در جریان گردشگری فرهنگی جنبه‌های معنوی فرهنگ بومی به عنوان میراث‌فرهنگی از پارامترهای اساسی هستند که به شدت دارای اهمیت اقتصادی بوده و اطلاعات در آن به صورت دیداری منتقل می‌شود. میراث‌فرهنگی به عنوان هدف اصلی در بازدیدهای گردشگری فرهنگی که شامل عادات، آداب و رسوم محلی، سبک معماری، صنایع‌دستی، موسیقی، زبان‌های محلی، آیین‌های دینی‌‌مذهبی و مکان‌های مقدس است. از این رو میراث‌فرهنگی حافظه جمعی یک ملت بوده که در مناطق مختلف فرهنگی در قالب رویدادها، مراسم‌ها و مکان‌ها قابل بازدید می‌باشد. بنابراین میان فرهنگ و زیستگاه رابطه‌ای دو سویه وجود دارد. این برداشت مفهوم پهنه فرهنگی را پدید می‌آورد که خود در رابطه با فرهنگ و پهنه جغرافیایی، گونه فرهنگی را شکل می‌دهد. از این رو پیکربندی فرهنگی و الگوهای فرهنگی مفهوم‌هایی در ارتباط با پهنه فرهنگی و گونه فرهنگی هستند. عناصر مشترک همه این مفهوم‌ها این است که نه با اجزا یا ویژه داشت‌های آن، بلکه با تمامیت آن همچون سازمان معناداری از ویژه‌داشت‌ها برخورد می‌کنند. بنابراین توان‌های فرهنگی در هر مکان می‌تواند در زمینه‌های شناسایی و بررسی راهبردهای گردشگری خاص، موثر واقع شود. ماسوله یک موقعیت بسیار استثنایی و ممتاز را چه از لحاظ زیست‌بوم و چه منظر فرهنگی دارا می‌باشد.
ماسوله آمیخته‌ای از فرهنگ‌های طالش، گیلک و ترک از یکسو و تنوع محیطی از سوی دیگر، فرهنگ خاصی را به وجود آورده که نخستین جلوه کالبدی آن، معماری خاص ماسوله است. این کالبد متاثر از ارتباطات پیچیده و ویژه اجتماعی و اقتصادی این زیستگاه کهن می‌باشد. بدین ترتیب در یک برهم‌کنش مستمر، پویائی دائمی در حیات تاریخی الگوهای زیستی ماسوله مشهود است. انسان‌هایی که در یک زندگی کاملا سازگار با اقلیم، این معماری منحصر به فرد را آفریدند.
در گذشته راه ارتباطی بین استان گیلان و آذربایجان از ماسوله می‌گذشته و به همین لحاظ این شهر محل داد و ستد بوده است. این شهر تاریخی در وسعتی معادل ۱.۶ هکتار و در چهار محله خانه بر، کشه‌سر، اسدمحله و مسجدبر حول بازاری چهار طبقه شکل گرفته و این موضوع نشان‌دهنده آن است که ماسوله نیز همانند بسیاری از شهرها در گذشته، بازار و حیات اقتصادی آن از دلایل شکل‌گیری اولیه این شهر بوده است و هر چهار محله بطور مستقل با بافت بازار شهر ارتباطی بی‌واسطه دارند. ماسوله شاهکار معماری و مکانی منحصربه‌فرد است، زیرا شهری است که واجد ارزش و هویت معماری است. یکی از شاخص‌ترین ویژگی آن همجواری خانه هاست. این همجواری به گونه‌ای در نظر گرفته شده که باعث می‌شود تمام خانه‌ها زنجیروار به‌هم پیوسته و در امتداد خطوط توپوگرافی زمین قراردارند. مصالح ساختمانی مورد استفاده در قسمت‌های مختلف بنا متفاوت و ترکیبی از خشت، چوب و سنگ که همگی بوم‌آورد است. ایستایی بنا روی یک قطعه سنگ یک‌پارچه است. به‌طور کلی مصالح ساختمانی عبارتند از: خشت خام، چوب، سنگ محلی و علف مخصوص بنام خرف که نوعی سرخس است و نوعی خاک خاکستری رنگ به نام «وخوش» که به عنوان عایق حرارتی و رطوبتی استفاده می‌شود. نکته جالب این است که این خاک هر چه بیشتر پا بخورد عایق‌تر می‌شود.
ساکنان ماسوله از بام خانه‌ها به‌عنوان مسیر رفت و آمد عمومی استفاده می‌کنند که این مولفه به عنوان یکی دیگر از ویژگی‌های کالبدی آن محسوب می‌شود. همچنین در نمای ساختمان‌های ماسوله نوعی گل زرد کاربرد دارد که استفاده از آن موجب شده است ساختمان‌ها با رنگ محیط طبیعی اطرافش هماهنگ شود. استادکاران پنجره‌های مشبک چوبی زیبا و متنوعی را با مهارت خاصی ساخته‌اند. چشمه‌ها از جمله عناصری هستند که در نقاط زیادی از بافت دیده می‌شود. عروسک دست بافت مادران ماسوله‌ای (ثبت‌شده در فهرست آثار ملی به شماره ۲۵۰۲) یکی از سوغاتی‌های زیبای این شهر تاریخی که قدمت و شهرت این منطقه به این عروسک اصالت بخشیده است، صنایع‌دستی، غذاهای محلی و پخت شیرینی‌های سنتی از دیگر ویژگی‌های فرهنگی ماسوله است.
در واقع این اثر تاریخی در مقیاس خرد و کلان چه از نظر کالبدی و فضایی، چه از نظر میراث‌فرهنگی و گردشگری و چه از نظر پایداری به واسطه نوع نگرش به انسان و محیط زمینه ارزشمندی برای انجام مطالعات راهبردی است. ماسوله شبیه هیچ مکان دیگری نیست در واقع می‌توان چنین ادعا کرد که ماسوله یک باغ‌شهر است.
ماسوله به عنوان یک اثر ملی در سال ۱۳۵۴ به شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. میراث جهانی یونسکو نام پیمان‌نامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر ۱۹۷۲ میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، می‌باشند. بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی‌ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. با توجه به این که گردشگری در دنیا به سمت گردشگری فرهنگی پیشرو است و بسیاری از گردشگران از سراسر دنیا میل به تجربه زندگی در شرایط بومی و فرهنگی یک منطقه متفاوت از زندگی خودشان دارند، ماسوله با قدمتی چندین هزار ساله، شاهکار معماری، آداب و رسوم، تنوع فرهنگی و اقلیمی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که با پیوستن به فهرست میراث جهانی یونسکو می‌تواند سالانه پذیرای تعداد زیادی از گردشگران بین‌المللی باشد.
برخی از روندهای کلی که در رویکرد توسعه گردشگری در آینده مؤثرند، به شرح ذیل است: در آینده تنها مقاصدی قادر به رقابت با دیگر مکان‌های گردشگرپذیر است که بازارهای خود را متناسب با نیازهای گردشگران تطبیق دهند و به ارائه محصولات منحصربه‌فرد از قبیل تنوع در مراکز اقامتی و پذیرایی، خدمات مسافرتی برای جذب گردشگر بپردازد و برای حضور گردشگران خارجی، ایجاد تسهیلاتی مطابق با معیارهای بین‌المللی در ماسوله ضروری است. توجه به نقش فناوری اطلاعات در جذب گردشگران خارجی و اینترنت به عنوان یک منبع مهم ایجاد درآمد در جهان؛ فقط در صورت ادغام معقول با اینترنت و ارتباط مؤثر با مشتریان، می‌توان به یک مقصد در بازار گردشگری تبدیل شد. گردشگری به ویژه گردشگری خارجی در عصر جهانی‌شدن به عنوان یک پدیده به پیشرفت ارتباطات و حمل و نقل بستگی دارد که هر دو توسط جنبش‌های پولی و شرکت‌های توزیعی «به عنوان مثال خطوط هوایی، شرکت‌های مختلف حمل و نقل، هتل‌های زنجیره‌ای و غیره»، تقویت شده و هر دو از عوامل بازاری و برون‌زا هستند که نقش بسیار مهمی در شکل دادن به توسعه گردشگری بر عهده دارند. عوامل بیرونی، تغییرات جمعیتی و اجتماعی، اقتصادی، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، توسعه فناوری و تجارت به توسعه گردشگری کمک می‌کنند.
همچنین تشویق تدوین‌کنندگان طرح‌ها و سیاست‌ها برای شکل‌دادن به اهداف و راهبردهای جامع و قابل اندازه‌گیری مرتبط به ارائه و تبیین مکان‌های میراث و فعالیت‌های فرهنگی در زمینه حفظ و نگهداری آن‌ها علاوه بر این اهداف شکل گیری گردشگری فرهنگی در یک منطقه خود وابسته به تدارک فرهنگی و ارائه جذابیت‌های موجود، پشتیبانی محلی و منطقه‌ای از گردشگری فرهنگی در مفهوم ساختار اجتماعی و سازمانی و همچنین وجود جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی در تلفیق با هم و شکل‌دادن به یک چشم‌انداز فرهنگی است.
باید توجه داشت در تاریخی که معماری بومی به سرعت در هیاهوی سبک‌های مدرن رو به انحطاط می‌رود و نظام برنامه‌ریزی فضایی و محیط‌زیست با بحران‌های جدی مواجه است، ماسوله همگان را به یادآوری، بازیابی و به کارگیری شاخص‌های هویتزا و کارآمد دعوت می‌کنند. ثبت جهانی ماسوله فرصتی را برای ایجاد تداوم زیست‌پذیری و پویایی اقتصاد مبتنی بر فرهنگ در اختیار آن قرار می‌دهد و ذی‌نفعان متعدد از جمله دولت‌ها، رسانه‌ها، سمن‌ها، اجتماعات مربوطه و بخش خصوصی می‌توانند در امر آگاهی‌افزایی نقش مؤثری ایفا کنند.
انتهای پیام/
