میراث آریا: عمارت شهرداری تبریز به‌عنوان اثری متمایز تاریخی و جاذبه گردشگری بی‌بدیل، در تیرماه ۱۳۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گردشگران و مسافران در برنامه اقامت خود در این شهر مجذوب زیبایی‌های معماری و شکوه برج تاریخی تبریز شده و معمولاً بازدید از این بنای تاریخی را در برنامه سفر خود قرار می‌دهند.

عمارت شهرداری تبریز؛ از آغاز تا کنون

عملیات احداث عمارت شهرداری تبریز در سال ۱۳۱۴ در زمان صدارت شهردار وقت حاج ارفع الملک جلیلی و با نظارت مهندسان آلمانی در محل گورستان مخروبه و متروکه محله نوبر (مقصودیه کنونی) آغاز شد. شهرداری تبریز به‌عنوان نخستین نهاد شهرداری در سطح شهر تبریز حائز اهمیت است که در اوایل تأسیس با عنوان «بلدیه» شناخته می‌شد. این بنا به دلیل وجود ساعت در بالاترین نقطه برج در میان مردم به ساختمان ساعت (به ترکی آذربایجانی: ساعات قاباغی) نیز شهرت دارد. این میدان به عنوان یکی از آثار قدیمی و بنام شهر تبریز به ثبت ملی رسیده است.

معماری عمارت شهرداری تبریز

بنای عمارت شهرداری تبریز در سه طبقه با زیربنای ۶۵۰۰ مترمربع احداث و نمای خارجی آن از سنگ تراشیده شده است. نقشه هوایی عمارت شبیه به طرح یک عقاب در حال پرواز است که با نمونه ساختمان‌های کشور آلمان، قبل از جنگ جهانی دوم مطابقت دارد. دیوارهای این بنا عموما از جنس آجر و ملات ماسه و آهک بوده و نمای آن‌ها در قسمت شمال و شرق (معابر اصلی شهر) سنگی و نمای جنوبی و غربی آن ترکیبی از آجر و سنگ است. لازم به ذکر است که کلیه دیوارها در جهت طولی و عرضی دارای کلاهک آهنی هستند. سنگ‌های حجاری شده نما در قاب پنجره‌ها و نیز در قسمت رخ بام از زیباترین موارد تزئینی به کار رفته در معماری این عمارت باشکوه است. البته این شیوه معماری در سایر بناهای تاریخی شهر تبریز نیز مشهود است. از جمله سایر ویژگی‌های این بنا وجود یک ورودی تشریفاتی در قسمت مشرف به میدان و چندین ورودی متعارف در بخش محوطه است. نمای زیبا و هماهنگی بسیار خوب برج ساعت در محور اصلی و مرکزی بنا با کل عمارت جز شاخصه های اصلی این مجموعه محسوب می‌شود. این زیبایی منحصربه فرد حتی از فاصله دور نیز نظر هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌سازد.

کاربری عمارت شهرداری تبریز

این بنا از ابتدا به صورت اداری و با هدف محل استقرار شهرداری تبریز احداث شده و در طول تحولات صورت گرفته در شهر تبریز همواره جایگاه خود را به عنوان یکی از ابنیه مهم زیبای این شهر حفظ کرده است. امروزه با تقسیم مناطق شهری تبریز به ۱۰ منطقه و نیز انتقال اکثر امور عمرانی و اداری شهرداری به ساختمانی جدید، این عمارت همچنان به عنوان پایگاهی مرکزی برای فعالیت‌های شهرداری محسوب می‌شود که نخستین موزه شهر و شهرداری‌های کشور در کنار شورای اسلامی شهر تبریز در بخشی از ساختمان مذکور مستقر بوده و جلسات رسمی شورا در محل آمفی تئاتر موجود در ساختمان تشکیل می‌شود. همچنین از منظر گردشگری موزه و عمارت ساعت تبریز جاذبه گردشگری بی‌بدیل و متمایزی‌ست که به‌عنوان یکی از پربازدیدترین امکان گردشگری شهرداری تبریز در نوروز ۱۴۰۳ معرفی شد.

موزه شهرداری تبریز

در سال ۱۳۸۶ به مناسبت بزرگداشت یکصدمین سال تاسیس عمارت شهرداری تبریز به‌عنوان اولین انجمن شهر و بلدیه ایران در تبریز به نخستین موزه شهر و شهرداری های کشور تبدیل و مورد بهره برداری قرار گرفت. در این موزه، تالارهای مختلفی نظیر تالار دوربین‌های عکاسی قدیمی، تالار دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی، تالار حکمت و چندین تالار دیگر قرار دارند. که در داخل هر یک از این تالارها یادگارهای ارزشمندی از قبیل اشیاء، آثار و اسناد قدیمی مربوط به بلدیه تبریز، هدایای مقام‌ها و شخصیت‌های خارجی به شهرداران، کتب خطی و آثار هنری، اسناد اداری و مالی، جام‌های قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، چینی‌آلات، سفرنامه‌های نوشته شده درباره تبریز، تجهیزات، امکانات و اسناد مربوطه به شهر نخستین‌ها با همکاری شهرداری تبریز و برخی از شهروندان تبریزی جمع‌آوری و در معرض دید عموم مردم قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین و بارزش‌ترین تالارها، تالار فرش موزه شهرداری تبریز است. در این تالار، گنجینه‌ای بی‌نظیر و ارزشمند از فرش‌ها و قالی‌هایی با قدمتی بالغ بر ۱۱۰ سال به نمایش گذاشته شده‌اند. ۱۲ تخته فرش موجود در این مجموعه مربوط به فرش‌هایی است که از زمان تاسیس عمارت شهرداری تبریز تا سال ۱۳۲۰ به دستور ارفع الملک جلیلی بافته شده و به اتمام رسیده است. یکی دیگر از تالارهای جالب این موزه، تالار دوربین های قدیمی است. باتوجه به تجلی هنر عکاسی در تبریز از زمان ظهور این صنعت، و ایفای نقش مهم عکس‌ها در دوران مشروطه، در این تالار، تاریخچه و روند تکوین و شکل‌گیری دوربین‌های نسل قدیم در دوران مختلف در معرض دید عموم قرار گرفته است.

عکس و گزارش از مجید فرامرزی کارشناس روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی

انتهای پیام/