میراث آریا: در حال حاضر یک نسخه کپی از سند امضا شده فرمان مشروطیت در اتاق اسناد کاخ موزه صاحبقرانیه نگهداری می شود. صاحبقرانیه در دوره قاجار و پهلوی شاهد اتفاقات سیاسی مهمی بوده است. ۱۱۸ سال پیش در  ۱۴ مرداد سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی برابر با ۱۴ جمادی الثانی ۱۳۲۴ هجری قمری، فرمان مشروطیت که در اصل فرمان تشکیل مجلس شورای ملی است با حضور درباریان در کاخ صاحبقرانیه به مشورت گذاشته شد و در تاریخ یاد شده، مظفرالدین شاه قاجار آن را قرائت کرد و به خط احمد قوام السلطنه نوشته شد. 

مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را در پاسخ به متحصنان در جنبش مشروطه ایران امضا کرد و از طریق آن با مشارکت مردم در امر حکومت موافقت کرد و اینچنین حکومت مشروطه برای اولین بار در ایران تأسیس شد. این فرمان خطاب به صدراعظم یعنی میرزا نصراله خان مشیرالدوله است که خود در تهیه و راضی کردن شاه به امضای آن کوشش کرده بود.

فرمان مشروطیت ایران که تاریخ رسمی آن ۱۴ مردادماه ۱۲۸۵ خورشیدی، برابر با ۱۴ جمادی‌الثانی ۱۳۲۴ قمری است در سه مرحله صادر شده و هر سه مرحله نیز در کاخ صاحبقرانیه بوده است.

فرمان نخست، روز ۱۳ مردادماه صادر شد، اما چون در آن از شاهزادگان قاجاریه، اعیان و اشراف و ملاکین و تجار و اصناف اسم برده شده ولی نامی از «منتخبین ملت» نبود و برخی جملات آن مبهم و قابل تأویل بود به درخواست نمایندگان مشروطه خواه -بست نشینان در باغ سفارت بریتانیا- فرمان دیگری صادر شد که در آن از عبارت «منتخبین ملت» استفاده شد.

فرمان دوم، روز ۱۵ مردادماه به صورت دستخطِ مکمل فرمان اول صادر شد و شاه در آن تصریح کرده است: «در تکمیل دستخط سابق خودمان.... مجدداً بر این‌که عموم اهالی و افراد ملت از توجهات کامله همایونی ما واقف باشند، امر و مقرر می‌فرماییم که مجلس مزبور را به شرح دستخط سابق صحیحاً دایر نموده، بعد از انتخاب اعضای مجلس، فصول و شرایط نظامنامه مجلس شورای اسلامی را موافق تصویب و امضاء منتخبین... مرتب نمایند.»

فرمان سوم که فرمان اصلی است، در روز ۱۸ مردادماه صادر شد. هدف از صدور این فرمان تبدیل عبارت «مجلس شورای اسلامی» در فرمان دوم به «مجلس شورای ملی» بود. این تغییر به درخواست نمایندگان علمای مشروطه‌خواه و در جلسه‌ای که میان آنان و وزیر دربار در کاخ صاحبقرانیه برگزار شد، انجام گرفت.

فرمان مشروطیت کجا امضا شد؟ 

وقتی دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه وارد سی و یکمین سال خود شد، شاه قاجار سرمست از سالگرد پادشاهی‌اش دستور داد کاخی جدید در دل باغ زیبای نیاوران برای او بسازند. قرعه به نام حاجب‌الدوله افتاد تا عمارت دلخواه شاه را طراحی کند.

سلطان صاحبقران اما در عمارت تازه‌اش هم از ساخت اندرونی و حرمسرا غافل نشد. او دستور داد علاوه بر شاه‌نشین، کرسی‌خانه، حمام و ۵۰-۴۰ دستگاه خانه هر کدام شامل ۴ اتاق و یک ایوان برای همسرانش بسازند. هرچند بعدها مظفرالدین‌شاه و احمدشاه قسمتی از حرمسرای این کاخ را تخریب کردند.

کاخ صاحبقرانیه علاوه بر معماری آن، از جهات دیگر نیز حائز اهمیت است. در همین کاخ بود که یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران کلید خورد. مظفرالدین‌شاه در محوطه کاخ صاحب‌قرانیه بود که فرمان مشروطیت را امضا کرد.

تصویری تاریخی که در محوطه باغ نیاوران و کاخ صاحبقرانیه ثبت شده است، مظفرالدین شاه را مشغول صدور فرمان مشروطه در کنار اعلم‌الدوله ثقفی، پزشک ویژه‌اش، نشان می‌دهد. اعلم‌الدوله در این تصویر مشغول کتابت این فرمان است تا به امضای شاه قاجار برسد.

اکنون یک نسخه کپی از سند امضاشده فرمان مشروطیت در اتاق اسناد کاخ صاحبقرانیه نگهداری می‌شود.

انتهای پیام/