میراث آریا: قالی دوروی ابریشم یکی از انواع فرش‌های ایرانی است که به سبب داشتن ویژگی‌های متمایز و خاص دارای شهرت فراوانی است. ترکمن‌ها با استفاده از برگ‌های درخت توت و کرم‌های ابریشمی، ابتدا پیله تولید کرده، سپس با استفاده از رنگ‌های طبیعی، نخ‌های ابریشمی را رنگ‌کرده و با استفاده از طرح‌ها و نقشه‌ها و ذهن خلاق خود، قالیچه‌های تمام ابریشمی دو رو را می‌بافند. فرش دورو ظاهر خاصی دارد و به سبب این که از طرح، نقش، تکنیک، ترکیب‌بندی و رنگ خاصی برخوردار است به‌عنوان یک صنعت دستی اثر باارزش هنری به‌حساب می‌آید.
امروزه بیش از ۵هزار بافنده فرش ترکمن در استان و اغلب در منطقه جرگلان فعالیت دارند؛ ۵هزار نفری که بیشتر آنها را زنان و دختران تشکیل می‌دهند و بیش از هزار نفر از این بافندگان به بافت قالیچه دورو مشغول هستند و سالانه تا ۲ هزار و ۵۰۰ متر قالیچه نیز تولید می‌کنند.
به‌طورکلی فرش‌هایی که بافته می‌شود در ابعاد مختلفی هستند و فرش دورو هم که در شهرستان راز و جرگلان به‌خصوص روستای دویدوخ در ابعاد مختلف بافته می‌شود؛ ولی فرش دورو ابریشم در این منطقه یک ابعاد متداول دارد که در بین بافندگان آن بسیار رایج است. در حالت معمول ابعاد فرش دورو ابریشم در این منطقه ۲ متر در ۱٫۴۰ سانتی‌متر است که به‌عنوان اندازه استاندارد جاافتاده است. ازآنجاکه نحوه بافت این فرش بسیار سخت، و زمان بر است باوجود کوچک بودن ابعاد آن بافت آن یک سال زمان می‌برد. از طرح‌های اصلی این فرش می‌توان ترنج و چهارفصل را نام برد.
نحوه بافت فرش دورو ابریشم بدین‌گونه است که به طور معمول در بافت آنها از دو نقشه متمایز استفاده می‌شود که از گره‌های مساوی در طول و عرض برخوردار هستند در برخی از موارد نیز در بافت فرش دورو از یک نقشه با رنگ‌بندی‌های متفاوت استفاده می‌شود. اگر از دو نقشه متفاوت در بافت فرش دورو ابریشم استفاده شود که اندازه آنها از لحاظ گره یکسان نیست در نقشه‌ای که کوچک‌تر است ساده بافی انجام می‌شود.
اگر طرحی که بر روی بافت قرار دارد گل باشد و پشت آن درخت باشد در این صورت می‌توان از دو قالیباف به‌صورت هم‌زمان استفاده کرد تا یکی از آنها طرح رویی و دیگر طرح پشت را ببافند. می‌توان بافت را این‌طوری شروع کرد که در شروع کار یکی گل را ببافد و سپس دیگری هم در پشت‌دار درخت را ببافد.
آماری که در مورد بافت فرش دورو وجود دارد نیز بسیار قابل‌توجه است. بر اساس آمارها در هر سال حدود ۲هزار مترمربع از این فرش در روستای دویدوخ بافته می‌شود و نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد این است که هیچ‌کدام از این فرش‌ها در اصطلاح روی دست بافندگان نمی‌ماند چرا که بسیاری از مشتریان در انتظار پایان‌یافتن بافت فرش‌ها هستند. در استان خراسان شمالی و با محوریت روستای دویدوخ در حدود چهارصد دار قالی برای بافت فرش دورو ابریشم وجود دارد. اکثریت فرش‌های دورو ابریشم که در این خطه بافته و به کشورهای خارجی صادر می‌شوند که چیزی در حدود ۸۰% کل فرش‌های ابریشم دورو بافته شده را شامل می‌شود. کشورهایی اروپایی، ژاپن و کشورهای حاشیه‌نشین خلیج‌فارس از مهم‌ترین مشتریان فرش ابریشم دورو هستند.
کهنه‌ترین و عمده‌ترین قالی‌های ترکمن از قرن نوزدهم میلادی، باقی‌مانده است. در عین حال که بافت قالی در بین برخی از قبایل ترکمن تأیید نشده است، چندین قبیله که قدیم‌تر، بزرگ‌تر و نیرومندتر از همه هستند قالی می‌بافته‌اند. ایل‌های بزرگی چون سالور، تکه (که منشعب از ایل سالور است) ساریک، یموت و ارساری و چدر از قدیم‌ترین ایلاتی بوده‌اند که قالیبافی در آنها رواج داشته است و هر کدام از آنها نقوش مربوط به قبیله خود (توتم) داشته‌اند. بهترین بافته‌های قالی ترکمن مربوط به «ایل تکه» است. بیشتر قالی‌های ترکمن از نوع درشت‌باف هستند؛ ولی در ایل تکه که بیشتر از ابریشم استفاده می‌کنند، ریزبافی تا حد رج‌شمار ۴۰ و ۵۰ دیده می‌شود.
مهارت سنتی بافت قالی دوروی ابریشم ترکمن دویدوخ در شهرستان راز و جرگلان در سال ۱۴۰۱ به شماره ۲۶۹۷ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
انتهای پیام/
نظر شما