یکی از شگفت‌آورترین حوادث تاریخ ایران پس از حملات ویرانگر مغولان، شکل‌گیری بزرگ‌ترین و بی‌سابقه‌ترین حوزه‌های علمی در این سرزمین و آبادانی تبریز و بسیاری از شهرهای دیگر ایران بوده، در این میان تبریز به‌عنوان پایتخت دولت ایلخانی و مرکز ثقل این حرکت پرشتاب در راه احیای فرهنگ و تمدن شاهد شکل‌گیری پایه‌های سترگ «هنر مکتب تبریز» است.
با استقرار حکومت ایلخانان مغول در ایران ابتدا به مرکزیت مراغه (نزدیک به 10 سال) و سپس تبریز (حدود چهار دهه) و به دنبال ایجاد مراکزی چون رصدخانه در مراغه و شنب غازان و ربع رشیدی در تبریز شاهد دوره‌ای از احیا و شکوفایی در زمینه «هنرهای کتاب‌آرایی» هستیم که از این دوره با عنوان مکتب تبریز دوره اول یا ایلخانی نام برده می‌شود.
نگارگری در کنار خوشنویسی از ارکان اصلی هنر کتاب‌آرایی محسوب می‌شوند، نخستین مکتب نگارگری تبریز در زمان فرمانروائی ایلخانان در قرن هشتم در ربع رشیدی شکل گرفت. مکتب نگارگری تبریز به عنوان الگویی تأثیرگذار برای مکاتب بعد از خود با بر جای گذاشتن گنجینه‌هایی ارزشمند از آثار و هنرمندان و بدعت شکنی‌ها و نوآوری‌ها، میراثی گران‌سنگ از خود به یادگار نهاد. در زمینه خوشنویسی نیز تبریز در این دوره وامدار شیوه‌ها و سبک‌های متفاوت اقلام خوشنویسی اسلامی شد و با تثبیت حکومت ایلخانی، هنرمندان بغداد به مراغه و تبریز کوچ کرده و با ایجاد مجموعه عظیم ربع رشیدی نهضت کتاب‌آرایی در این شهر رونق تمام یافت که بخش عمده‌ای از آن به کتابت قرآن‌های نفیس و نسخ شاهنامه فردوسی معطوف شده است. بدین ترتیب هم‌زمان با مکتب نگارگری تبریز در عصر ایلخانی، هنر خوشنویسی جان تازه‌ای گرفت و در ادامه این روند نخستین خط کاملاً ایرانی به نام «نستعلیق» ابداع و رواج یافت.
هنر مکتب تبریز بعد از افول قدرت ایلخانان پس از طی دوره‌ای دیگر از سیر تحولی خویش با استقرار حکومت صفویه در ایران و انتخاب تبریز به‌عنوان پایتخت عصری جدید از شکوفایی را تجربه نمود که در پی آن با ایجاد و رونق دوباره کارگاه‌های هنری دربار تحت حمایت صفویان و حضور شاخص‌ترین هنرمندان این دوره در کتابخانه سلطنتی در تبریز شاهد آغاز دوران شکوفایی و اعتلای هنر کتاب‌آرائی در ایران هستیم که از آن با عنوان مکتب تبریز دوره دوم یا صفوی نام برده می‌شود.
دستاوردهای هنری مکتب تبریز و تأثیرات شگرف آن بر سایر مکاتب هنری ایران و حتی منطقه، با وجود برگزاری چندین همایش علمی در مقیاس بین‌المللی و ملی به‌منظور بازشناسی این تحولات هنری، ضرورت‌های ایجاد موزه‌ای برخوردار از کارکردهای آموزشی و پژوهشی در شهر تبریز را تبین می‌کرد، از این‌رو پس از انتخاب یکی از شاخص‌ترین خانه‌های تاریخی کشور به نام «خانه تاریخی حریری تبریز» و گردآوری محتوای نمایشی موردنظر «موزه هنر مکتب تبریز» در این خانه تاریخی به‌عنوان مکانی در بردارنده ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری و تزئینات وابسته بدان طراحی و اجرا شد و نهایتاً هم‌زمان با سفر استانی رئیس‌جمهور محترم به استان آذربایجان شرقی این مجموعه توسط وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به بهره‌برداری رسید.
افتتاح این مجموعه ضمن افزودن مقصدی جدید بر مقاصد جذاب گردشگری تبریز در امتداد زنجیره گسترده و متنوع موزه‌ها در قلب محور گردشگری این شهر فرصتی مغتنم برای پژوهشگران حوزه فرهنگ و هنر محسوب می‌شود و براین اساس انتظار می‌رود با همکاری دوسویه مراکز علمی، آموزشی و پژوهشی شاهد فعالیت کارکردهای آموزشی و پژوهشی این موزه و در نهایت ایفای رسالت اصلی آن در قبال بازشناسی و معرفی بخشی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در زمینه فرهنگ و هنر کشور عزیزمان ایران به جهانیان باشیم، قطعاً مدنظر قرار دادن ظرفیت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی استان به لحاظ فعالیت مراکز دانشگاهی متعدد از جمله دانشگاه هنر اسلامی تبریز نویدبخش شکل‌گیری همکاری‌های متقابل این موزه با مراکز یاد شده و در نتیجه پویایی آن خواهد بود. ان‌شاءالله.
انتهای پیام/
