نوای سازها در گیلان از ایام قدیم معمول بوده است؛ مگر می‌شود کسی در اردیبهشت ماه گیلان از بوی خوش گل‌های وحشی کوهسارها به وجد و سماع نیاید و نیایش و سپاس خود را به شکل ترنم ترانه‌های دلنشین به‌جای نیاورد؟
کریم کوچکی‌زاد در کتاب تاریخ موسیقی گیلان درباره قدمت موسیقی در گیلان نوشته است: باید دانست هنگامی که کوروش هخامنشی سد شمال و جنوب بابل را با یاری کادوسیان و سکاها ویران ساخت، اقوام ایرانی با بابلیان به داد و ستد اقتصادی و مبادله فرهنگی و هنری پرداختند که ناگزیر در این میانه نشر موسیقی نیز بین دو ملت ایران و بابل، رد و بدل شد که به احتمال زیاد موسیقی در منطقه گیلان در عصر هخامنشی وجود داشته است.
اصلی‌ترین رکن موسیقی صدا و سکوت است؛ اینک در گذر زمان سرنا که سورها به‌پای می‌داشت و کرنا که از نوای کارزار و پیکار پیش از اسلام حزنش را به عاشورای حسینی در این سو رساند؛ اینک از صدا به سکوت نزدیک می‌شوند و تنها تعداد اندکی از مردمان این سرزمین شاید کمتر از تعداد انگشتان دست، نوایش را می‌فهمند.
این سنت مذهبی بیشتر در شهرهای آستانه‌اشرفیه، رحیم‌آباد، واجارگاه وکلاچای در شرق استان‌گیلان پا برجا و به قوت خود باقی است.
کرنانوازی در گیلان به عنوان یک نوع عزاداری مرسوم است.
کرنا یکی از سازهای منطقه است که تا پیش از این برای اطلاع‌رسانی و اعلام خبری به مردم از آن استفاده می‌شده و امروزه تنها به عنوان ساز مراسم عزاداری شخصی و مذهبی از آن استفاده می‌شود. کرنا معمولا به صورت دسته جمعی و در قالب گروههای ده نفره کرنانواز نواخته می‌شود که یک نفر سرگروه بوده و بقیه او را همراهی می‌کنند.
طریقه نواختن کرنا بدین گونه است که شخص با تجربه‌ای به عنوان تک‌نوازگروه، نوایی را در کرنا می‌دمد و بقیه نفرات پاسخ می‌دهند.
تک‌نواز گروه، مصیبتی از حضرت امام حسین (ع) را در داخل کرنا دمیده و پس از آن صدای «وای وای» از کرنای وی به گوش می‌رسد در این لحظه گروه، نوای «حسین وای» را در کرنا می‌دمند بدین ترتیب شنوندگان «وای وای، حسین وای» را از تک‌نواز وگروه او می‌شنوند.
کرنا به جز ایام سوگواری امامان به ویژه امام حسین (ع) در یادبود شهدا و برای خانواده‌های که داغ جوان دیده باشند نیز نواخته می‌شود.
کرنا آلتی بادی و بلند که دارای صدای بم ورسائی است، چون سوراخ ندارد با انگشتان نواخته نمی‌شود از این رو فقط با دم نوازنده از آن صدا حاصل می‌شود. جنس بدنه کرنا از نی است که برای استحکام بیشتر پوششی از بریده‌های نی روی بدنه آن بسته می‌شود طول آن متفاوت بین 2 تا 4 متر و گاهی بیشتر است. سر عصایی‌شکل کرنا، محل خروج و تشدید صدا از جنس کدو است.
کرناسازی قدیمی و تاریخی است که در استان‌های مختلف ایران به شکلهای متفاوت ساخته و اجرا می‌شود مهمترین کرناها، کرنای شمال، گیلان و کرنای مشهد است و این ساز بیشتر در کردستان و آذربایجان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
«کرنی» یا «کرنا» مرکب از دو لغت کر و نای است «کر به معنی جنگ» و در فارسی به صورت کارزار آمده است و نای همان «نی» است که در گیلان از نی ساخته می‌شود.
با سری به شکل دایره «ن» یا «ل» و به طول ۲/۵ متر است که به وسیله هیت‌های سه یا چهار نفری در نمایش وقایع جنگلی نظیر واقعه کربلا نواخته می‌شود.
کرنای شمال را «درازنای» نیز می‌نامند چون لوله فاقد سوراخ تغییر دهنده صوت است لذا اصوات با تغییر فشار دم در لوله ایجاد می‌شود و فاقد تنوع صوتی است.
استفاده از کرنا در گیلان، خراسان و فارس مرسوم است، کرنا در گیلان بدون زبانه و سوراخ بوده از سه قسمت تشکیل می‌شود. قسمتی که در دهان قرار می‌گیرد، قسمت بدنه که در ازای آن گاه به بیش از ۳.۶۰ متر می‌رسد و قسمت سر آن که خمیده و به شکل عصا است.
حفظ آیین‌ها و سنت‌های عاشورایی از دیگر مصادیق خودباوری و اعتقاد قلبی ما به ائمه اطهار است و هرساله با شور و اشتیاق به استقبال ماه محرم می‌روند و برسر وسینه خود می‌زنند و بر این ماتم بزرگ اشک می‌ریزند.
محرم در آیین ما جایگاه والایی دارد و هر منطقه و اقلیم از کشور بر اساس باورها و اعتقادات و برخاسته از فرهنگ محلی خود این آیین را برگزار می‌شود.
بدین ترتیب هنرهایی چون شعر، تعزیه، موسیقی، نوحه خوانی و… از آیینهای محرم جدایی ناپذیرند و به واسطه این هنرها مسائل و پیامهای عاشورا توانسته تا به امروز به خوبی انتقال پیدا کند.
با توجه به وضعیت «هنر محرم» در دهه‌های اخیر، استادان فن احساس نگرانی می‌کنند از اینکه این هنرها از اصالت و مسیر اصلی خود در حال خارج شدن هستند و چه بسا در برخی از جهات در جهت مخالف اهداف اصلی حرکت و موجب تحریف و مسخ پیامهای اصیل محرم، عاشورا و کربلا باشند.
موسیقی مذهبی بخشی از هویت موسیقی ملی ماست و این تعامل به حدی است که حتی در قرائت قرآن نیز از اسامی فواصل و دستگاههای موسیقی که در طول تاریخ داشته‌ایم استفاده می‌کنیم علاوه بر این در نوحه‌ها و تعزیه‌ها نیز باز از همین عناوین استفاده شده و می‌شود.
موسیقی مذهبی در ماه محرم نیز موسیقی است که متناسب با سوگواری در این ماه و روحی باشد که در اشعاری که به عنوان مرثیه از قدما و مرثیه‌سراها و نوحه‌خوانان قدیمی باقی مانده، دیده می‌شود که البته متاسفانه این روزها کمتر آن‌ها را می‌شنویم.
انتهای پیام/
