاده‌ خوراکی قرار می‌گیرد که در نقاط کوهستانی اقالیم خشک و نیمه‌خشک رویش دارد. این گیاه در فصل بهار و اوایل تابستان می‌روید و دارای یک ریشه معمولی است که یک تا دو متر در زیرخاک رشد میکند و در مقابل سرما و یخبندان مقاوم است.

این گیاه داراي ﺑﺮگﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ رﻳﺰوم به وجود ﻣﻲآﻳﻨﺪ. برگ‌ها داراي ﭘﻬﻨﻚ نسبتاً ﭘﻬﻦ و طوقه‌ای ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه و داراي دﻣﺒﺮگ ﻛﻮﺗﺎه (5-10 سانتیمتر) و ﭘﻬﻨﻚ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺸﻦ و ﻋﺮﻳﻀﻲ (در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻗﻄﺮ ﭘﻬﻨﻚ ﺑﻴﺶ از80 ﺳﺎنتیمتر می‌رسد) هست. دﻣﺒﺮگ آن ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﻮراﻛﻲ رﻳﻮاس را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ، ﮔﻮﺷﺘﻲ ﺑﻮده و ﻃﻮل آن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻢ ﻣﺘﺮ ﻣﻲرﺳﺪ.

در سال‌هایی ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ، رﻳﻮاس اﻳﺠﺎد ساقه‌های ﮔﻞ دهنده‌ای ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع 50تا80 ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ می‌نماید. در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻞ دﻫﻨﺪه، ﮔﻞ آذﻳﻦ زرد ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺮم در اواﻳﻞ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر(ﻣﺎه اردﻳﺒﻬﺸﺖ) ﺑﺨﻮﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن است. گل‌ها ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد و به‌صورت ﺧﻮﺷه در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﻲ اﻳﺠﺎد می‌شوند و ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﺑﻮده و در اﺛﺮ ﺗﻠﻘﻴﺢ ﺑﺬر را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدهند. ﻣﻴﻮهﻫﺎي ﺑﺎﻟﺪار و ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﮔﻴﺎه در اواﺧﺮ اردیبهشت‌ماه و اواﻳﻞ خردادماه رﺳﻴﺪه و ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊآوري اﺳﺖ.

منطقه علی‌آباد به دلیل برخورداری از طیف ارتفاعی گسترده، دشت‌ها و تعارضات اندک، شرایط نسبتاً پایدار مناسبی برای زیست انواع مختلف گونه‌های گیاهی و جانوری فراهم نموده است. اما ازآنجایی‌که شکل عمده منطقه را تیپ کوهستانی و دشتی تشکیل می‌دهد حضور گونه‌های جانوری وابسته به این دو تیپ نظیر کل و بز، پلنگ و تیهو در زیستگاه‌های کوهستانی و آهو، هوبره، زاغ بور و باقرقره در زیستگاه‌های دشتی مشهودتر است. به طور کلی در این منطقه گونه‌هایی متنوعی از پرندگان، خزندگان و پستانداران شناسایی شده است.

این اثر طبیعی در سال 1398 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

گزارش از سید سعید طباطبائی کارشناس روابط عمومی اداره کل میراث­فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد

انتهای پیام/

انتهای پیام/