تاریخچه درگز

درگز از دوران پیش از اسلام با نام‌های ابیورد، باورود، نسایا، نسا، اتک، درون، خاوران، دریجز و داراگرد شناخته می‌شده است. در سده سوم پیش از میلاد، پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان به پا خاستند، اشک اول (ارشک) در نبرد با سلوکیان کشته شد و برادرش تیرداد پس از پیروزی، شهری را در پارتیای اصلی با نام داراگرد بنا کرد. این نام‌گذاری به دلیل کشته‌شدن آخرین پادشاه هخامنشی، دارا، در این مکان بود. درگز، محل تولد نادرشاه افشار بود و پس از مرگ او بود که قوم تکه و ترکمان، در انتقام از نادر به‌خاطر شکست‌هایشان، این شهر را با خاک یکسان کردند. نام درگز از زمان قاجار جایگزین نام ابیورد و نسا شد و تاکنون بر این نام باقی مانده است. 

شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارت‌های قدیم در خراسان بوده، در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می‌رسد، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی در شهر درگز به حدود هفت هزار سال پیش می‌رسد، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزارساله است. 

ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده می‌شده است. 

ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال ۱۲۶۱ ه. ش / ۱۸۸۲ م، کنارة آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزو ترکمنستان شد. 

درباره نام‌گذاری این شهرستان، تاکنون داوری‌های گوناگونی داده شده است، شماری گفته‌اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته، به «دره گز» معروف شده است. 

طبیعت درگز

شهرستان درگز پوشش گیاهی بسیار متنوعی دارد که از گیاهانی مانند ارس، گون، زرشک، کرکو، انجیر، باریجه، آلبالوی وحشی، آویشن، بارهنگ، چوبک، سریش، شیرخشت، درمنه و گوجه وحشی تشکیل شده است. جانورانی مانند قوچ، میش، کل، بز، پلنگ، روباه، گرگ، روباه، تشی، شغال و پرندگانی مثل عقاب، قرقی، هما، کرکس، سارگپه، قمری، کورکور، دلیجه، سهره، بلدرچین، لیل و تیهو در این ناحیه زندگی می‌کنند. 

جاهای دیدنی درگز

دره چلمیر یکی از دره‌های زیبا و عمیق پارک ملی تندوره است. این دره در قسمت شرقی پارک تندوره قرار گرفته است و درختانی مثل گردو، بید، چنار و صنوبر این ناحیه را پوشانده‌اند. دره چهلمیر یکی از بهترین زیستگاه‌ها برای حیواناتی مانند قوچ، میش و پلنگ است. 

آبشار زوسیا

آبشار زوسیا، در ارتفاع 2300 متر از سطح دریا، در خراسان رضوی و در دامنه‌های رشته‌کوه هزار مسجد، در منطقه حفاظت شده ارس قرار گرفته است. 

تفرجگاه امام قنبر

این تفرجگاه در نزدیکی کوه الله‌اکبر و روستای داغدار قرار گرفته است. منطقه امام قنبر طبیعتی بی‌نظیر و چشم‌اندازهایی فوق‌العاده دارد و پر از رودها و نهرهایی پر آب است. در این تفرجگاه، چند چشمه آب گرم معدنی با خواص دارویی و درمانی بسیاری هم وجود دارد. 

سایت‌موزه بندیان

این اثر باستانی یکی از منحصر به‌فرد‌ترین آثار و ابنیه‌ای است که سر از دل خاک بیرون کشیده و راهنما و گویای بسیاری از مسائل تاریخی ایران زمین در دوره ساسانیان شد. این آثار بین ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ سال قدمت دارند و عمدتا مربوط به دوره بهرام گور ساسانی یعنی سال ۴۲۰ میلادی است، این اثر ارزشمند نه تنها از حیث معماری، بلکه از جهت سیاسی، مذهبی و نوع زندگی دوره ساسانیان دارای اهمیت است. 

مهم‌ترین بخش این سایت به تالارهای مرکزی به طول ۱۰.۲۵ متر و عرض ۸.۶۰ متر و فضاهای وابسته به آن اختصاص یافته است که در زمان رونق بنا به باغ یا حیاطی وسیع راه داشته است. آنچه پیرامون این تالار بر نمای دیوارها با ارتفاع حدود یک متر باقی مانده، نقوش نفیس گچبری شده زیبایی است که معرف موضوعات مذهبی، بزم و شکار، جنگ و پیروزی با دشمن، معرف اشخاص و غیره می‌باشد. از دیگر بناهای مکشوفه در این محوطه می‌توان به آتشدان، محراب، اتاق هدایا، اتاق مخصوص نامه‌ها و مرسوله ها، برج خاموشی و استودان‌ها اشاره کرد. با کشف بنای برج خاموشی نظر محققان راجع به تدفین زرتشتیان به کلی تغییر کرد. 

از آنجا که بندیان و درگز در مسیر جاده ابریشم قرار داشته، تاثیرات متقابل تمدن‌های مختلف را می‌توان در این آثار مشاهده کرد، در کتیبه بدست آمده درگز با مرو یک واحد سیاسی را تشکیل می‌داده است و مقر یکی از دژبانی‌های ساسانیان بوده است. 

پادشاهان ساسانی در طول حکومت خود با دو دشمن قدرتمند درگیر بودند، در غرب با قدرت رومیان مواجه بودند که برای گسترش سرزمین می‌جنگیدند و در شمال شرق گرفتار حمله و تهاجمات هپتالی‌ها بوده‌اند، در آن زمان، حفظ مرزهای شرقی برای دولت مرکزی ساسانی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است، اغلب شاهزادگان را به عنوان پادشاه محلی به مرو و ابیورد (درگز) و قسمت‌های شرقی می‌فرستاده‌اند، تهاجمات هپتالی‌ها و شکست لشکریان آنان در بقایای به جا مانده در اثر بندیان درگز به صورت تصویر قابل مشاهده است. 

آتشدانی گچی به مساحت ۴ متر مربع وجود دارد که سالم‌ترین و زیباترین آتشدانی است که در ایران کشف شده است و در نوع خود بی‌نظیر است. در شمال آتشکده اتاقی است که سه استودان گچی به طول ۱.۵ متر در ۷۰ سانتیمتر قرار داشته است. 

تصاویر گچبری دور تا دور تالار منقش شده است و اطلاعاتی از مسائل مهم دوران ساسانیان را به ما می‌دهد. در کنار تصاویر چهار کتیبه به خط پهلوی وجود دارد، یکی از نقوش گچبری، نقش شخصی است که به شکل چهار زانو روی فرشی به شکل بیضی قرار دارد. در مجاورت آن شخصی دهانه اسب را گرفته که احتمالا یک زن باشد، از طرف دیگر دو شخصیت مذهبی در دو طرف ایستاده‌اند و گویا آتشدان و یک چوب‌دستی در دست دارند. 

در حال حاضر محوطه باستانی بندیان به همت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی به سایت موزه باستان‌شناسی گردشگری تبدیل شده است. 

پلکان نادری

پلکان نادری، سازه‌ای سنگی است که از ارتفاع ۵۰۰ متری کوه‌های الله‌اکبر شروع می‌شود و در مسیری حدوداً یک کیلومتری، پس از چند پیچ‌وخم، به خط‌الرأس کوه الله‌اکبر می‌رسد. این راه زیبا در گویش‌های محلی به نردبانی یا نردبان یولی و در گویش کرمانجی به زینه نادری معروف است. طول این پلکان نزدیک به هزار متر است و عرض هر پله بین ۲ تا ۳ متر. در طول این مسیر هزار رو ۱۰۰ پله‌ها وجود دارد و کف هر پله ۷۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر و ارتفاع آن بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر در نوسان است. 

کارایی این پلکان دقیقاً معلوم نیست. بنا بر باور عامیانه، این پلکان برای تمرین اسب‌های سواره نظام نادرشاه درست شده بود و بعضی دیگر این پلکان را راه ارتباطی برای دسترسی به دشت درگز از طریق کوه‌های الله‌اکبر می‌دانند. 

پلکان نادری در فاصله ۸۸ کیلومتری جاده قدیم قوچان به سمت درگز و در ارتفاعات جنوبی کوه الله‌اکبر قرار گرفته است. کوه الله‌اکبر، بلندترین قله در بین رشته‌کوه‌های هزار مسجد است، در ارتفاعات جنوبی کوه الله‌اکبر، دره باریکی وجود دارد که پلکان نادری در آن قرار گرفته است. از دو راهی امام قلی تا گردنه و پلکان نادری، باید از روستاهای اینچه، ساوبلاغ، اینچه کیکانلو، آق‌مزار، خارانلو، گپی، کپکان و تاسیسات نظامی گذشت. 

حمام جشن‌آباد

حمام جشن آباد در فاصله ۲۰ کیلومتری از شهرستان درگز قرار گرفته است. با توجه به شواهد و مستندات موجود، زمان ساخت این بنا به دوره قاجار می‌رسد. این حمام را شخصی به اسم حاج حیدر حیدری ساخته است. البته بعدها یکی از روستاییان، حمام را به‌صورت عام‌المنفعه خریداری کرد. 

یارم تپه

یارم تپه، آثار اولین سکونت انسان در هزاره پنجم قبل از میلاد را در خود جای داده است. البته تا کنون در این تپه کاوش‌های باستان‌شناسی خاصی انجام نشده و دست‌نخورده باقی مانده است. این تپه تاریخی در نزدیکی بندیان و رود درونگر قرار دارد. 

بقعه خشتی حضرت سلطان

بقعه خشتی حضرت سلطان در ۱۰ کیلومتری قوچان – درگز واقع شده است. مردم این منطقه بر این باورند که این مکان مقبره سلطان سنجرسلجوقی است و برخی دیگر نیز این بنا را به سلطان تکش نسبت داده‌اند. این مکان با طرح و شکلی خاص و سبک معماری منحصربه‌فردش از بناهای تاریخی این منطقه است. 

سایر اماکن تاریخی و دیدنی درگز

از سایر مکان‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان می‌توان بندیان درگز، امامزاده محمد دیباج، بقعه علامه شهرستانی، تپه خاخیان، نوروز تپه، قدمگاه، تپه یوخار قلعه، زیارتگاه سید قاضی سلطان، بقعه ابوالمعجن، زیارتگاه علی بلاغ، تپه صاحب‌جان، تپه غازان‌بیگ، امامزاده سید یوسف، آرامگاه صید علی‌خان درگزی، غار قزلق و غار شادمینه یا شادمهنه را نام برد. 

فرهنگ و هنر درگز

مشاهیر بنامی در طول تاریخ از این منطقه سربرآورده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به نادرشاه افشار، صید علی‌خان درگزی (از شعرای معروف درگز)، انوری ابیوردی و… اشاره کرد. 

زبان و گویش

زبان‌های کردی، ترکی و فارسی در این شهرستان رایجند. شهرستان درگز شهری کهن است که بارها در گذشته در معرض هجوم ترکمن‌ها، مغول‌ها و نیرنگ‌های روس قرار گرفته است. همچنین طی دوره‌های مختلف تاریخی قوم‌های ترک و کرد برای محافظت از مرزها به این منطقه اعزام شده‌اند. به همین خاطر است که علاوه بر زبان فارسی، زبان‌های ترکی و کردی نیز در درگز رایج هستند. 

غذای محلی درگز

خورشت یخنی از غذاهای معروف شهرستان درگز است که در مراسم‌ها و اعیاد به‌عنوان غذای اصلی پخته و سرو می‌شود، یخنی درگز در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است. 

اقامت در درگز

هتل صارم درگز، هتلی دو ستاره در خیابان امام خمینی شهرستان درگز است که امکانات رفاهی مناسبی را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهد. این مکان می‌تواند محلی مناسب برای گردشگران و مسافران باشد. 

سوغات و خرید

از بهترین سوغات شهرستان درگز می‌توان به‌نوعی شیرینی اشاره کرد که با آب‌نبات هل‌دار یا شکرپنیر هل‌دار درست می‌شود. گردو نیز جزو محصولاتی به شمار می‌رود که در شهرستان درگز به‌فراوانی یافت می‌شود. از مهم‌ترین سوغاتی‌های مرزی این منطقه می‌توان از برنج لائین و درونگر نام برد که کیفیتی مطلوب و عطری فوق‌العاده دارند. از دیگر سوغاتی‌های شهرستان درگز می‌توان به جارو، سیب‌درختی، گلابی، زیره، کاکوتی، انگور، خشکبار، عسل، گلیم، قالیچه، لواشک، روغن زرد، ماست، کره و قره‌قروت اشاره کرد. 

لباس‌های ابریشمی، چارق‌دوزی، گلیم‌بافی و نمدمالی، از صنایع‌دستی شهرستان درگز هستند. در صنایع‌دستی شهرستان درگز، پوستین‌دوزی از اهمیت خاصی برخوردار است. مردم این شهر در زمستان لباس‌های گرمی از جنس موی بز و پشم گوسفند به تن می‌کردند. پوستین‌دوزی از هنر مردم خراسان است که امروزه این هنر در کنار صنعت قالی‌بافی در بین مردم درگز و در بعضی روستاهای اطرافش رواج دارد و به‌نوعی منبع درآمدی برای خانواده‌ها محسوب می‌شود. 

مسیر زمینی

شهرستان درگز از شمال و از طریق جاده لطف‌آباد به مرز لطف‌آباد در مرز ایران و ترکمنستان می‌رسد و از طریق جاده درگز -کلات به کلات نادری در شمال مشهد متصل می‌شود. درگز در فاصله ۲۷۰ کیلومتری مشهد قرار دارد و از مسیر مشهد به سمت شمال از شهر قوچان مسیر به سمت درگز تغییر می‌کند و پس از پیمودن جادهای پر پیج و خم و کوهستانی به درگز می‌رسد.

انتهای پیام/