میراث‌آریا: صنعت قفل‌سازی چالشتر شهرکرد به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین نقاط چهارمحال و بختیاری، از دوره صفویه رواج داشته و به شهرتی جهانی رسیده، به‌طوری که قفل طلای درب کعبه، ساخت یکی از هنرمندان این دیار است و کوچک‌ترین قفل دنیا ساخته یکی از هنرمندان چالشتر با وزن کمتر از ۷۸۰ سوت در موزه امام رضا (ع) نگهداری می‌شود و بزرگ‌ترین قفل چالشتری هم با ۵۰۰ کیلوگرم وزن سمبل ورودی چالشتر است.
برای ساخت قفل چالشتر از آهن، مس، برنج، طلا، نقره، فولاد و آلیاژهای آن استفاده می‌شود، همچنین هنرصنعت قفل‌سازی آمیخته با هنرهای جانبی مانند قلم‌زنی، طلاکوبی، نقره‌کوبی و منبت‌کاری روی فلزات است.
این هنر در دوران صفویــه و از سوی استاد "صنیع‌الصنایع" به جهانیان معرفی شد و به شهرهای مختلف رواج و گسترش یافت.
برای هنر قفل‌سازی از ابزاری مانند گیره، چکش، کوره، انواع انبُرها، سوهان‌ها و وسایل دیگر استفاده می‌شود.
قفل‌سازی در چالشتر افزون‌بر ۴۰۰ سال قدمت دارد که بنیان‌گذار آن مرحوم استاد "حاج عبدالله ریاحی چالشتری" بوده که قفل سابق طلای درب خانه خدا (کعبه) را ساخته است و این قفل اکنون در موزه‌های کشور عربستان سعودی نگهداری می‌شود.
قفل چالشتری در دو نمونه لوله‌ای بزرگ و زیره‌دار مینیاتوری ساخته می‌شود که قفل‌های لوله‌ای بزرگ برای دروازه‌ها و درب مغازه‌ها، زیره‌دار برای بستن درب جعبه‌ها، گنجه‌ها و دربهای داخل ساختمان کاربرد دارد، همچنین به‌تازگی قفل‌های تزئینی بسیار کوچک برای گردن‌آویز، گوشواره و انواع زیورآلات با روکش طلا ساخته می‌شود.
قفل‌هایی از استادان برجسته قفل‌ساز چالشتری به‌عنوان نمونه‌ای از صنایع‌دستی و هنرهای سنتی خاص ایران در موزه‌های مکه، لوور پاریس، لندن انگلستان و شیکاگو آمریکا نگهداری می‌شود.
هم‌اکنون کمتر از ۱۰ نفر در کارگاه‌های یک نفره تولید قفل‌های چالشتری مشغول به فعالیت و تولید هستند.
یکی از هنرمندان چالشتری کوچک‌ترین قفل برنجی جهان به وزن سه گرم و یک قفل با دو کلید را ساخته است که به‌عنوان ایمن‌ترین قفل سنتی ایران به ابعاد ۷۰ سانتیمتر در ۸۰ سانتیمتر و ۲۳ کیلوگرم وزن دارد و از ۲ طرف قفل می‌شود.
برای ساخت هر قفل چالشتری به‌طور سنتی در کوره و کارگاه از ۱۷ قطعه استفاده می‌شود که چهار قطعه شامل دسته، وربند، ماسوره و مارپیچ مربوط به کلید و ۱۳ قطعه شامل بدنه (توپه)، دو پایه، دسته، میخ، ته‌قفل، طبلک، دری، فنر، زبانه، مارپیچ، واشر پشت زبانه، ماسوره و دری ماسوره مرتبط با قفل است.
قفل چالشتری ثبت جهانی شده و دارای دو مُهر اصالت یونسکو، سه نشان ملی و کشوری، یک نشان جغرافیایی و یک نشان استاندارد ایران است.
هر کلید قفل چالشتری فقط مخصوص یک قفل است و قفل دیگری را باز نمی‌کند، به‌همین دلیل کلیدها راست‌پیچ و چپ‌پیچ با دنده‌های متفاوت هستند تا به قفل دیگری نخورند.
در صورت بروز مشکل در کلید قفل چالشتری، تنها سازنده قفل می‌تواند نسبت به بازگشایی و تعمیر آن اقدام کند.
هنرمندان قفل‌ساز چالشتری تلاش‌هایی برای کاربردی شدن و بروزرسانی ساخت انواع قفل‌های چاللشتری به‌منظور استفاده مردم انجام داده‌اند و تلاش شده تا قفل‌های تزئینی جدید با کاربری‌هایی مانند گردن آویز و گوشواره ساخته شود.
در صورت فراهم شدن شرایطی برای حضور بیشتر هنرمندان قفل‌ساز در نمایشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی می‌توان نسبت به بازاریابی برای رونق این هنرصنعت اقدام کرد.
انتهای پیام/
نظر شما