شهرام امیری، کارشناس ارشد میراث‌فرهنگی و گردشگری در یادداشتی هم‌زمان با ایام ولادت حضرت مسیح(ع) و در آستانه سال ۲۰۲۵ میلادی نوشت: اصفهان شهر تاریخ، یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی بشر است به‌گونه‌ای که بر اساس برخی گمانه‌زنی‌های تاریخی پیشینه شکل‌گیری حیات اجتماعی در دشت بزرگ اصفهان به بیش از ۱۱ هزار سال قبل در قالب هسته‌های پراکنده جمعیتی بازگشته و سپس به‌تدریج این هسته‌ها پرجمعیت شده و با اتصال به یکدیگر هسته‌های اولیه شهر اصفهان را پدید آوردند.

با این وصف بررسی‌های تاریخی حاکی است که هسته‌های اصلی شکل‌گیری تمدن در این کهن شهر تاریخی حداقل به بیش از هفت هزار سال قبل و در کنار رود همیشه زنده، زاینده‌رود بازمی‌گردد.

شاخصه‌های تاریخی و فرهنگی اصفهان در کنار شاخصه‌های هنری و حتی جدیداً اقتصادی و صنعتی باعث شده تا این شهر تاریخی به یکی از مهم‌ترین مراکز جمعیتی در ایران و حتی جهان تبدیل شود به‌گونه‌ای که با بروز و ظهور گردشگری، بسیاری از سیاحان خارجی که از جوامع مختلف به اصفهان سفر می‌کردند در سفرنامه‌های خود سخن‌های بسیار از ساختار اجتماعی و فرهنگی و آثار ارزشمند این شهر تاریخی رانده‌اند، لکن مراد از این نوشتار، پرداختن به شاخصه جمعیت اجتماعی و فرهنگی پیروان ادیان الهی در این شهر تاریخی است.

آثار تاریخی به‌جای مانده از آتشگاه بزرگ پیروان آیین زرتشت بر فراز کوه آتشگاه در محور غرب شهر تاریخی اصفهان و سپس ادامه حیات پیروان آیین زرتشت در اصفهان در دوران اسلامی، حکایت از ادامه حیات پیروان این آئین کهن ایرانی در این شهر دارد، به‌گونه‌ای که هم‌اینک وجود آتشکده «درب مهروگوهرومهربان» در محله قدیمی سیجان که نیایشگاه نزدیک به ۷۰۰ نفر از پیروان مزدیسنان در اصفهان بوده به‌عنوان جایگاه نگهداری آتش مقدس زرتشتیان در اصفهان بیش از یک هزار و پانصد سال است که محلی برای گردهمایی پیروان آئین زرتشت به شمار می‌رود.

در کنار زرتشتیان، پیروان آیین حضرت موسی(ع) نیز از دوران هخامنشیان تاکنون، پس از آزادی آنان از قید بابلیان در بین‌النهرین  به ایران کوچ کرده و برخی از آن‌ها نیز در اصفهان سکنی گزیدند به‌گونه‌ای که حتی در اوایل دوران اسلامی، بخشی از اصفهان به نام یهودیه خوانده می‌شد، بااین‌حال محله تاریخی جویبارِ یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی و شهری در فلات مرکزی ایران به شمار می‌رود که بیش از ۳ هزار سال قدمت داشته و یکی از هسته‌های اصلی شکل‌گیری شهر تاریخی اصفهان در آن دوران به شمار می‌رود.

شواهد تاریخی هم‌اینک حاکی است که بیش از ۱۵ کنیسه (عبادتگاه یهودیان) در محور تاریخی شمال و شمال شرق اصفهان که از جمله قدیمی‌ترین مراکز تاریخی اصفهان به شمار می‌رود وجود دارد که برخی از آن‌ها بیش از ۲۰۰ سال قدمت داشته و دارای ارزش‌های تاریخی است.

پیروان آیین حضرت مسیح (ع) جزو پرتعدادترین اقلیت‌های هم‌وطن ساکن در اصفهان به شمار می‌روند که پیشینه حضور آن‌ها در اصفهان به دوران صفوی و به‌ویژه پس از گسترش جنگ‌های شاه‌عباس اول با امپراتوری عثمانی بازمی‌گردد، به‌گونه‌ای که شاه‌عباس که بسیار زیرک بود، ارامنه جلفای رود ارس که بازرگانانی متبحر بودند را تحت‌الحفظ به اصفهان فرستاد و سایر ارامنه را در دیگر مناطق ایران سکنی داد، بااین‌حال شاه که به ارامنه علاقه بسیار داشت پس از مدتی در طی فرمانی در سال ۱۰۲۸ هجری قمری که خوشبختانه اصل آن در موزه کلیسای وانک اصفهان محفوظ است، زمین‌های سلطنتی متعلق به خود را در جنوب اصفهان به آن‌ها بخشید و آنان نیز به یادبود زادگاه خویش جلفای نو را در جنوب اصفهان و در کنار زاینده‌رود بنا نهادند، لذا این شهرک تاریخی از 400 سال پیش تاکنون تحولات فراوان و فرازوفرودهای بسیاری را تجربه کرده است. بااین‌حال در حال حاضر ارامنه پیرو حضرت مسیح (ع) از شاخه ارتدوکس در طی این مدت کاملاً ایرانی شده و درعین‌حال علی‌رغم تعلق‌خاطر به کشور ارمنستان، خود را ایرانی دانسته و نقشی بی‌بدیل در ساختار فرهنگی و تمدنی شهر تاریخی اصفهان در چهارصد سال گذشته ایفاد کرده‌اند.

با این وصف امروزه با پیشرفت و توسعه شهرنشینی در اصفهان تمامی مناطق جمعیتی اقلیت‌های مذهبی در داخل شهر قرار گرفته و تمامی پیروان این ادیان دوشادوش مسلمانان در محفلی صمیمی و دوستانه در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و این در حالی است که این زندگی مسالمت‌آمیز زمینه مناسبی را برای توسعه گردشگری فراهم می‌سازد به‌نحوی‌که بسیاری از گردشگران خارجی پس از سفر به اصفهان با حیرت به حیات اجتماعی اصفهانی‌ها می‌نگرند و این زیست مسالمت‌آمیز برای آن‌ها جذابیت فراوانی دارد، بااین‌حال به نظر می‌رسد در این خصوص به‌ویژه گردشگری ادیان، در ابتدای راهیم و در این خصوص اصفهان از توان بالقوه فراوانی برخوردار است.

به امید آن روزی که با شناسایی جذابیت‌های بی‌بدیل و ارزشمند اصفهان بتوان در قالب گونه‌های مختلف فرهنگی، این جذابیت‌ها را به سایر ایرانیان و جهانیان ارائه کرد تا ضمن حفاظت از هویت اصیل ایرانی به سمت توسعه اقتصادی استان از منظر فرهنگ گام برداریم.

انتهای پیام/