بازار تاریخی و عظیم قیصریه در ضلع شمالی مجموعه جهانی میدان امام(ره) (نقش‌جهان) واقع‌ شده و به‌عنوان یکی از ارکان چهارگانه شکل‌گیری این میدان عظیم (اقتصاد، سیاست، مذهب و علم) شناخته می‌شود.

این مجموعه عظیم تاریخی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان شکل‌گیری نظام شهرسازی ایران در عصر صفوی شناخته می‌شود، به‌گونه‌ای که بازار همواره رکن اصلی محور تاریخی و فرهنگی شهر اصفهان شناخته می‌شد.

اما در باب اهمیت این مجموعه تاریخی می‌توان به این نکته اشاره کرد که شهرسازان دوران صفوی زمانی که به دستور شاه‌عباس اول صفوی تصمیم به ایجاد تختگاه جدیدی برای خاندان مرشد زاده صفوی گرفتند، تصمیم گرفتند تا به‌جای ایجاد یک شهر جدید، اصفهان جدید را از کنار شهر تاریخی امتداد بخشند، لذا اصفهان عصر صفوی در امتداد اصفهان عصر سلجوقی و به سمت جنوب و به‌سوی زاینده‌رود به‌تدریج گسترش یافت.

با این وصف محور اصلی اتصال‌دهنده شهر سلجوقی و شهر صفوی، مجموعه عظیم بازار قیصریه بود، به‌نحوی‌که این بازار عظیم به‌صورت مسقف و به‌صورت مارپیچ از شمال میدان نقش‌جهان به‌عنوان قلب تپنده اصفهان عصر صفوی آغاز و به بازار کهن پیرامون میدان عتیق و مسجد جامع عتیق به‌عنوان قلب اصفهان دوران سلجوقی امتداد می‌یافت. به‌این‌ترتیب این مجموعه عظیم اقتصادی و فرهنگی با چهارسوهای متعدد، کاروانسراها، تیمچه‌ها، راسته‌بازارها، سراها و بازارهای گوناگون به یکی از اصلی‌ترین شاخصه‌های شهرسازی اصفهان تبدیل شد، به‌نحوی‌که در برخی سفرنامه‌های اروپائیانی که در طی چهار سده گذشته به اصفهان آمدند صراحتاً ذکرشده که این بازار در اوج شکوه خود به طول بیش از ۳۰ کیلومتر به‌صورت مسقف در بخش‌های مختلف شهر گسترده شده بود.

امروزه این بازار عظیم با بیش از ۸ کیلومتر طول به‌صورت مسقف و با فعالیت بیش از ۸۵۰۰ فروشگاه در کنار فعالیت‌های سراها، تیمچه‌ها و کاروانسراهای متعدد به یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های تاریخی و اقتصادی ایران و حتی جهان به شمار می‌رود.

باکمال تأسف طی دهه‌های گذشته به دلیل عدم پیگیری و توجه به این مجموعه ارزشمند تاریخی، برخی از آرایه‌های معماری فضاهای کالبدی همچون سکوهای پیرنشین و طاق‌نماها توسط برخی از کسبه و بازاریان به‌تدریج مورد تصرف قرار گرفت به نجوی که چهار سکوی عظیم پیرنشین چهارسوی ضرابخانه بازار قیصریه به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین چهارسوی بازار قیصریه در طی 60 سال گذشته توسط برخی مالکان تیمچه‌ها و سراهای مجاور تصرف و سپس به‌صورت اجاره و حتی خریدوفروش این سکوها میان بازاریان در طی بیش از نیم سده گذشته بارها دست‌به‌دست شد، با این حال از سال ۱۳۹۶ و پس از شور و مشورت با معاونت میراث‌فرهنگی اداره‌کل، اداره امور حقوقی اداره‌کل پیگیری مجدانه به‌منظور خلع ید و آزادسازی این ۴ مجموعه ارزشمند تاریخی را در این چهارسو در دستور کار خود قرارداد.

لذا پس از شناسایی متصرفان سکوهای چهارگانه چهارسوی ضرابخانه و سرای ملک التجار، شکایت‌های جداگانه تنظیم و با رسیدگی دقیق و پس از حضور میدانی قضات محترم دادگستری اصفهان و با توجه به اثبات تغییر کاربری این فضاهای عمومی و تاریخی که عملا به دور از شأن این آثار ارزشمند به شمار می‌رفت در نهایت با پیگیری‌های فراوان و طی کردن روند حقوقی و قضایی این شکایات، در طی همین مدت به ترتیب حکم قطعی رفع تصرف و برچیدن دکورها و ویترین‌های نصب‌شده بر روی این سکوها که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از ۵۰ سال می‌رسید صادر و با پیگیری‌های مجدانه دادستان محترم اصفهان و حوزه ایشان به‌ویژه معاونت محترم دادستان، احکام صادره در تابستان سال‌جاری و همکاری صمیمانه نیروی انتظامی، یگان حفاظت میراث‌فرهنگی، بخش امانی اداره‌کل و همچنین همکاری بازاریان و به‌ویژه هیئت‌امنا، الحاقات ناموزون ایجادشده در این فضاهای عمومی و تاریخی برچیده شد.

جالب اینکه پس از برچیده شدن این الحاقات، برای نخستین‌بار در نزدیک به ۶۰ سال گذشته، آثار تزئینات نقاشی و گچ‌بری بر روی دیوارهای این سکوها که در طی این مدت طولانی در زیر این الحاقات پنهان‌ شده بود، در برابر دیدگان شگفت‌زده دوستداران میراث‌فرهنگی و حتی همکاران اداره‌کل پدیدار شد، لذا مقرر گردید تا پس از پایان پاک‌سازی این فضاهای تاریخی، معاونت میراث‌فرهنگی و حوزه امانی اداره‌کل، کار پاک‌سازی و مرمت این تزئینات ارزشمند را آغاز نمایند.

بدیهی است با توجه به قدمت و گستردگی بازار، بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که متأسفانه تصرفات متعددی در فضاهای عمومی این بازار به‌صورت غیرقانونی در طی ادوار مختلف تاریخی صورت پذیرفته که امید داریم این روند همچنان ادامه یابد.

با این وصف بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که قاطعیت و پیگیری، اخذ و اجرای احکام رفع تصرف نقش مهمی در فرهنگ‌سازی میان فعالان اقتصادی در این بازار تاریخی به‌منظور رعایت حقوق عام مردم در خصوص حفاظت از آثار گران‌سنگ تاریخی در محور تاریخی و فرهنگی شهر اصفهان داشته است.

انتهای پیام/