به گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محسن زینی‌وند ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۲، در سلسله نشست‌های گزارش به همکار گفت: گاران در دشت دهلران از توابع استان امروزین ایلام و در جنوب‌غربی فلات ایران واقع شده است. این محوطه در ۳ کیلومتری شرق رود دوویرج و در ۲۸۰۰ متری شمال/شمال‌غربی تپۀ موسیان قرار دارد. محوطۀ گاران با وسعت ۱۷ هکتار، از یک برجستگی اصلی مخروطی شکل در جنوب محوطه و چندین پشتۀ نامنظم تشکیل شده است که در شرق، شمال و غرب برجستگی اصلی قرار دارند.

او افزود: ارتفاع برجستگی اصلی ۲۰ متر و ارتفاع پشته‌های پیرامونی آن حدوداً بین ۳ تا ۶ متر است. سرتاسر دامنه برجستگی اصلی را پهنه پست و یکنواختی به عرض تقریباً ۲۰ متر در بر گرفته که آن را از پشته‌های پیرامونی جدا کرده است. شاید این پدیده نشانی از  وجود یک خندق باشد که برای حفاظت بیشتر پیرامون آکروپل تپه ایجاد شده است. 

این باستان‌شناس اظهار کرد: گاران به دلیل توالی منظم از اواخر سلسله‌های قدیم تا اواخر دوران تاریخی و همچنین تبدیل شدن به بزرگترین زیستگاه در نیمه هزاره دوم ق.م تا اواخر دوره هخامنشی از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مطالعات باستان‌شناسی این منطقه برخوردار است.

زینی وند با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر این محوطه توسط نگارنده مورد بررسی و کاوش قرار گرفته تصریح‌ کرد: در بررسی سطحی از دامنۀ پشتۀ اصلی چندین آجر شکسته که گاهاً دارای کتیبه بوده‌اند شناسایی شد. البته نبشته‌های این آجرهای کتیبه‌دار استامپی به دلیل آبسوده شدن و هوازدگی قابل خواندن نبودند ولی در یک نمونه چند کلمۀ ناقص از جمله لوگال (حاکم)، دومو (پسر) و بلی‌تو (سرور او) قابل خواندن شد که نشان می‌دهد به زبان اکدی نگاشته شده‌اند. 

این باستان‌شناس گفت: در همین بررسی‌ها، یک تکه آجر که در عین حال ساده ولی شگفت‌انگیز است نیز شناسایی شده که شیارهایی بر سطح دارد. این نمونه مشابهه نمونه‌هایی است که به فراوانی در بین‌النهرین به دست آمده که سُنت نقشه‌های جغرافیایی، شهرسازی، پلان معابد و کاخ‌ها، طرح سیستم آبیاری و اراضی کشاورزی در هزاره سوم و تا اول پ.م را تداعی می‌کند. تطبیق پلان یا طرح نمونۀ گاران با بخشی از توپوگرافی دشت دهلران تا حدودی همخوانی دارد. 

به اعتقاد زینی‌وند، خطوط ارائه شده بر روی نمونۀ مورد بحث چهار شکل رو نمایندگی می‌کند که عبارتند از رودخانه، کوه، سد یا بند، و کانال‌های آبرسانی. چنین وضعیتی در شمال شرقی دشت دهلران جایی که رودخانه دوویرج از سیاه‌کوه (ارتفاعات زاگرس مرکزی) جاری شده و وارد دشت می شود به واسطۀ تغییرات اقلیمی هزاره‌های گذشته دارای بستر عمیق شده و انشعابات آبی از این رودخانه را با مشکل مواجه کرده که همین باعث شده که از بند برای بالا آوردن سطح آب رودخانه و جاری شدن آب در کانال ها در دورۀ عیلام باستان شده است.

 زینی‌وند شواهدی از بندهایی که با نی یا شاخه در 100 سال پیش بر روی رود فرات و شمال دزفول برای بالا آوردن سطح آب ایجاد شده بود را نمونۀ قابل اتکایی خواند که احتمالاً بر روی نقشۀ آجری گاران نیز آمده است. 

او تصریح‌ کرد: با توجه به شواهد کانال‌های باستانی که از رود دوویرج منشعب می‌شده و اراضی زیستگاه‌های گاران و موسیان را تأمین می‌کرده یک پروژۀ عمرانی از دورۀ عیلام قدیم بوده که پیش از اجرا همانند سنت بین‌النهرینی، پلان آن بر روی یک آجر کشیده شده است.

این باستان‌شناس افزود: با توجه به کتیبه آجری اکدی شناسایی شده به همراه آجر نقش‌دار که با تفاسیر بالا احتمالاً نقشه‌ای در رابطه با سیستم آبرسانی است نظر ما را به اهمیت سیاسی-اقتصادی گاران در سرحدات غربی عیلام سوق می‌دهد. این منطقه به دلایلی از جمله راه اصلی شوش به بین‌النهرین، منابع آبی، منابع طبیعی از جمله قیر و سنگ و رسوبات آبرفتی مناسب برای کشاورزی مورد طمع می‌توانسته قرار بگیرد. از این نظر کشف چنین شواهد مادی در رابطه با این مولفه‌ها دور از انتظار نیست.

انتهای پیام/