آیین علم‌بندی ماسوله یکی از 18 آیین ثبت شده در فهرست میراث ناملموس گیلان است که شهرت جهانی دارد و همه ساله در غروب ششمین روز از محرم گردشگران مذهبی بسیاری را از نقاط مختلف کشور و جهان به سمت خود فرا می‌خواند.

عطر بخشندگی و سخاوت است که در این روز فضای ماسوله را پر می‌کند و جمعیت به سوی گنبد و مناره‌ای به رنگ سبز تیره روانند تا به بقعه می‌رسند؛ شیون سنج و زنجیر بیش می‌شود و کهن زنان و جوانانی که تا پیش از محرم بر بام خانه‌ای که حیاط خانه‌ای دیگر بود رو به وسعت طبیعت رنگ به رنگ با قلاب نقش می‌بافتند اینک اشک به گوشه چارق پاک می‌کنند تا بر تالار مسجد علم‌ها بر دوش نمایندگان چهارمحله نهاده شود، نیت خالص می‌کنند و دعا می‌کنند.

در رسم تاریخی علم‌بندی ماسوله ابتدای مراسم بنا بر سنت قدیمی، عزاداران بر روی بام‌ها و حیاط مساجد محله‌ها سنج‌ها را به هم ساییده و در شیپورها می‌دمند تا اهالی محله‌ها و عزاداران چهار محله شهر را دور هم جمع کنند با طنین این نواها در کوچه پس کوچه‌های ماسوله، علاوه بر دسته‌های چهار محل این شهر، دیگر ساکنان شهر و عزاداران نیز بدین شکل از آغاز مراسم خبردار شده و به سمت مساجد محلات حرکت می‌کنند.

این رسم در در چهار محله مسجد بر، خانه بر، کشه سر و اسد محله جمع می‌شوند و جمعیتی هزارهزار روانه گنبد سبز بقعه عون ابن محمدبن علی از نوادگان حضرت علی(ع) می‌شوند و قطعات علم را به رواق این بقعه تحویل می‌دهند و علم‌های محلات، توسط هیأت امنای هر محله با پارچه‌های سبز رنگ و نمادهایی عاشورایی مزین می‌شوند دسته‌ها همراه با مراسم نوحه‌خوانی و سینه زنی به نوبت و اولویت جمع می‌شوند تا علم را دریافت کنند تا هریک در میان ضجه سنج‌ها و فریاد ای اهل حرم میر علمدار نیامد و علم محله خویش تحویل بگیرند و به محله خود برگردند.

به خاطر وجود شکل معماری ماسوله و طبقاتی بودن خانه‌های این شهر تاریخی  رسم آیینی علم‌بندی با دیگر علم‌های مرسوم دارای تفاوت است و علم ها به شکل عمودی طراحی شده‌اند.

از خود گذشتگی و مهمان نوازی از دیگر خصایص مردمان این دیار است و گفتنی است، درب اکثر خانه‌های ماسوله برای دادن نذری امام حسین (ع) باز است و ماسوله‌ای‌ها از عزاداران و عاشقان اهل بیت (ع) با چای دارچین محلی، شیر داغ و کلوچه‌های محلی مثل اگردک پذیرایی و زیر پای عزاداران گوسفند نذری قربانی می‌کنند. یکی از مزیت‌های این مراسم این است که خرافات به آن ورود نکرده و همچنان به وسیله بزرگان این شهر این مراسم مانند گذشته همه ساله برگزار می‌شود.

بر اساس روایات قدیمی امامزاده «عون بن محمد بی علی (ع)» بعد از قیام مختار به خون خواهی و انتقام شهادت امام حسین (ع) از دشمنانش و افرادی که در روز عاشورا نعل اسبان را تعویض کرده و بر جنازه شهدای دشت کربلا تاختند برخاست.

حاضران در هیئت‌ها همراه علم‌ها بر سر و سینه زنان میر علمدار حضرت عباس (ع) را صدا می‌زنند. علم‌ها تا پایان صفر در مسجد چهار محله «مسجد بر»، «کشه سر»، «خانه بر» و «اسد محله» مانده و سپس طی مراسمی به نام علم واچینی لباس‌ها کنده می‌شود. علم و پنجه‌های آن تنها تا روز تاسوعا سبز پوش هستند و با رسیدن روز عاشورا این لباس‌ها کنده و بر علم و پنجه‌های آن لباس مشکی می‌پوشانند.

رسم آیینی علم‌بندی ماسوله همانند خود شهر بی‌نظیر و تاریخی است

کربلای عباس، یکی از پیرغلامان ماسوله در این مراسم می‌گفت: رسم آیینی علم‌بندی ماسوله نیز مانند خود این شهر کم نظیر و حتی بی‌نظیر است.

او با بیان اینکه بیش از 70 سال است که در این آیین مذهبی شرکت می‌کند، افزود: تاریخ و سابقه این مراسم مانند خود شهر تاریخی ماسوله جای در دل تاریخ چندین هزار ساله ایران دارد.

این پیرغلام ماسوله‌ای با بیان اینکه این علم‌ها متعلق به محله‌های «مسجدبر، خانه بر، اسدمحله، کَشَسَر» است گفت: درِ اکثر خانه ها در این روز باز است تا عزاداران بتوانند در هر خانه ای که دوست دارند، غذا میل کنند

کربلای عباس با بیان اینکه هر کس به انداز توان خود غذا می‌پزد  و وقتی غذا تمام می شود، در خانه خود را می‌بندد، تصریح کرد: کسانی که علم را از بقعه گرفته بودند در انتهای شب دهم آن را مجددا به بقعه باز می‌گردانند.

غالب آیین‌های محرم گیلان از جمله طشت‌گذاری غرب تا علم بندی ماسوله در غروب ششم محرم، از تعزیه عاشورای ضیابر تا چهل منبر لاهیجان از علم واچینی شاه شهیدان تا کرنا نوازی رودسر در شب هفتم محرم رنگ کهن دارند که بازدید کنندگان زیادی را از نقاط مختلف ایران و یا جهان به خود جذب می‌کند.

در استان گیلان بیش از هزاران میراث ناملموس وجود دارد، اما تاکنون بیش از ۱۱۵ مورد از این میراث ناملموس ثبت ملی شده که 18 مورد ان مربوط به آیین‌های معنوی عاشورای است.

انتهای پیام/