مهران حسنی، کارشناس گردشگری در یادداشتی نوشت:  این محصولات می‌توانند جنبه تزئینی، کاربردی یا هر دو را داشته باشند. وجه تمایز صنایع دستی از سایر تولیدات صنعتی، تأثیر چشمگیر نیروی انسانی، خلاقیت و مهارت‌های فردی در فرایند تولید است که منجر به منحصر به فرد بودن هر محصول می‌شود.

با تعریفی که از صنایع‌دستی ارائه شد می‌توان به مواردی اشاره کرد که به عنوان ویژگی‌های اساسی این هنر– صنعت است. بخش اصلی یا تمام فرایند تولید به صورت دستی یا با ابزارهای ساده انجام می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود هر محصول ویژگی‌های خاص خود را داشته باشد. ضمن اینکه صنایع دستی بازتاب دهنده باورها، نسبت‌ها، سبک زندگی و ارزش‌های فرهنگی یک منطقه است. و طرح‌ها، نقش‌ها و شیوه‌های تولید، ریشه در تاریخ و فرهنگ جامعه دارند. و بدلیل تأثیر مهارت و ذوق هنری افراد، هیچ دو محصولی دقیقاً یکسان نسیتند و این امر تنوع و زیبایی صنایع دستی را مضاعف می‌کند.

همچنین از ویژگی بارز آن اینکه به حفظ محیط زیست و حمایت از منابع محلی کمک می‌کند، مواد اولیه مورد استفاده در آن اغلب از منابع طبیعی منطقه‌ای تأمین می‌شود و نیز فرایند تولید ان به مهارت‌های انسانی وابسته بوده و از ماشین آلات پیچیده و فناوری مدرن استفاده نمی‌شود.

بنابر ویژگی‌هایی که صنایع‌دستی دارای آن است، از منظر جایگاه و اهمیت در جامعه می‌توان صنایع دستی را به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر هر ملت قلمداد کرد که با حفظ هویت فرهنگی نقش مهمی در انتقال تاریخ و هویت ملی به نسل‌های آینده دارد. همچنین به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصاد خلاق منبعی برای اشتغال زایی کسب درامد و توسعه پایدار به ویژه در مناطق روستایی و محروم بوده و با توجه به اینکه مواد اولیه طبیعی و عدم وابستگی به فناوری‌های آلاینده دارد به عنوان صنعت دوستدار محیط زیست می‌توان آنرا قلمداد نمود.

از دیگر اهمیت مهم صنایع دستی که موضوع این یادداشت است نقش آن در ارتقای گردشگری است و صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین صنایع جهان نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی فرهنگی و اجتماعی کشورها ایفا می‌کند. در این میان صنایع دستی به عنوان یکی از جذاب‌ترین و اصیل‌ترین عوامل جذب گردشگران داخلی و خارجی، سهم مهمی در تقویت این صنعت دارد. صنایع دستی نه تنها بازتاب دهنده فرهنگ و هویت تاریخی یک ملت است بلکه به عنوان یک یادگاری ارزشمند پلی میان گردشگر و تجربه منحصر به فرد او از یک مقصد گردشگری حاصل از سفر برای او ایجاد می‌شود.

 صنایع‌دستی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان هویت فرهنگی هر منطقه می‌تواند نقش بی‌بدیل در توسعه وارتقای صنعت گردشگری ایفا کند. ضمن اینکه این صنعت بومی با پیوند عمیق خود به تاریخ، فرهنگ و زندگی روزمره مردم جاذبه‌ای خاص برای گردشگران داخلی و خارجی ایجاد می‌کند.

استان مازندران به عنوان یکی از استان‌های برتر گردشگرپذیر در ایران با بهرگیری از ظرفیت‌های صنایع دستی خود می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در توسعه اقتصادی فرهنگی و اجتماعی از طریق گردشگری داشته باشد. برای تقویت ارتباط صنایع دستی و گردشگری در مازندران راهکارهای عملیاتی از قبیل اجرای تورهای گردشگری فرهنگی، برگزاری جشنواره‌های محلی، بازاریابی دیجیتال، تقویت آموزش و نوآوری و ایجاد مراکز تخصصی صنایع‌دستی در مقاصد گردشگری وجود دارد. که در این یادداشت به ایجاد تورهای گردشگری فرهنگی خواهیم پرداخت.

گردشگری فرهنگی یکی از مهمترین اشکال گردشگری است که در آن به دنبال تجربه و درک عمیق‌تری از فرهنگ و هنر بومی هستند بر این اساس صنایع دستی جاذبه‌ای برای گردشگران فرهنگی خواهد بود لذا با ارتباط صنایع دستی با فرهنگ بومی محصولات صنایع دستی مازندران همچون نمد مالی، گلیم بافی، حصیربافی، سفال‌گری و... روایتگر تاریخ و فرهنگ این منطقه‌اند. این هنرها نه تنها برای بازدیدکنندگان جذابیت دارند، بلکه بستری برای اموزش و شناخت بهتر فرهنگ محلی فراهم می‌کنند.

همچنین برای این قشر از گردشگران فرهنگی، بازدید از کارگاه‌های تولید صنایع دستی یا مشارکت در فرآیند تولید این محصولات تجربه‌ای منحصر به فرد برای گردشگران ایجاد می‌کند، که می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه‌های اصلی در برنامه‌های تورهای گردشگری شرکت‌های سیاحتی و جهانگردی و راهنمایان گردشگری قرار گیرد.

یکی از جذاب‌ترین فعالیت‌ها در حوزه گردشگری فرهنگی و تجربه محور بازدید از کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی است. این فعالیت نه تنها باعث معرفی بهتر فرهنگ و هنر بومی گردشگران می‌شود بلکه منبع سودآور قابل توجهی برای شرکت‌های سیاحتی و جهانگردی، راهنمایان‌گردشگری و تولیدکنندگان صنایع‌دستی به همراه دارد.

به طور قطع این نوع تورها برای شرکت‌های سیاحتی و راهنمایان گردشگری مزایایی را بدنبال خواهد داشت که در رونق کسب و کار آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود. اضافه کردن بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی به پکیج‌های گردشگری تنوع خدمات را افزایش داده و برای گردشگران جذابیت بیشتری ایجاد می‌کند همچنین این تورها به دلیل ماهیت فرهنگی و تجربه محور می‌توانند هزینه بیشتری از گردشگران دریافت کنند. ضمن اینکه خرید صنایع دستی توسط گردشگران گردش مالی بیشتری در این زنجیره ایجاد می‌کند.

در ارتباط با موضوع شرکت‌های سیاحتی که خدمات متمایز با عنوان تورهای بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی ارائه می‌دهند. می‌توانند خود را از سایر شرکت‌های در این حوزه متمایز کنند و سهم بیشتری از بازار را بدست آورند.

از دیگر مزیت‌ها این است که، این تورها موجب ایجاد ارتباط قوی‌تر بین شرکت‌های مزبور و جوامع محلی گردیده و می‌تواند به معرفی بهتر منطقه و همکار بلند مدت منجر شده و نیز گردشگران تجربه‌ای ماندگار و به یاد ماندنی دست خواهند یافت، که منجر به تبلیغات دهان به دهان و افزایش تقاضا برای این نوع خدمات می‌شود.

در این بخش ذکر این نکات هم ضروریست که اجرای این نوع از تورها، فرصت‌ها و سودآوری برای تولیدکنندگان و اقتصاد محلی به همراه خواهد داشت. گردشگرانی که کارگاه‌ها را بازدید می‌کنند تمایل دارند محصولات را به عنوان سوغاتی خریداری کنند که این امر درآمد مستقیمی برای تولیدکنندگان صنایع دستی ایجاد کرده و موجب شناخته‌تر شدن برندهای محلی می‌شود.

ایجاد اشتغال در مناطق روستایی و کم برخوردار و رونق اقتصادی جوامع محلی از دیگر مزیت‌های اجرای این تورها خواهد بود چرا که با افزایش تقاضا برای محصولات صنایع دستی فرصت‌های شغلی بیشتری برای هنرمندان محلی و سایر افراد در زنجیره تأمین که شامل تولیدکنندگان، تأمین‌کنندگان مواد اولیه، واسطه‌ها، توزیع‌کنندگان و فروشندگان، مشتریان و مصرف‌کنندگان، نهادهای حمایتی و تسهیلگران متخصصان بازاریابی و صادرات، مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاری هستند، ایجاد کرد. و همچنین تعامل گردشگران با جوامع محلی و هزینه کرد آن‌ها در خرید صنایع دستی، غذا و اقامت اقتصاد محلی را تقویت می‌کند.

در نتیجه این اقدامات اجرای تورهای بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی فرصتی طلایی برای ترکیب گردشگری فرهنگی با تجربه محوری خواهد بود، که شرکت‌های سیاحتی و راهنمایان گردشگری می‌توانند با برنامه‌ریزی و اجرای هدفمند این تورها نه تنها سوداوری بیشتری برای خود به همراه داشته باشند بلکه به رونق اقتصادی و فرهنگی جوامع محلی نیز کمک می‌کنند.

البته برای اینکه اجرای این تورها اثر بخش و با نظم و ترتیب صورت گیرد لازم است شرکت‌های سیاحتی برنامه‌ریزی هدفمندی داشته و باید مسیرهایی را طراحی کنند که شامل بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی در کنار جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی منطقه باشند. همچنین گردشگران از یادگیری و مشارکت در فرآیند تولید صنایع دستی لذت بوده و بخشی از برنامه را به آموزش‌های عملی اختصاص دهند.

تعامل و همکاری بین شرکت‌های سیاحتی وتولیدکنندگان محلی، باید در حدیانجام شود که بازدیدها به صورت هماهنگ و حرفه‌ای انجام شود. این ارتباط می‌تواند شامل تعیین زمان بازدید، تنظیم ظرفیت کارگاه‌ها و حتی ارائه محصولات ویژه به گردشگران باشد.

بازاریابی و تبلیغات هدفمند و ارائه خدمات با کیفیت بالا از دیگر مواردیست که شرکت‌های سیاحتی برای اجرای موفق این تورها در برنامه‌ریزی باید لحاظ نمایند. بنابراین شرکت‌ها با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات دیجیتال و مشارکت در نمایشگاه‌های گردشگری و صنایع دستی می‌توانند تورهای بازدید از کاررگاه‌ها صنایع دستی را به گردشگران داخلی و خارجی ارائه کنند. همچنانکه در بالا اشاره شد ارائه خدمات رفاهی مانند حمل و نقل مناسب، وعده‌های غذایی محلی و اقامتگاه‌ها در اولویت بوم‌گردی می‌تواند تجربه لذت بخش‌تر برای گردشگران ایجاد کند.

در اجرای این تورها راهنمایان گردشگری نیز به عنوان پل ارتباطی میان گردشگران و تولیدکنندگان صنایع دستی نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت این تورها ایفا می‌کنند. راهنمایان با توضیح درباره تاریخچه و اهمیت صنایع دستی هر منطقه آگاهی گردشگران را افزایش داده و ارتباط عاطفی با محصولات ایجاد نموده و گردشگران را به خرید محصولات صنایع دستی به عنوان ره‌آورد و سوغات سفر تشویق کنند و تأثیر خرید بر حمایت از جامعه محلی را توضیح دهند.

مدیریت تجربه گردشگران باید توسط راهنمایان از لحظه ورود به کارگاه‌ها تعامل با هنرمندان از سوی گردشگران باید به گونه‌ای انجام شود تا با مدیریت صحیح تجربه‌ای جذاب و دلپذیر برای گردشگران فراهم گردد.

استان مازندران با دارا بودن قریب به ۲۰۰ واحد شرکت سیاحتی و جهانگردی و تعداد ۳۵۰ راهنمایان گردشگری، بیش از ۳۲۰۰ کارگاه صنایع‌دستی با تعداد قریب به ۱۳ هزار نفر هنرمندان صنایع‌دستی ظرفیت بالایی در اجرای این مدل گردشگری در راستای رونق و توسعه کسب و کار در دو حوزه کاملاً مرتبط و دارای پیوند عمیق و ناگسستنی یعنی گردشگری وصنایع‌دستی است.

در خاتمه، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها برای بهبود کارگاه‌ها توسط بخش خصوصی با حمایت‌های دولتی، برگزاری دوره‌های آموزشی با ارائه آموزش‌های بازاریابی و گردشگری به تولیدکنندگان و راهنمایان محلی و راه‌اندازی پلتفرم‌هایی برای هماهنگی میان شرکت‌های سیاحتی و تولیدکنندگان و تعامل و همکاری تشکل‌های حرفه‌ای و صنعتی در دو صنعت مورد نظر در استان مازندران به عنوان راهکارهای اجرایی و عملیاتی در موضوع یادداشت ارائه می‌شود.

انتهای پیام/