رجبعلی لباف خانیکی، کارشناس میراث‌فرهنگی و باستان‌شناس در یادداشتی نوشت: محور اصلی «راه خراسان» یا «جاده ابریشم» از غرب به شرق، پس از عبور از نیشابور از سنگ بست می‌گذشته و به سمت سرخس پیش می‌رفته است، اما آن راه انشعاباتی هم داشته که شهرها و آبادی‌ها را به راه ابریشم ارتباط می‌داده است، از جمله دو شاخه فرعی، محور راه ابریشم را به مشهد ارتباط می‌داده است: راهی که از نزدیکی رباط فخر داوود به سمت شمال شرق از راه اصلی جدا شده و پس از عبور از منزل شریف آباد، از جلو رباط طرق گذشته، وارد مشهد می‌شده و راه دیگری که از سنگ بست به سمت شمال جدا می‌شده و پس از عبور از تپه سلام به مشهد می‌رسیده است.
اما مسافرانی که قصد مسافرت از مشهد به سرخس یا مرو را داشتند، راه میانبری را طی می‌کردند که در شرق مشهد بعد از خواجه ربیع کنونی از پل شاهی بر روی کشف رود عبور کرده و به موازات ساحل جنوبی کشف رود به سمت شرق پیش می‌رفته و در رباط ماهی به راه اصلی ابریشم می‌رسیده است. بر کنار کشف رود در این مسیر زیستگاه‌های کهن و سازه‌های معماری مهمی وجود داشته و دارد که یکی از آن‌ها آرامگاه یحیی بن حسین بن زید بن امام زین‌العابدین (متوفی به سال ۲۰۷یا ۲۰۹ ه.ق) است.
این آرامگاه در ۴۵ کیلومتری مشهد در دامنه کوه و بر کنار چشمه‌ای واقع شده و تا روستای مَیمَد یا میامی کنونی حدود یک کیلومتر فاصله دارد و به استناد کتیبه‌ای که بر سردر بنا نوشته شده در سال ۹۳۷ ه.ق به همت نیک مردی به نام امیر شیخ ابوسعید ساخته شده است.
از بنای اولیه آرامگاه یحیی بن حسین قبل از سال ۹۳۷ اطلاعی در دست نیست و بنای کنونی که در عصر صفوی به شیوه آذری ساخته شده مورد توجه شیعیان و شیفتگانی است که از اقصی نقاط به آن مکان می‌آیند.
آن بقعه مانند دیگر بناهای آرامگاهی سازه‌ای آجری متشکل از یک گنبدخانه چهارضلعی، یک ایوان و دو گلدسته کوچک بر فراز ایوان و دو مناره در دو سمت ایوان در سمت شرقی بنا بوده که در سال‌های اخیر دستخوش تغییر، دگرگونی و گسترش وسیع شده تا جایی که به غیر گنبد باقی عناصر شباهتی به بنای اولیه ندارد و کاربرد انواع بتن، کاشی‌های رنگارنگ و آینه در نمای بیرون و درون آن را در قامتی جدید و مدرن و متفاوت با گذشته جلوه‌گر ساخته است، زیرا در سال ۱۳۷۶ طرح جامعی در محدوده‌ای به وسعت ۵۵ هکتار شامل حدود ۳۰ هکتار فضای سبز و تاسیساتی چون زائرسرا، کشتارگاه، آشپزخانه عمومی، بازار و سایر امکانات رفاهی و خدماتی تهیه و اجرا شده که این امر موجب دگرگونی و تقریبا محو بنای اولیه شده است.
بر پیشانی ایوان اولیه ورودی بنا کتیبه‌ای به خط زیبای ثلث به شرح زیر نوشته شده که اطلاعات مفیدی از صاحب و بانی آرامگاه به ما می‌دهد: «تمام شد عمارت گنبد فایض الانوار ماهٍ با جاه و فلک سیادت آفتاب عالم تاب برج سعادت حضرت امامزاده برحق یحیی بن الحسین ذویزاده الدمعة بن زید الشهید بن الامام زین العابدین بن الامام الحسین بن امیر المومنین امام المتقین اسد الله الغالب و مظهر العجایب علی بن ابیطالب کرٓم الله وجهه و رضی الله عنهم به سعی و اهتمام عالیجاه امارت پناه حکومت دستگاه رفعت انتباه افتخار الامراء بین الامم المستعین من الله الملک الحمید امیر مبارز الدوله و الدنیا و الدین شیخ ابو سعید مدٓالله تعالی ظلال معالیه و هو ابن عالیجناب امارت مآب حکومت دثار شجاعت آثار المرحوم المغفور الواصل الی ملاء جوار الملک الوهاب امیر نظام المغفرة و الرحمة و الدین افراسیاب طاب ثراه و جعل الجنة مثواه عالیجاه ُمشارُ الیه وقف کرد بر مزار فیض آثار امام زاده یحیی ... (در اینجا نام و نشان املاک وقف بر آرامگاه قید شده که بعد ها تراشیده و محو شده‌اند!) به تاریخ شهر ذوالقعده سنه سبع و ثلاثین و تسع مائه»
قاعده مربع فوقانی آرامگاه نخست با کمک فیلگوش‌ها و طاق نماها به هشت ضلعی و در نهایت دایره تبدیل شده تا بتواند ساقه استوانه‌ای گنبد را بر فراز آن استوار کند.
گنبد پیازی شکل بنا دو پوش است و پوشش‌ها به فاصله حدود شش متر از یکدیگر استقرار یافته‌اند.
ارتفاع سقف پوشش زیرین از کف بنا ۱۵ متر و فاصله کف تا تیزه گنبد در بیرون ۲۵ متر است، نمای درونی گنبد خانه آینه کاری و پر زرق و برق شده و ضریح نقره کاری و مطلای میانه آرامگاه جلوه بیشتری به آن فضا داده است. رویه گنبد با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ آراسته شده و ساقه گنبد نیز علاوه بر کاشی فیروزه‌ای رنگ، با دو نوار تزئینی و نقوش هندسی سفید رنگ زینت یافته و بر میانه آن دو نوار در ارتفاع دو متری از بام سوره «هل اتی» نگاشته شده و در پایان کتیبه نام کاشی کار (حاج محمد خاتمی) آمده که در سال ۱۳۴۷ ه.ق کار را به انجام رسانیده است.
بنای امامزاده یحیی میامی در ۲۷ مرداد سال ۱۳۸۳ به شماره ۱۱۰۱۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
انتهای پیام/
نظر شما