وقتی قرار شد برای انجام گفت‌وگو با هنرمند شهر قم به خانه‌اش برویم، نمی‌دانستم که با یک هنرمند بزرگ مواجه خواهم بود چراکه علاوه بر قالی‌بافی به هنر گلیم‌بافی، گبه و کرباس‌بافی نیز مسلط است. بانویی فرهیخته که نقش مهمی در ماندگاری و حفظ قالی قم داشته و خواهد داشت. از ورودی خانه گرفته تا پشتی و زیراندازهای کف خانه، مدیون هنر دست مهری‌سادات بود. راستش ابتدا سوال کردن برای من آسان نبود نه اینکه از هنر قالی چیزی نمی‌دانستم بلکه بیشتر مشکل این بود که نمی‌دانستم از کدام هنرش سوال کنم قالی خرسک، ابریشم، کرباس، گبه و یا گلیم؟ این بانوی قمی سرشار از ذوق هنر قالی بافی است اما وقتی اولین سوال را پرسیدم، سر صحبت باز شد.
در ابتدا کمی از بانو فرهادی قمی بگویید.
مهری‌سادات فرهادی قمی هستم ۶۰ ساله، بازنشسته آموزش و پروش و چیزی حدود ۵۰ سال است که با هنر قالی‌بافی انس گرفته‌ام و به مرور ذوق هنر مرا به سمت دیگر هنرها مثل گلیم، کرباس، گبه و قالی ابریشم کشاند، از آنجا که من بافندگی را از کودکی در کنار مادر و مادر بزرگ آموخته بودم این بود که سعی داشتم هنر گذشتگانم را حفظ کنم به خاطر همین حتی کرباس بافی را که الان دیگر رونقی ندارد احیا کردم تا من نیز به آیندگان منتقل کنم.
با توجه به اینکه شما معلم بودید و در مدرسه تدریس می‌کردید چه شد که به قالی‌بافی روی آوردید؟
حقیقت این که من به این هنر بسیار علاقه داشته و دارم وقتی صفر تا صد کار را یاد گرفتم این شد که سعی کردم از چله‌دوانی، دارکشی چله که مراحل ابتدایی قالی محسوب می‌شود تا پایین‌کشی قالی و حتی رفوی قالی را خودم انجام دهم، همیشه تمام این سال‌ها خودم به تنهایی این کارها را انجام داده‌ام چرا که همسر و فرزندانم، معتقد بودند که از بافتن قالی اذیت می‌شوم مرا کمک نکردند تا دیگر ادامه ندهم اما چون علاقه داشتم با تمام وجود ادامه دادم.
از قالی خرسک بگویید اینکه چه تفاوتی با دیگر با بافت‌ها و قالی‌های دیگر دارد.
قالی خرسک یکی از انواع قالی‌های دست‌باف است که تار آن از قالی‌های دیگر سه لایه زخمیت‌تر است و نسبت به فرش‌های کُرک گُل‌ابریشم ضمخت‌تر است در انواع طرح‌ها و نقشه‌ها بافته می‌شود. دو پود دارد، یکی پود زیر دیگری پود روی، و جنس آن از پشم پُرتاب است بخاطر همین اگر دقت کرده باشید قالی خرسک وزن سنیگینی دارد و در ابعاد یک متر و نیم، دو متر، سه در سه و دو در سه بافته می‌شود. متاسفانه کمتر به این اثر ماندگار توجه می‌شود به نظر من بهترین قالی برای جهیزیه نوعروسان است که بسیار هم با دوام است.
خانم فرهادی چرا بعضی از قالی‌ها گران‌تر و بعضی‌ها ارزان‌تر هستند؟
ارزش هنری یک قالی بستگی به نقشه، میزان استفاده از رنگ‌های طبیعی و هماهنگی قرار گرفتن رنگ‌ها دارد، اما قیمت یک قالی یا قالیچه بیشتر به نقشه و رنگ، جنس نخ، تار و پود، پُرز و ریزبافی و درشت‌بافی آن ربط دارد. به همین علت ما با تفاوت قیمت مواجه هستیم و یا فرش ابریشم این نوع قالی معمولاً بسیار ریزبافت است و ارزش هنری زیاد و البته قیمت زیادی هم دارد.
بفرمایید چند نوع گره در قالی بافی داریم؟
گره تُرکی‌باف، گره فارسی‌باف در توضیح بیشتر بگویم ظرافت فرش جز نوع پُرز که چه جور پشمی باشد به نوع گره آن نیز بستگی دارد. بافت گره‌ترکی که از ابتدا مخصوص بافندگان تبریزی بوده و امروز در مناطق دیگر نیز رایج است، روشی است که در آن هر دو سر پرز از لای تار رد می‌شود و گره می‌خورد.
گره فارسی، فرش‌های پشمی درشت‌بافت که اغلب سنگین هستند و نقش‌های درشتی هم دارند، فارسی‌بافند. در گره فارسی فقط یک طرف پرز گره می‌خورد و طرف دیگر آن آزاد است. در این روش، چله شل‌تر است و برای سفت‌کردن آن، شانه‌های سنگین را محکم‌تر روی پرزها می‌کوبند تا پرزهای پشمی در هم فرو روند و چله محکم شود.
خانم فرهادی تاکنون چه طرح‌ها و نقشه‌هایی را بافته‌اید؟
من خیلی طرح‌ها، از سنتی تا فانتزی، طرح لچک و ترنج یا شکارگاه و گل و مرغ را بافته‌ام همه نقشه و طرح‌ها را دوست دارم و انواع طرح‌های ذهنی را نیز بافته‌ام.
اما سؤال اساسی اینکه، آیا فرش و قالی و قالیچه باهم فرق دارند؟
بله! دارند. به هرگونه گستردنی بافتنی «فرش» می‌گویند که شامل قالی، گلیم، جاجیم، زیلو، پلاس و… می‌شود اما به فرش پرزدار قالی گفته می‌شود و البته آن چیزی که باعث می‌شود قالی از قالیچه متفاوت شود، متراژ آن است. فرش‌های پرزداری که مساحت آن‌ها شش متر به بالا باشد قالی نامیده می‌شود و به فرش‌های پرزداری که مساحت آن‌ها شش متر یا کمتر از آن باشد «قالیچه» می‌گویند. خوب است بدانید که کوچک‌ترین قالیچه‌ها را هم با مساحت یک تا یک‌ونیم متر، برای پشتی می‌بافند.
کدام‌یک از فرزندان شما هنر قالی بافی را از شما فراگرفته‌اند؟
من یک فرزند دختر و یک فرزند پسر دارم. به دخترم و نوه‌هایم قالی را یاد داده‌ام، دخترم تحصیل کرده دانشگاه است ولی قالی ابریشم می‌بافد او هم مثل خودم به قالی علاقه دارد، به نظر من هنر قالی‌بافی برای زنان خانه‌دار بسیار خوب است به این دلیل که می‌توانند در کنار خانه‌داری، یک کاری انجام دهند که هم رزق حلال و هم کمک خرج خانه است.
از خواسته‌ها و انتظارات خود بفرمایید؟
دوست دارم یک گارگاه آموزش قالی دایر کنم و تقاضا دارم سازمان و یا نهادی مرا حمایت کند. در خانه این امکان را ندارم اگر بشود معاونت صنایع‌دستی استان در این زمینه مرا کمک کند ممنون می‌شوم. چون بازنسشته هستم، به امثال من بها نمی‌دهند و این است که نمی‌توانم دانسته‌هایم را به دیگران انتقال دهم، یک مشکلی که من با آن مواجه هستم این است که برای پیدا کردن مواد اولیه گبه با مشکل مواجه می‌شوم در قم مواد آن پیدا نمی‌شود و باید به کاشان بروم، نخ یا همان تار را از کاشان تهیه می‌کنم. می‌گویند در یاسوج هم نخ وهم خامه آن به وفور وجود دارد که از قم دور است. نکته دیگر اینکه کتابی در زمینه گبه قم نوشته‌ام که دست‌نویس است امیدوارم اداره میراث‌فرهنگی قم کمک کند تا این کتاب را به چاپ برسانم.
متاسفانه مشکلی که به‌وجود آمده اینکه خانم‌ها کمتر به قالی‌بافی تمایل دارند که به نظرم نیاز به آسیب‌شناسی دارد من همیشه به این هنر علاقه داشته و دارم وبه همه بانوان توصیه می‌کنم اگر می‌خواهند در خانه کاری انجام دهند همین هنر را یاد بگیرند که ماندگار و اصیل است.
از خانه بانوی هنرمند بیرون آمدم ولی ذهنم درگیر بود وقتی وارد کارگاه بانو مهری‌سادات شدم با آثاری رو به رو شدم که عکس آن‌ها را فقط در کتاب‌ها دیده بودم او حتی با طرح گلیم، کیف‌های زنانه بافته است که بسیار برای من دیدنی بود گویا هنر، ذوق، ابتکار و نوعآوری را در هم آمیخته‌اند تا همه کارهای این بانوی هنرمند بی‌نظیر باشد.
انتهای پیام/
