مرشد سید مصطفی سعیدی، شاهنامه خوان و نقال پیش کسوت فقید لرستانی از جمله چهره‌های نامی عرصه نقالی و منقبت خوانی و مداحی است. طبق نظر اندیشمندان پیشینه نقالی به دوران هخامنشی می رسد همچنین حضور نقالان در عصر ساسانی نیز پررنگ است. نقل است که بهرام چوبین، سردار ساسانی، پیش از رفتن به رزم، از نقالان خنیاگر می‌خواسته تا برایش حماسه هفت خوان اسفندیار و رنج‌های او در قلعه برنجین را روایت کنند. در نخستین سده‌های اسلامی دهقانان که گروه اجتماعی زمین دار بودند، نقش روایت‌گری داستان‌های پهلوانی و رزمی کهن ایرانی را بر عهده می‌گیرند. فردوسی از تنی چند از این دهقانان پیر که راوی و گردآورنده داستان‌های رستم و خاندان گرشاسب و داستان‌های قهرمانی دیگر بودند، یاد کرده است. در آغاز دوره اسلامی، قصه گویان دوره‌گرد هم بوده‌اند و در مساجد که جای تجمع مسلمانان بود، قصه‌های انبیای سلف و پادشاهان قدیم را برای مردم بیان می کردند و یا در کوچه و بازار همچنان معرکه خود را برپا می‌دداشتند و به نقل قصه می‌پرداختند. این روش معرکه‌گیری و قصه‌گویی را نقالان تا دوره صفوی، حتی پس از شکل گیری نهاد قهوه خانه در ایران ادامه داده‌اند و هر جا تجمعی برپا بوده، اثری از نقالی نیز یافت می‌شده است.
از نقالان مشهور اوایل دوره قاجار به درویش صفر شیرازی و ملا آدینه اشاره کرده اند. درویش صفر در زمان آقامحمدخان و ملا آدینه در عهد فتحعلی شاه، قصه خوان و نقال بوده اند. نام حاج حسین بابای مشکین، مرشد‌ رحیم‌بلور، مرشد غلام حسین و درویش‌مرحب نیز در فهرست نقالان و شاهنامه خوانان برجسته دوره قاجار قرار دارد.
اگرچه مدرن شدن جامعه، نقالی را نیز مانند بسیاری از مظاهر فرهنگی دیگر، فرهنگ سنتی ایران را به هنری موزه‌ای تبدیل کرد، با این حال اندک عاشقان این هنر اصیل ایرانی-اسلامی در انتقال آن به نسل‌های بعدی از هیچ کوششی فروگذار نکردند. از نقالان و شاهنامه خوانانی که تا چند دهه پیش زنده بودند و با دم گرم و آوای خوش خود مجلس‌آرای قهوه خانه نشینان شهر‌های بزرگ ایران بودند، می‌توان به مرشد عباس زریری معروف به مرشد برزو، مرشد سیدمصطفی سعیدی، مرشد روح ا... شوقی، مرشد نادری و مرشد غلامعلی حقیقت یاد کرد. هنوز هم تنی چند از شاگردان نقال برای زنده نگه داشتن این چراغ نیم روشن، در آتش امید آن می‌دمند.

سیدمصطفی سعیدی هفدهمین نقال ثبت شده ایران

جاویدنام سیدمصطفی سعیدی آخرین بازمانده نقالان حرفه‌ای کشور اهل استان لرستان بود. این نقال مطرح ایرانی از استادان و هنرمندان عرصه نقالی، شاهنامه‌خوانی و مناقب‌خوانی که طی دهه‌های گذشته حضور فعالی در این حوزه ها داشته در سال 1398 دار فانی را وداع گفت.
او از ۹ سالگی نزد سید مهدی صفری‌پور در همدان مداحی و ذاکری را فراگرفته بود، در دوازده سالگی با مرشد کرم اصفهانی آشنا شد و نقل و سخنوری را از او آموخت، از هفده سالگی به طور جدی درقهوه خانه حاج عباس شاخه‌نبات، دربروجرد به نقل پرداخت، سپس به ملایر رفته و در قهوه خانه مشهدی ولی زرگران، کارش را ادامه داد، بعد از آن به اراک رفت و در همانجا ازدواج کرد.

پس از سربازی به خرم آباد عزیمت می‌کند و ۹ سال در قهوه خانه‌های حاج‌علی فرهمند و حاج‌سید رحم خدا مشهدی قربانی و قهوه خانه درشکه چی‌ها، نقالی، منقبت خوانی و ذاکری کرد، بعد به دورود رفته و در قهوه‌خانه فرخ‌فال و دادامراد به نقالی پرداخت، سپس به بروجرد بازگشت که نزدیک موطن اصلی‌اش یکه دانگ بود و سی سال در قهوه خانه شکری غدیری و سید نورالدین پرچمدار به کارنقالی و مناقب خوانی ادامه داد.

در سال ۱۳۸۰ به عنوان استاد برتر داستان‌گزاری ایران در جشنواره موسیقی آئینی مورد تجلیل ملی واقع شد و در برنامه‌های تلویزیونی و جشنواره‌های بسیاری شرکت داشت، او کتاب ارزشمندی بنام تومار نقالی را در دو جلد به چاپ رساند که اینک نایاب است و حاصل تمام داشته‌های ذهنی‌اش از نقل‌های متفاوت است.

اقدام ارزشمند میراث فرهنگی لرستان برای اسطوره نقالی لرستان

اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی لرستان یک ویترین به کتاب شاهنامه و ادوات نقالی زنده‌یاد سید مصطفی سعیدی از پیشکسوتان شاهنامه‌خوانی ایران در موزه مردم‌شناسی‌ قلعه فلک‌الافلاک اختصاص داده است. مرحوم سید مصطفی سعیدی از پیشکسوتان نقالی لرستان و ایران بود که عنوان دکترا نیز به او داده بودند و تنها کسی بود که در زمان حیات، در فهرست ملی گنجینه‌های زنده بشری به ثبت رسید. زنده‌یاد سعیدی علاوه بر شاهنامه‌خوانی، منبر می‌رفت و روضه می‌خواند اما نقالی را به عنوان حرفه اصلی در پیش گرفت و از سن ۱۱ سالگی تا ۸۳ سالگی نیز در این زمینه فعالیت داشت. این هنرمند فقید همچنسن چندین کتاب تالیف کرده بود و در نقالی نیز سبک و سیاق خاص خود را دشت و چندین شاگرد را در این هنر پرورش داد.

باید قدر این بزرگان را بدانیم چراکه شاهنامه یکی از مواریث مهم ما ایرانیان است و‌ اگر شاهنامه نبود، زبان فارسی را از دست می‌دادیم لذا در بحث گنجینه زنده بشری، زنده یاد سعیدی هفدهمین نقال از ایران بوده که ثبت ملی شده‌ است.

انتهای پیام/

انتهای پیام/