عبدالمهدی همت‌پور، مشاور رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در یادداشتی نوشت: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری داعیه­ دار فهم و توسعه دانش میراثی است که با برخورداری از رشته­‌ها و تخصص‌های گوناگون می‌تواند گام­‌های مؤثری در جابجایی مرزهای دانش بردارد و پاسخ­‌های مستند و مستدل به پرسش‌­ها و ابهامات حوزه تخصصی دهد و پشتوانه علمی و پژوهشی در سیاست­گذاری و مسائل مهم اجرایی مبتنی بر پژوهش باشد.

حضور منطقی پژوهشگاه و استفاده از ظرفیت آن می­‌تواند سازنده باشد، با این هدف ارتباط ساختاری پژوهشگاه با بدنه وزارتخانه اهمیت دارد و نیازمند بازسازی و بازاندیشی است. هرچند ارتباط پژوهشگاه و اعضای هیأت علمی و کارشناسان آن با ارکان و اجزای وزارتخانه همواره برقرار بوده و بیشتر مصادیق و موضوعات پژوهشی و اجرایی در نسبت مستقیم با این بخش­‌هاست، اما این ارتباط به درستی بازتاب نیافته است. با نگاه به فعالیت­‌های پژوهشی، بخش‌هایی از کارنامه پژوهشگاه نشان‌­دهنده موضوعاتی است که به توسعه دانش میراثی پرداخته است که در قالب کتاب­‌ها و مقاله­‌ها تولید شده‌­اند.

بخشی دیگر، نقشه­‌ها و اطلس‌­های تخصصی میراث فرهنگی هستند، اسناد بااهمیتی که سال­‌هاست اساس آنها در پژوهشگاه پایه­‌گذاری شده و داده‌­های بسیاری برای به سرانجام رسیدن­شان گردآوری شده است. در این بخش، اطلس­‌های باستان‌شناسی، مردم‌­شناسی و زبان­‌شناسی بیشتر از سایر بخش‌­ها پیشرفت داشته و سایر موضوعات نیازمند اهتمام و سرمایه­‌گذاری پژوهشگاهی و فراپژوهشگاهی است.

پژوهش‌­های هنرهای سنتی هنرمندان در گروه هنرهای سنتی، آن­‌هایی که به احیای هنرها و فنون تاریخی می­‌پردازند، پژوهش در زبان­‌ها و گویش­‌های درخطر، کتیبه­‌ها و اسناد تاریخی و آیین­‌ها و فرهنگ­‌های رفتاری ریشه­‌دار اما درحال فراموشی، پژوهش در تاریخ و فنون بناها و شهرهای تاریخی یا مسائل و مشکلات امروز این آثار دغدغه پژوهشگران حوزه بناها و بافت­های تاریخی- فرهنگی بوده است.

در هفته پژوهش با بررسی کارنامه یک ساله باید بتوان نقاط قوت و کاستی­‌ها را شناسایی و گام­‌های مؤثری برای تقویت پژوهشگاه برداشت. از پژوهشگاه در سال پژوهشی پیش­رو انتظار می رود در گام نخست اولویت‌های عمومی را مدنظر قرار دهد از جمله: بهبود دسترسی همگانی به اطلاعات؛ اعمال مدیریت تعارض منافع در تصمیم‌گیری‌ها، فراهم آوردن زمینه مشارکت هر چه بیشتر دیگر بخش‌های پژوهشی و دانشگاه­‌های داخلی و خارجی ؛ توجه به رفع انحصارها و برقرار کردن فضای رقابتی در کنار تحت­ کنترل قرار دادن و قاعده‌مند کردن حوزه‌های انحصار،  ابتکار عمل در نحوه و نوع فعالیت‌های پژوشگاه برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه، توجه ویژه به استان­‌ها، پاسخگویی به شبهاتی که در تریبون‌ها، رسانه‌ها و فضای مجازی نسبت به وزارتخانه مطرح می‌شود،  ارائه پیشنهاد و اجرای طرح‌های سازنده نسبت به رفع مشکلات موجود و امیدآفرینی نسبت به آینده کشور.

 در گام بعدی پژوهشگاه می­‌بایست نسبت به تعریف اولویت‌های تخصصی اقدام کند از جمله: آسیب‌شناسی، برنامه‌ریزی در راستای تعیین تکلیف قوانین میراث فرهنگی و شناسایی حفره‌های قانونی همچون تعیین تکلیف نفایس ملی، توقف روند خروج از ثبت، طبقه‌بندی اشیا تاریخی- فرهنگی، تهیه فهرست از اشیای موزه‌­ها و داده­‌های مطالعاتی، تدوین دستورالعمل برای ساماندهی انبار و گنجینه‌های موزه‌ها، حفاری‌ها و یا جرایم مربوط به قاچاق عتیقه و کالاهای میراث فرهنگی و حق کشف، تدوین نهایی اصول سیاست‌های راهبردی و برنامه‌ جامع میراث فرهنگی، توسعه گردشگری و رشد صنایع دستی مطابق سند چشم‌انداز و اجرای آن در برنامه هفتم توسعه، طراحی و ساماندهی نظام‌های تولید و بهره‌برداری از آمار در سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری براساس استانداردهای جهانی؛ تدوین سازوکاری شفاف و کارآمد برای انتخاب افراد شایسته جهت تصدی پست‌های مدیریت در وزارتخانه، مدیران­کل استانی و مدیران شهرستان‌ها با جلب مشارکت سمن‌های تخصصی، رسانه‌های مرتبط، بدنه وزارتخانه (کارشناسان وزارت)، کارشناسان بیرونی (استادان و متخصصان که لزوماً جزو وزارتخانه نیستند) و تشکل‌های حرفه‌ای – صنفی و انتفاعی آن حوزه؛ ارائه گزارشی جامع درباره وضعیت میراث فرهنگی کشور، مواریث در معرض خطر و راهکارهای عملی برای حفظ و صیانت از آنها با توجه به تجارب و منابع داخلی و خارجی موجود، پیشنهاد اصلاح لایحه اهداف وظایف دقیق وزارتخانه در حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور با شاخص‌هایی کمی و کیفی دقیق و ارائه برنامه‌هایی برای دستیابی به آن اهداف در بازه‌های زمانی مشخص، تکمیل اطلس‌­های میراث فرهنگی و هنرهای سنتی و نقشه باستان‌شناسی کشور با مشارکت متخصصینی که مرحله اول این طرح را به انجام رسانده‌اند، بازنگری در سند راهبردی پژوهشگاه مبتنی بر سند راهبردی وزارتخانه و دیگر اسناد بالادستی از جمله: بیانات مقام معظم رهبری، نقشه مهندسی فرهنگی کشور، برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و نقشه جامع علمی کشور و ارزیابی دقیق عملکرد مدیریت پژوهشگاه و شورای پژوهشی استان‌ها و ارائه برنامه برای ارتقای عملکرد و بهبود وضعیت حوزه پژوهش.  

در نهایت آینده محوری به‌جای گذشته‌نگری، نگاه سیستمی به‌جای نگاه خطی به فرآیند برنامه‌ریزی، جهانی فکرکردن و محلی عمل­کردن، رصد هر روزه پیشرفت‌های جهانی و لحاظ کردن نقش آن‌ها در برنامه‌ریزی به‌جای برنامه‌ریزی با امکانات وضع موجود و معماری آینده به‌جای پیش‌بینی آینده، باید توسط پژوهشگاه در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مورد توجه قرار گیرد که این مهم مورد تاکید مقام عالی وزارت و مدیران ارشد وزارتخانه بوده است. در جهان پر از تحول معاصر، پژوهشگاه به­‌عنوان برنامه‌ریز دوراندیش وزارت متبوع می‌­بایست به‌جای انتظار برای استقبال از آینده و اتخاذ تصمیم در هنگام رویارویی با آن، با حضور در آینده مطلوب و با رویکرد «پس‌نگری از آینده به امروز» مسیرهای رشد را با دقت بررسی و راه‌های رسیدن به آن آینده مطلوب را ترسیم کند.

انتهای پیام/