رودوزی‌های سنتی، خوس بافی، شک بافی، حصیربافی، سواس بافی، سفالگری سنتی، جهله سازی، گلابتون دوزی، خوس دوزی، بادله دوزی، شک دوزی، سوزن‌دوزی، برقع دوزی، صنایع‌دستی دریایی، لنج‌سازی تزئینی، بربط سازی، چاقوسازی بلوچ، گرگور بافی، گلیم‌بافی (شیرکی پیچ)، پارچه‌بافی، چادرشب بافی، عبا بافی و… ازجمله رشته‌های صنایع‌دستی استان هرمزگان است که ۹۰درصد از صنایع‌دستی به دست بانوان خلق می‌شود.
حصیربافی
از حصیربافی باید به‌عنوان رایج‌ترین و معمول‌ترین صنایع‌دستی استان هرمزگان نام برد، چراکه ماده اولیه موردنیاز حصیربافی برگ درخت خرما بوده که به حد وفور در اختیار صنعتگران است.
روستاهای میناب، بشاگرد، بندرلنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصیر است که اکثر کار آن توسط زنان و دختران منطقه صورت می‌گیرد. مواد اولیه مورد مصرف برگ درخت خرما (پیش مُغ) و ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام «مور» است.
شیوه کار حصیربافی بدین ترتیب است که ابتدا شاخه‌های جوان و زائد درخت خرما را هرس می‌کنند و آن‌ها را در معرض نور آفتاب قرارداد تا خشک و زردرنگ شوند. آنگاه رشته‌ها را در آب خیس می‌کنند تا خوب نرم و انعطاف‌پذیر شوند، محصولی که به دست می‌آید درواقع مواد اولیه واصلی تولید و ساخت و بافت انواع فرآورده‌های حصیری است.
محصولات حصیری در هرمزگان شامل سجاده حصیری، بادبزن، سبد حصیری دردار، زیرانداز به نام «تک»، درپوش کوزه، نوعی سینی گرد و بزرگ به نام «سپ»، «دمکش»، گلدان حصیری، ظرف میوه، ظرف نگهداری نان «کفه» و… است.
حصیربافان میناب در روستاهای بهمنی، چلو، نصیرابی، محمودی و قاسم‌آبادی ساکن هستند.
بادله‌دوزی
در لغت‌نامه‌ی دهخدا، ذیل واژه‌ی بادله این‌گونه آمده است: «بادلِه یا بادِلَه» [Bādela] لفظی هندی است به معنی تار نقره که با طلا اندوده، پهن سازند و جامه‌ها بدان بافند و پوشنده این قسم جامه را بادله‌پوش خوانند. [چنان‌که] سید حسین خالص می‌گوید: برخورد چنان گرم که آتش بدلم زد / چون شعله سراپا ز طلا بادله پوشی
– قسمی از پارچه‌ی زری. [چنان‌که] اثر شیرازی گوید:
سبز من شمع برافروخته آید به نظر / چیره‌ی بادله هرگاه گذارد بر سر
لفظ مذکور هندی است چه پارچه‌ی مذکور را در زمان صفویه از هند به ایران می‌بردند و به همان اسم در ایران مشهور بوده و در اشعار آمده است. (فرهنگ نظام)
همچنین، در لغت‌نامه، واژه‌ی بادله‌دوزی، به معنی یراق بادله به جامه دوختن یا یراق‌دارکردن جامه آورده شده است.
بادله‌دوزی، یکی از رودوزی‌های سنتی ایران است که در آن با نخ گلابتون، نواری با پهنای ۱۵ سانتی‌متر و با نقش‌های به‌هم‌پیوسته ایجاد می‌شود؛ به‌گونه‌ای که نقش بزرگ‌تر در میانه و نقش‌های کوچک‌تر در اطراف آن قرار گیرند تا درنهایت نواری با پهنای ۱۵ سانتی‌متر تولید شود.
نوارهای بادله در استان هرمزگان برای تزیین دمپای شلوارهای زنانه به کار می‌رود. این هنر – صنعت در برخی از نقاط استان هرمزگان، تلی بافی[Tali bāfi] نامیده می‌شود.
برقع
برقع یکی از وسایل زینتی و پوششی زنان استان هرمزگان و جزایر خلیج‌فارس و کرانه‌های دریای عمان است که در استان هرمزگان و خطه ساحلی بلوچستان به نام برکه و در حوزه بندرلنگه «بتوله» و درجایی از لارستان به «تبیله» معروف است.
اوج استفاده از برقع درزمان پرتغالی‌ها بوده و به نظر می‌رسد به دلیل وجود سربازهای پرتغالی در سطح روستاها رواج بیشتری یافته است. مرکز اصلی ساخت برقع روستای درگهان قشم است.
پس از انتقال برقع به این خطه، به‌عنوان یک زینت در بین مردمان این منطقه مورداستفاده قرار می‌گرفت، علاوه بر آن چون در جنوب ایران و خطه بلوچستان و هرمزگان هوا، مخصوصاً در تابستان بسیار گرم و طاقت‌فرسا است و کار و مسئولیت زنان در زندگی بسیار سنگین بوده، برای جلوگیری از سوزش پوست در برابر آفتاب شدید از این وسیله استفاده می‌کردند و نیز برخی معتقدند که برقع خواص پزشکی دارد، ازآنجاکه پارچه برقع‌ها به نیل آغشته است، از گزیدگی در ناحیه صورت جلوگیری می‌کرد، که البته پس از اسلام جنبه بهداشت و حجاب و روگیری در برابر نامحرم به آن دادند.
برقع به‌مرورزمان به اشکال مختلفی ساخته شد، که ازلحاظ رنگ و مدل به چند صورت است که هرکدام در یک منطقه از استان استفاده می‌شود.
صنایع‌دستی دریایی
شرایط اقلیمی منحصربه‌فرد استان هرمزگان ظرفیت مهمی را برای تولید محصولات صنایع‌دستی در عرصه‌های گوناگون فراهم کرده است. وجود کیلومترها خط ساحلی، ظرفیت عظیمی برای تولید محصولات صنایع دریایی است.
همه‌ساله به هنگام جزر و مد دریا، مقادیر زیادی از انواع صدف‌ها، حلزون‌ها و بقایای آبزیان خلیج‌فارس در سواحل جزایر متعدد این خلیج‌فارس (کیش، ابوموسی، لارک، قشم، هرمز و…) می‌ریزد که توسط اهالی جمع‌آوری‌شده و توسط افراد باذوق از آن‌ها تابلو، مجسمه‌ها و اشیای گوناگونی تولید می‌شود.
مواد اولیه مصرفی شامل پوسته حلزون‌ها، صدف‌ها، استخوان ماهی، گوش‌ماهی و مرجان است و برای اتصال قطعات انتخاب‌شده از چسب بی‌رنگ استفاده می‌کنند.
صنایع‌دستی دریایی شامل چند رشته‌ی فرعی است که در هر رشته، با توجه به ابزارها، مواد مصرفی و روش تولید، انواعی از محصولات صنایع‌دستی دریایی تولید می‌شود که می‌توان به این موارد اشاره نمود: صنایع‌دستی دریایی، معرق صدف، نقاشی روی صدف و…
به علت تنوع در صدف‌های استان محصولات مختلفی از این صدف‌ها تولید می‌شود. این محصولات شامل: ساخت نورافشان، پرده، مجسمه، انواع قاب و تابلوهای هنری و انواع زیورآلات و… محصولاتی است که با استفاده از انواع صدف‌ها ساخته می‌شوند.
گرگور بافی
یکی از شیوه‌های صید ماهی در سواحل دریای خلیج‌فارس استفاده از نوعی تور موسوم به گرگور است. این شیوه صید نسبت به شیوه‌های دیگر آسیب کمتری را به محیط‌زیست می‌رساند. گرگور دست بافته‌ای از جنس سیم فلزی است که بافت آن در پاره‌ای از مناطق استان ازجمله روستای گشه از توابع شهرستان بندرلنگه و شهرستان قشم، کوه مبارک جاسک متداول است.
در قشم به آن «کل گیر» می‌گویند. امروزه اگرچه بافت این نوع تور کاهش‌یافته اما کماکان سفارش بافت گرگور از سوی برخی از صیادان به بافندگان داده می‌شود.
بافندگان روستای گشه عمدتاً سفارش بافت گرگور را از صیادان آبادی‌های ساحلی شهرستان بندرلنگه ازجمله بستانو و جزیره لاوان و بافندگان شهرستان قشم از جزیره هنگام، لارک و کنارک دریافت می‌کنند.
بافندگان گرگور معمولاً مردان هستند. برای بافت هر گرگور سه یا چهار نفر به‌تناسب نوع تخصص و مهارتی که در بافت قسمتی از گرگور دارند، شریک هستند.
درگذشته بافت گرگور به همین سبک به‌وسیله پنگ (قسمتی از درخت خرما) و چوب باپچیل انجام می‌شد. به‌مرورزمان پنگ و… جای خودزا به سیم‌های چینی، لوله پلیکا، لوله پلاستیک و آهنی داد.
سواس بافی
سواس نوعی پاپوش است با یک کفی و دو بند روی پا که از وسط دو انگشت عبور می‌کند و یک‌بند در عقب ساخته می‌شده است سواس را با الیاف خرما می‌بافند و در بشاگرد و فین با برگ داز ساخته می‌شده است که نوع زنانه و مردانه آن متفاوت است.
بافت آن نیاز به تبحر خاصی دارد و این سازه را از لیف درخت خرما که آن را سیس می‌گویند و گیاهی به نام داز درست می‌کنند. به این‌گونه که‌برگ‌های کوچک پاجوش را جدا کرده و در آفتاب می‌گذارند تا خشک شود و بعد آن را می‌کوبند و مقداری را برای چله و تار به‌صورت فشرده می‌تابند و مقداری را نیز نیمه تاب و درواقع به‌عنوان پود تهیه می‌کنند.
بافت سواس توسط این تاروپود انجام می‌شود. برای محکم کردن سواس به پاها هم طنابی با همین جنس استفاده می‌شود. در مرحله بعد برگ‌های رشته‌رشته را هم‌سطح کف پا می‌بافند برای این‌که برگ‌های بافته‌شده محکم و سفت شوند در هنگام بافتن بعد از مقداری بافتن با دست فشار می‌دهند تا فشرده و پرس شود. این پاپوش هم‌سطح کف پا بافته می‌شود و هر طرف آن رابندی می‌گذارند.
برای زدن بند بر روی سواس از دو مدل مردانه و زنانه استفاده می‌کنند. بند را از پارچه چیلک می‌بافند و با سوزنی که دروش گویند بر روی کف سواس دوخته می‌شود. برای دوخت بند بر روی سواس سوزن را از زیر سواس وارد کرده و از رو درمی‌آورند سپس در نقطه‌ای دلخواه روی سواس فرومی‌برند.
برای سواس مردانه بندی در پشت پا نیز در نظر گرفته‌شده است.
* گزارش از صدیقه غلامی
انتهای پیام/
