در میان آبشارهای ایران، جایی را نمی‌شناسیم که همانند آبشار گنجنامه، جغرافیا و تاریخ در کنار و دوشادوش هم گستره‌ای را ساخته باشند که افزون بر ارزش‌های زیست‌بومی، دربردارنده یکی از یادبودهای مهم تاریخ ایران باشد. از این‌رو، گنجنامه نه تنها یکی از نشانه‌های دیرینگی تاریخ ایران را سده‌ها نگاه داشته است بلکه برخوردار از طبیعتی زیبا و افسون‌گر نیز هست.
آبشار گنجنامه در ۵ کیلومتری جنوب باختری شهر همدان، در پایان دره سبزدرسبز عباس‌آباد جای دارد. راه‌نوردانی که می‌خواهند به بلندی‌های کوه الوند برسند، کوه‌پیمایی خود را از این گذرگاه آغاز می‌کنند. یک راه دیگر از تاریک دره و کیوارستان می‌گذرد. تاریک دره یکی از ده‌ها بلندی‌های کوه الوند است، با بلندایی بیش از ۳۳۰۰ متر. کیوارستان نیز از دیگر دره‌های الوند است که راهی سنگلاخی و شیب‌دار دارد. آبشار گنجنامه در چشم‌انداز این دو دره جای گرفته است.
آبشار گنجنامه ۱۲ متر بلندی دارد. از این‌رو، می‌توان آن‌را کم‌وبیش در میان آبشارهای بلند ایران جای داد. آب آن همیشگی است و در همه‌ی فصل‌های سال، جاری است. آبدهی آن ۲۰۰ متر در ثانیه است که پس از سرریز از آبشار، به دره‌ی عباس‌آباد راه می‌برد.
در آن‌سوی آبشار گنجنامه، دشتی مالامال از گُل‌های رنگارنگ دیده می‌شود که در دامنه‌های الوند گسترده شده است. آنجا را «میدان میشان» یا «دشت میشان» می‌نامند. میشان راه اصلی بالارفتن (صعود) به قله‌ی الوند به شمار می‌رود و سرشار از آب‌های روان و چمن‌زارهای سرسبز است. کوهنوردانی که به سوی الوند می‌روند، در این دشت اندکی اتراق می‌کنند تا نفسی تازه کنند و نیروی بیشتری برای بالارفتن از الوند بیابند.
از باغ‌های پُر دارودرخت پیرامون آبشار گنجنامه که بگذریم، از صخره‌های آن باید یاد کرد که تابستان‌ها جایی شادی‌بخش برای صخره‌نوردی است. زمستان‌های همدان و نیز آبشار گنجنامه، باران‌زا و برف‌آور است. دمای هوا در فصل یخبندان همدان، به زیر ۳۵ درجه زیر صفر می‌رسد. از این‌رو، در صخره‌های گنجنامه در زمستان یخ می‌بندد و تفریح‌گاهی می‌شود برای یخ‌نوردان. همه‌ی این‌ها گواه آن است که گنجنامه، مجموعه‌ای کم‌مانند برای هر گردشگری است.
اما ارزش‌های گنجنامه، تنها به گردشگری و آبشار زیبای آن نیست. گنجنامه در آغاز جاده‌ای است که اکنون همدان را به شهر تویسرکان می‌رساند. این جاده همان «راه شاهی» روزگار هخامنشیان است که در آن زمان نه تنها جاده‌ای کاروان‌رو بود بلکه برای پیوند دادن فلات ایران به میانرودان، ارزش اقتصادی و نظامی بسیار داشت. از همین‌رو بود که داریوش و خشایارشا هخامنشی در آنجا دو سنگ‌نبشته به زبان‌های پارسی باستان، ایلامی و بابلی نو به یادگار گذاشته‌اند.
اولین چیزی که به طور حتم در گنج نامه نظر شما را جلب خواهد کرد وجود سنگ نوشته‌هایی است که در کنار آبشار گنجنامه دیده می‌شوند. این کتیبه ها، در عهد هخامنشی و در دوران پادشاهی داریوش و خشایارشاه نوشته شده اند. کتیبه‌ها هر کدام سه ستون ۲۰ سطری دارند که زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نو در آن‌ها به چشم می‌خورد. در سمت چپ هر دو لوح، پارسی باستان قرار گرفته که حدود ۱۱۵ سانتی متر عرض دارد. در وسط دو کتیبه متن عیلامی و در سمت راست بابلی نو نوشته شده است. این سنگ نوشته‌ها در صخره‌های کوه الوند، انتهای دره عباس آباد واقع هستند.
نام‌گذاری این کتیبه‌ها سیر گوناگونی داشته است. تا سده ششم هجری، آن‌ها نام‌هایی مانند دادمهان، تنبابر، جنگ نامه، گنجنامه، ببنابه و. . داشته اند. در تاریخ نزدیک‌تر نام‌های گنج نامه و جنگ نامه بیشتر به کار گرفته می‌شوده است. امروزه که به آن گنج نامه می‌گویند، شاید دلیل آن این باشد که مردم محلی عقیده داشتند که در نوشته‌ها نشانی گنجی پنهان گنجانده شده است.
گنجنامه همدان در جنوب غربی این شهر و با فاصله‌ای ۵ کیلومتری قرار گرفته است. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا پادشاهان آن زمان این نقطه را برای حک کردن نوشته‌ها انتخاب کرده اند. پاسخ به این سوال آن است که مسیری که همدان را به غرب کشور مرتبط می‌کرده در زمان‌های بسیار قدیم نیز وجود داشته است. به همین دلیل هخامنشیان تصمیم گرفتند که این کتیبه را در این مسیر که برای عبور افراد مختلفی چون لشکرها، بازرگانان و خود پادشاهان بوده، بنا کنند. همچنین این نقطه در راه باستانی شاهی که بسیار مهم بوده قرار داشته و زمانی هگمتانه پایتخت تابستانی هخامنشیان نیز محسوب می‌شده است. مورد مهم دیگر در مورد این قسمت را می‌توان این مورد دانست که این راه به بابل در میانرودان می‌رسیده است. در نتیجه با تمام این موارد می‌توان به این ایده رسید که پادشاهان آن زمان با حک کتیبه‌ها در این راه قصد داشتند که عظمت و بزرگی خود را به افرادی که به هر دلیلی از این ناحیه عبور می‌کرده اند، نشان دهند.
اگر بخواهیم در مورد ویژگی‌های گنجنامه همدان اشاره کنیم، یکی از اولین مواردی که به چشم می‌خورد این است که کتیبه‌ها به سمت شرق قرار دارند. حکاکان، شاید با این کار قصد داشتند که از ابتدای طلوع آفتاب این کتیبه‌ها به چشم بخورد و نور خوبی به آن‌ها بتابد. کتیبه‌ها به سمت داخل فرو رفته‌اند و برجسته نیستند. هر کدام مربع مستطیل هستند و ۳۰ سانتی متر به داخل فرو رفته اند.
همانطور که گفتیم متن پارسی در سمت چپ قرار گرفته و بیشترین عرض را به خود اختصاص داده است. متن بابلی نو در وسط قرار گرفته و کم عرض‌ترین نوشته متعلق به متن عیلامی است که در سمت راست کتیبه‌ها به چشم می‌خورد. لوح داریوش در سمت چپ و کمی بالاتر حک شده و در سمت راست پایین‌تر از آن، لوح خشایارشاه دیده می‌شود.
درون مایه کتیبه‌های گنجنامه همدان شبیه به هم است که تنها به زبان‌های متفاوت بیان شده اند. در اطراف کتیبه‌ها سوراخ‌های منظمی دیده می‌شود که تاریخ نگاران معتقدند شاید این سوراخ‌ها برای در و یا پوششی بوده که به مرور زمان از بین رفته اند. آبشار گنجنامه همدان از چشمه هاو رودهای کوه الوند سرچشمه گرفته و در رودخانه پایین فرو می‌ریزد. ارتفاع آن ۱۲ متر است و آب آن دائمی است به این معنی که در هر موقع از سال که به این منطقه بروید آبشار شکوه خود را به شما نشان می‌دهد. البته در فصل سرد گاهی آب آن یخ می‌زدند که البته آن هم جزو زیبایی‌های طبیعی آن است. اطراف این آبشار به دلیل وجود کوه‌های صخره ای، صخره نوردان را جذب خودش می‌کند.
درباره نام‌گذاری گنج نامه روایت‌های چندی هست اما در مجموع می‌توان گفت که این نام، در گذر زمان بر این آبشار و گستره آن نهاده شده است و اشاره به سنگ‌نبشته‌ها و ارزش زیست‌بومی آن دارد.
در ۱۵ دی‌ماه سال ۱۳۸۷ خورشیدی، آبشار گنجنامه در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت شده است.
انتهای پیام/
نظر شما