عقیل سیستانی مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه صنایع‌دستی در یادداشتی نوشت: آنچه فرش‌بافی و بافندگی را به عنوان یک هنر اصیل می‌کند تنوع بافت و زیبایی طرح و نقش و رنگ به کار رفته در آن است و کرمان یکی از غنی‌ترین تنوع ایلات و عشایر و به تناسب طرح، نقش، رنگ و دستبافته را به خود اختصاص داده است و در این استان اقوام ترک، فارس، عرب و ... به سر می‌برند که حاصل آن تنوع زیاد در فرهنگ، آداب، رسوم و باورها و به تناسب تنوعاتی در طرح، نقش، تکنیک بافت و دستبافته‌داری است.

در دهه‌های اخیر با ورود فناوری‌های نوین و رواج شهرنشینی و تغییر در سبک زندگی مردم کرمان بسیاری از سنت‌ها، باورها و ملزومات زندگی عشایری و روستایی این استان روبه فراموشی رفته است و همچنین در ورای برخی عقاید و سنت‌ها و زیبایی دستبافته‌های عشایری و روستایی این منظقه تطول و تکامل نقوش و طرح‌های چندین هزار ساله نهفته است که امروزه به دست ما رسیده و به عبارتی میراث نیاکان بافنده ماست و باید حفظ و ثبت شود و به آیندگان انتقال پیدا کند.

تعدد قوم یکی از ویژگی‌های بالقوه کرمان بوده و به همین دلیل برخی طرح‌ها و نقوش و تکنیک‌های به کار رفته در دستبافته عشایری این منطقه با دستبافته‌های آذربایجان، سیستان و بلوچستان، لرستان، فارس و ... مشابهت‌هایی دارد و گسترش و تداوم بافت و تنوع اقوام بافنده موجب به وجود آمدن تنوع طرح، نقش، رنگ، تکنیک و دستبافته شده و به مرور زمان این روند تغییر و در سده اخیر تبدیل به منبع کسب درآمد شده است.

خارا؛ یکی از طرح و نقش‌های معروف دستبافته گلیم‌باف منطقه سیرجان و سایر مناطق از جمله بافت، جیرفت در استان کرمان و خارج از کرمان، در منطقه فارس است.

این طرح اغلب به صورت واگیره‌ای در متن دستبافته به کار رفته یا در قالب نقش، در برخی طرح‌های راه‌راه دستبافته‌، قابل استفاده است، نام خارا نیز برگرفته از کنگره دندانه بودن این نقش است.

در گذشته این طرح بیشتر در گلیمینه، به شیوه جفت‌قلاب و در فرشینه به صورت گره‌باف هم بافته شده، ولی امروزهبه دلیل بازار و کاربرد در دستبافته کیسه‌ای بافت چنین طرحی به اصطلاح خارا و چهل‌ماشوله ( نقش خارا در گلیم چهل‌ماشوله نیز به عنوان یکی از نقوش راه‌راه کاربرد داشته است ) و تکنیکی به تناسب شیوه بافت جفت قلاب نیز کمرنگ شده است.

امروزه این نقش بیشتر در گلیم راه‌راه با تکنیک شیریکی‌پیچ و برخی گلیم‌فرش و گلیم چهل‌ماشوله، چپی، سینه‌ریز در مناطق سیرجان و بافت کاربرد دارد.

درباره پیشینه این طرح و نقش می‌توان گفت که این نقش در گذشته در منطقه سیرجان، به عنوان نقش اصلی در برخی دستبافته گلیمینه و فرشینه در ایلات بُچاقچی و دستبافته‌هایی از جمله جاقرآنی و کشک‌دان، طوایف قاسمی، عاشوری، میرشکارپور و محبی ایل راینی پراکنده در دهستان چهارگُنبد به کار رفته است.

این طرح به جز سیرجان، در جیرفت بیشتر در ساردوئیه و دلفارد به دست بافندگان ایلات مهنی و جبال‌بارزی بافته شده است، گلیم زیرانداز خارای منطقه ساردوئیه را به لحاظ طرح، نقش و ترکیب‌بندی، می‌توان سرآمد دستبافته‌های مناطق دیگر دانست.

این گلیم نزد بافندگان و تجار منطقه، به دلیل بافت جفت‌قلاب و به ندرت تک‌قلاب و رنگ‌بندی، به عنوان گلیمی زیبا و با کیفیت یاد می‌شود، از مهم‌ترین نقوش حاشیه به کار رفته در دستبافته خارا به قوش ( مداخل )، کنگره، سیبک و ... می‌توان اشاره کرد که با ترکیب متنوعی در کنار هم جا گرفته‌اند.

انتهای پیام/