میراث آریا: چاپ سربی، نوعی چاپ است که حروف را در قالب قطعه‌های سرب، در کنار هم قرار می‌دهند و با جوهر آن را چاپ می‌کنند. در این روش کاغذ روی صفحه‌ای متشکل از حروف برجسته‌ی سربی آغشته به مرکب فشرده می‌شود و بر اثر فشار، حروف بر صفحه‌ی کاغذ نقش می‌بندد. حروف‌چینی روزنامه نیز، نخست به‌صورت دستی انجام می‌گرفت.

نخستین کتاب چاپ سربی ایران با نام «رساله جهادیه» با ۲۰۹ سال قدمت است که اکنون در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، رساله جهادیه اثر قائم مقام فراهانی در سال ۱۲۳۳ هجری قمری به دست محمدعلی آشتیانی به شیوه نوین چاپ شده است.

سری به موزه آستان قدس رضوی می‌زنیم، در این مجموعه به تازگی دو هزار نسخه کتاب های چاپ سربی چندصد ساله رونمایی شده است.

مهدی صادقی حصار، مدیر کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در این باره می‌گوید: چاپ سربی یا تیپوگرافی از کنار هم قرار دادن حروف سربی و منعکس ساختن آن نقش، روی کاغذ به وجود آمده است که اولین بار توسط گوتنبرگ آلمانی در سال ۱۴۵۰میلادی متداول شد.

نوادری از نسخ آموزشی دارالفنون و کتاب های چاپ سربی

او به کهنه کتاب های روایتگر تاریخ در این مجموعه اشاره می‎‌کند و می‌افزاید: علاوه بر این، مجموعه‌ای دیگر از کتاب‌های نفیس، کمیاب، نایاب به زبانهای فارسی، عربی، اردو و دیگر زبان ها در کتابخانه مرکزی وجود دارد که مورد توجه پژوهشگران و محققان قرار گرفته است.

صادقی حصار تصریح می‌کند: با توجه به منحصر به فرد بودن این آثار به لحاظ ، نوع جلد، قطع، کاغذ، نوع حروف  استفاده شده ، تصاویر  این آثار از سایر منابع تفکیک و در مجموعه ای موسوم به کتاب‌های چاپ سربی قدیم و مجموعه کتاب‌های درسی دارالفنون نگهداری می‌شوند.

او اساس این مجموعه ها را بر پایه جمع آوری اولین کتاب‌های چاپ سربی عنوان کرد که تا سال ۱۳۲۰ هجری شمسی (۱۳۶۰ ه.ق و ۱۹۴۰ میلادی) به چاپ رسیده است.

صادقی حصار، اولین کتابهای چاپی سربی ایران در این قسمت که بین سال‌های ۱۲۳۳ تا ۱۲۶۹ هجری قمری در مطبعه های دارالسلطنه تبریز – دارالخلافه تهران و دارالسلطنه اصفهان به چاپ رسیده اند را دارای نثری مشابه نسخه های خطی پیچیده و دشوار می‎داند ومی‌گوید: بیشتر کتاب‌های این دوره که توسط میرزا زین العابدین در دارالخلافه تهران به چاپ رسیده و در این مجموعه نیز موجودند به کتاب‌های معتمدی مشهور هستند.

او می‌افزاید: پس از این در ایران برای مدتی انتشار کتاب‌ها به شیوه چاپ سربی متوقف می‌شود که در شروع مجدد چاپ آن در این مجموعه از مطبعه‌های دارالطباعه، خاصه همایونی، شاهنشاهی، مجلس، خورشید، فاروس، مطبعه شرقی، بوسفور، طوس، روشنایی، حبل المتین و...  چاپ و منتشر شده‌اند.

صادقی حصار هم‌چنین به وجود کتاب های چاپ سربی از  کشورهای مختلف اروپا همچون روسیه، انگلستان، هلند، آلمان ، فرانسه وکشور مصر در قاره آفریقا و کشورهای شبه قاره هند، ترکیه و لبنان در آسیا در این مجموعه  اشاره می‌کند.

گنجینه رضوی یکی از بزرگترین نهادهای فرهنگی جهان اسلام است که ۵۲ هزار نسخه کتاب چاپ سنگی و سربی به زبان‌های مختلف در گنجینه نسخ خطی آن نگهداری می شود.

انتهای پیام/