میراث آریا: سیستان و بلوچستان با گستره ۱۸۸ هزار و ۲۲۲ کیلومتر مربع از سه قسمت سیستان در شمال، سرحدات در مرکز و مَکُران در جنوب تشکیل شده که شهرستان خاش از جمله شهرهای کهن این استان در منطقه سرحد واقع شده است.
قلعه‌های حیدرآباد، ایرندگان، کمال آباد، ناصری و برجکپک قدیمی بلو نشان از قدمت و تاریخ پر فراز و نشیب شهرستان خاش دارد. این قلعه در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاریخی مهم این شهرستان و یکی از قدیمی‌ترین قلعه‌های منطقه سرحد به شمار می‌رود.
بلوچستان شامل دو بخش «سرحد و مکران» است که زاهدان، خاش، سراوان و بخش‌هایی از ایرانشهر به عنوان سرحد و سرباز، نیکشهر، کنارک و چابهار محدوده مکران نامیده می‌شود.
در لهجه محلی به خاش خواش و واش گفته می‌شود که از کلمه وش به معنی خوش آب و هوا گرفته شده است.
هنگامی که کمپانی هند شرقی بر هند و پاکستان امروزی مستولی شد و منطقه کلات و بلوچستان پاکستان به تصرف انگلیسی‌ها درآمد و تصمیم داشتند بلوچستان ایران را تحت سیطره خود در آورند عده‌ای از سران بلوچ در مسیر اهداف شوم و استعماری انگلیس مانع تراشی می‌کردند و با حمله به کاروان انگلیسی‌ها و چپاول آن‌ها مانع حضور انگلیس در سرحد بلوچستان شده بودند.
حیدرآباد؛ قلعه‌ای به جا مانده از دوره متقدم اسلامی
قلعه حیدرآباد خاش در سال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹هجری شمسی) از سوی شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده وی مورد استفاده قرار گرفت.
عیدوخان حاکمان منطه سرحد در دوره قاجار بود. نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر که در سال ۱۲۹۵ به بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی به بلوچستان حمله کردند مدتی از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات‌شان استفاده می‌کردند.
نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه‌ای شکل تبدیل شده است.
این قلعه در قسمت جنوبی خیابان ۲۴ متری رودکی (سرباز) و در جنوب شرقی شهر خاش واقع شده و عمده مصالح به کار رفته در قلعه خشت خام و کاهگل است و دارای برج‌ها و طاق‌های هلالی زیبایی می‌باشد که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
در ساخت و تکمیل این قلعه از تزیینات معماری خاصی بهره گرفته نشده تنها تزئینات کنگره‌ای شکل نیم دایره‌ای متمایل به بیضی و تیرکش‌های تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزئینات کادربندی اتاقک‌های نگهبانی بالای سر در ورودی‌ها و همچنین خشت چینی نیم دایره‌ای، قوس سردر ورودی اتاق هشت ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزئین معماری این اثر است.
معماری قلعه حیدرآباد شامل سه بخش می‌باشد که معماری بخش اول در قسمت شمالی و فوقانی پلان مستطیل شکل واقع شده و خود شامل قلعه‌ای کوچک و دفاعی با چهار برج دیدبانی مدور در چهار رأس آن مجزا و محدود شده و در مرکز حیاط اصلی و در اطراف آن مجموعه‌ای از اتاق‌ها و فضاهای معماری احداث شده که محل زندگی بانی و صاحب قلعه و خانواده عیدوخان و همسرش ماهوک بوده است.
این قسمت به وسیله راه پله‌های خشتی به معماری بخش دوم (جنوبی) راه می‌یابد.
اعتبار ۶ میلیارد ریالی برای مرمت قلعه‌های خاش
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش گفت: کار مرمت قلعه‌های تاریخی حیدرآباد و ۱۰ قلعه ایرندگان با تأمین اعتبار ۶ میلیارد ریالی آغاز شده است.
ملک مسعود ریگی افزود: مرمت قلعه تاریخی ۱۰ قلعه ایرندگان خاش با هزینه ۳میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریالی و مرمت قلعه تاریخی حیدرآباد خاش با هزینه ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال در دستور کار قرار گرفته است.
او اظهار کرد: قلعه‌های تاریخی خاش قدمتی قدیمی داشته و در دوره قاجار و پهلوی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش ادامه داد: خاش و منطقه سرحد زمین، به عنوان شهر قلعه‌ها در سیستان و بلوچستان شهرت دارد و علاوه بر قلعه‌های حیدرآباد و ۱۰ قلعه ایرندگان، قلعه کمال آباد و ناصری و برجک بلو، بازارچه سروش، مسجد جامع و مناره زیبای آن از آثار مهم تاریخی منطقه به شمار می‌روند.
او ادامه داد: قله آتشفشانی و نیمه فعال تفتان از دیگر مواهب طبیعی و گردشگری شهرستان محسوب می‌شود که در حوزه ترشاب و سنگان با حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و سرمایه‌گذاری‌های دولت می‌توان به گردشگری منطقه رونق داد. ایجاد مکان‌های فرهنگی، تحقیقاتی، علمی و آموزشی، بازارچه‌های فروش محصولات صنایع دستی، گیاهان دارویی در جوار تفتان می‌تواند، توجه گردشگران داخلی و خارجی را به سمت منطقه جلب کند.
ریگی گفت: درخت کهنسال سرو سنگان از دیگر آثار طبیعی و تاریخی منطقه خاش به شمار می‌رود و طی سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اقدامات ارزشمندی برای جذب گردشگران از سوی بخش خصوصی در حوزه سنگان انجام شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش تصریح کرد: در حوزه ایرندگان و کارواندر نیز رودخانه‌های پر آب، نخلستان‌ها، شالیزارهای برنج و غارها و ارتفاعات بیرک وجود دارند که طی فصول سال مورد توجه گردشگران و طبیعت گردان بومی قرار دارند.
او اظهار کرد: امسال با حمایت‌های استانداری سیستان و بلوچستان و سایر ارگان‌ها و شهرداری خاش توجه خوبی به رونق گردشگری کارواندر انجام شده و در محدوده جاده ترانزیتی ایرانشهر به خاش و در جوار مجتمع گردشگری کارواندر احداث یک زایرسرا، استراحتگاه مسافران، نمازخانه، آب سردکن و مخازن ذخیره آب و سرویس‌های بهداشتی مورد توجه قرار داشته و عملیات ساخت آن طی روزهای اخیر کلید خورده است.
انتهای پیام/
نظر شما