میراث‌آریا: خاستگاه اصلی عید نوروز، ایران باستان است. با توجه به روایت‌های افسانه‌ای موجود، نوروز در زمان جمشید، پادشاه چهارم پیشدادی ایران به وجود آمده است. در اوستا، یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های ایران باستان، از فردی به نام جمشید یاد شده که از قدرت فره ایزدی برخوردار بوده است. جمشید با دستور اهورا مزدا، شروع به مقابله با اهریمن می‌کند؛ زیرا اهریمن در آن زمان، خسارات زیادی از جمله قحطی و خشکسالی به بار آورده بود. پس از آن که جمشید، اهریمن را شکست می‌دهد، دوباره شادی و برکت به سرزمین ایران باز می‌گردد و خشکسالی از بین می‌رود. مردم بعدها این روز را به «نوروز» یا «روز نوین» نام‌گذاری کردند. شاعران و نویسندگان مشهوری همچون ابوالقاسم فردوسی، ابوریحان بیرونی و طبری نیز جمشید را بنیان‌گذار اصلی نوروز می‌دانند.

این آیین باستانی در استان همدان نیز همچون دیگر نقاط ایران جایگاه ویژه‌ای داشته و همیشه مراسم آن با آداب و سنن خاص کهن برگزار ‌شده است.

در گذشته از اوایل اسفندماه خانواده‌ها در تدارک کارها و تهیه مقدمات برنامه‌های نوروزی بودند. اولین اقدامات، تهیه مواد لازم برای پخت شیرینی ؛ تهیه لباس نو و مایحتاج شب عید از جمله این اقدامات به‌شمار می‌رفت.

خانه‌تکانی و دوده‌گیری از مراسم نوروزی در استان همدان

از برنامه‌های نوروز، خانه‌تکانی و گردگیری و به‌اصطلاح «دوده‌گیری» است. از جمله کارهای مربوط به ایام عید تمیز کردن و شستن فرش بود. یکی از راه‌های تمیز کردن فرش، فرش تکانی بود که در بیشتر محوطه کوچه‌ها و خانه‌ها دیده می‌شد.

سبزه انداختن

سبزه انداختن نیز از رسوم دیگر نوروز است. بر مبنای عقیده ایرانیان قدیم سبزه همیشه مظهر حیات ، سبزی و شادی زندگی و سمبل اقتصاد و برکت خانواده‌ها بود وهست، چون نزد ایرانیان باستان گندم سمبل برکت و اقتصاد به‌حساب می‌آمد، از قدیم‌الایام برای انداختن سبزه نوروزی از گندم استفاده می‌کردند. بعضی خانواده‌ها از شاهی، ماش یا عدس سبزه می‌انداختند.

کوسّه گلین

یکی از مراسم جالب سنتی در روزهای قبل از عید، کوسه و زن کوسه(گلین) بود، که در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر می‌شدند و با ساز و دهل از روستاها به‌راه می‌افتادند و به شهر می‌آمدند.

تمام اندام این دو پوشیده شده بود و فقط دو سوراخ جلو چشمان و یک سوراخ جلو بینی داشت. روی لباس نمدی کوسه تعدادی منگوله دوخته شده بود که به اطراف آویزان بود و چوب بلندی در دست داشت که یک سر آن برجسته بود و به آن قورچنگ می‌گفتند.

زن کوسه نیز روی لباس نمدی خود یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ می‌پوشید. به این دامن پرچین، 'تنبان‌قری' یا به گویش محلی'تومن قری' می‌گفتند؛ کوسه و زنش با ساز و دهل وارد شهر می‌شوند و تعدادی بچه‌ها به‌دنبال آن‌ها راه می‌افتادند.

آن‌ها به هر خانه‌ای که درش باز بود وارد می‌شدند و معمولاً وارد خانه اعیان و اشراف می‌شدند و در محوطه حیاط شروع به حرکات جالب و خنده‌دار و رقص و پای‌کوبی می‌کردند.

صاحبخانه‌ها نیز در حد وسع و طبع خود کمکی نقدی یا جنسی به آن‌ها می‌دادند. کوسه و زن کوسه همچون حاجی فیروز پیام‌آورن شادی نوروزی و بهار بودند.

چهارشنبه‌ سوری

مراسم آتش‌بازی نیز مفصل انجام می‌شد. انواع و اقسام ترقه و فشفشه و کوزه آتشفشان وجود داشت و مردم در این شب به شادی  می پرداختند.

تحویل سال در همدان

دقایقی پیش از تحویل سال تمام اعضای خانواده دور سفره هفت‌سین نشسته و شروع به خواندن دعا می‌کردند. رفتن مسافرت در گذشته اساساً متداول نبود و برعکس کسانی که در سفر بودند، سعی می‌کردند برای عید خود را به موطن خود برسانند تا لحظه سال تحویل کنار خانواده خود باشند.

در لحظات قبل از تحویل سال؛ بزرگ خانواده مرتب دعا می‌خواند و بقیه نیز دعای سال تحویل را به‌صدای بلند می‌خواندند. پس از تحویل سال روبوسی می‌کردند و به یکدیگر تبریک می‌گفتند. بزرگترها به کوچکترها عیدی می‌دادند. کوچکترها به دیدار بزرگترها می‌رفتند و دید و بازدیدهای فامیل و دوستان شروع می‌شد.

مراسم شال اندازی

پس از صرف شام شب عید از ساعت ۱۰ به بعد مراسم شال اندازی اجرا میشود. این مراسم مخصوص جوانان و نوجوانان میباشد و بدین صورت است که چندین شال را به هم میبندند و در انتهای شال آخر دستمال بزرگی بسته و از پشت بامها شالها را به خانه همدیگر انداخته و آنقدر پشت بام را می‌کوبند تا صاحب خانه چیزی مثل پول نقد، تخم مرغ رنگی یا جوراب های پشمی و بافتنی که قبلا آماده کرده بودند.

داخل دستمال بگذارند و کسی که شال را انداخته است آن را بالا می‌کشد و آنها را برمی‌دارد و به سایر خانه ها می‌روند و این ماجرا گاهاً تا یک بامداد ادامه خواهد داشت.

سیزده بدر

در استان همدان نیز مانند سایر مناطق ایران روز سیزده نوروز با آداب و مراسم خاص برگزار می‌شد. از ساعات اولیه بامداد تمام اعضای خانواده‌ها دسته‌دسته به طرف باغ‌ها و چمن‌زارهای کنار رودخانه‌ها و کوهپایه‌ها می‌رفتند و به شادی می‌پرداختند.

انتهای پیام/