تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هریک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند نشان داده می‌شود.
این نمایش نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی – شیعی و بیشتر درباره کشته شدن حسین بن علی (ع) و مصائب اهل بیت است.
تعزیه در لغت به معنی عرض تسلیت گفتن است. تعزیه یا تعزیت به معنی سوگواری و برپایی یادبود عزیزان از دست رفته است، اما آنچه به عنوان تعزیه مشهور است گونه‌ای از نمایش مذهبی منظوم است که در آن عده‌ای اهل ذوق و کار آشنا در جریان سوگواری‌های ماه محرم و برای نشان دادن ارادت و اخلاص به اهل بیت، در مراسم خاصی بعضی از داستان‌های مربوط به واقعه کربلا را نزد تماشاچیان بازآفرینی می‌کنند.
در نقاط مختلف استان سمنان نیز در ایام محرم مراسم معنوی تعزیه برگزار می‌شود، یکی از این نقاط، روستای گرمن شاهرود است. از خصوصیات تعزیه روز عاشورا روستای گرمن این است که بر خلاف دیگر نقاط کشور که معمولاً در دهه اول محرم برگزار می‌شود، در این روستا تعزیه فقط در روز عاشورا و در میدان بزرگ روستا با حضور تعداد زیادی از عزاداران امام حسین (ع) اجرا می‌شود.
برای شرکت در این مراسم اهالی روستا از حسینیه بالای گرمن به طرف محل استقرار نخل تزئین شده بزرگ در پایین روستا می‌روند. تعزیه حوالی ساعت یازده صبح در میدان تعزیه شروع می‌شود و تا ساعت پنج عصر ادامه دارد. تعزیه این روز ساربان، حر، علی‌اکبر، قاسم، شهادت حضرت عباس، آمدن خضر نبی، درویش کابلی، سلطان قیس، شهادت علی‌اصغر، گودال قتلگاه، شهادت عبدالله حسن، آمدن نصرانی، شهادت امام حسین (ع)، آتش زدن خیمه‌ها و اسارت اهل بیت امام حسین (ع) است که همگی اجرا می‌شود.
هریک از تعزیه‌های مذکور به صورت اختصاری برگزار می‌شود. در اجرای این مراسم حدود ۵۰ نفر از تعزیه‌خوانان، تدارکات، نگهدارندگان ذوالجناح، انتظامات و صوت همکاری دارند.
با توجه به اهمیت نماز ظهر عاشورا به هنگام اذان، شبیه‌خوانان دست از اجرا برداشته و نماز جماعت اقامه می‌شود. پس از خواندن نماز ظهر و عصر، همه عزاداران برای صرف ناهار در حسینیه روستا حاضر می‌شوند. با توجه به وقف نامه به جا مانده از بزرگان محل، شبیه‌خوان‌ها برای صرف ناهار، با لباس تعزیه در منزل یکی از خادمان محل حضور یافته و ناهار نذری را میل می‌کنند. پس از صرف ناهار مجدد به اجرای تعزیه می‌پردازند.
تعزیه‌خوانان از اهالی روستا بوده که در حال حاضر با توجه به شغلشان خارج از روستا و در شهرهای اطراف ساکن هستند. تعزیه‌خوانی به‌صورت افتخاری انجام شده و افرادی که برای اولین بار نقشی را در تعزیه اجرا می‌کنند، مبلغی پول برای خرید لوازم تعزیه می‌پردازند.
کسی که تعزیه را بر پا می‌کند «بانی»، گرداننده آن را «تعزیه‌گردان» و بازیگران را «تعزیه‌خوان» می‌گویند. معمولاً هریک از شبیه‌خوانان به هنگام اجرا، تکه کاغذی در دست دارند که در آن مصراع‌های آخر نقش طرف مقابل یا نخستین مصراع از ادامه نقششان نوشته شده و با استفاده از آن بدون زحمت نقش‌آفرینی خود را دنبال کنند.
تعزیه‌خوانان خردسال را شخص تعزیه‌گردان از کنار محدوده نمایش راهنمایی می‌کند. حتی گاهی به سایر شبیه‌خوان‌ها تذکراتی داده می‌شود.
در تعزیه این روستا نقش زنان را نیز مردان بازی می‌کنند. به این افراد «زن‌خوان» می‌گویند که بر چهره خود نقاب می‌زنند.
* گزارش از فاطمه قلی‌پور پژوهشگر مردم‌شناسی اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان شاهرود
انتهای پیام/
