به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان وبلوچستان، محمدعلی ابراهیمی صبح امروز 30 آذرماه 1402 با بیان اینکه شب چِله نخستین شب زمستان و درازترین شب سال است بیان کرد: ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام ازجمله ماندگاران این کهن دیار آن را خجسته می‌دارند و این شب را جشن می‌گیرند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیهٔ آنان را تضعیف نکند و در کنار یکدیگر از نعمات خداوند قدردانی کنند.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان افزود: سیستان و بلوچستان باتوجه‌به تاریخ کهن، تمدن ریشه‌دار و فرهنگ گران‌سنگ آن در زمینهٔ میراث معنوی و مجموعه‌ای از آیین‌ها و مراسم سنتی ارزشمندی است که در طول سالیان دراز سینه‌به‌سینه و از نسلی به نسل بعد برایمان به‌یادگارمانده، یکی از این مراسم یادبود فرارسیدن طولانی‌ترین شب سال است.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی استان ادامه داد: شب چله یا یلدا در سیستان به دلایل بسیاری از اهمیت بسزایی برخوردار است، در این شب خانواده‌ها گرد هم جمع می‌شوند و افزون بر به‌جای‌آوردن آیین یلدا به دید و بازدید وصله رحم نیز مشغول می‌شوند.
او با بیان اینکه شب یلدا در سیستان و بلوچستان به «شب چله» معروف و دارای پیشینه دیرینه‌ای است، تصریح کرد: مردم در این شب با شرکت در شب‌نشینی‌های طولانی و خوردن انواع میوه و تنقلات سعی در بهتر گذراندن طولانی‌ترین شب سال دارند.
ابراهیمی گفت: جشن شب یلدا در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌گردد.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی اظهار کرد: سیستان سرزمین با گستره فرهنگی پهناور دارای تاریخی گران‌سنگ و تمدنی ارزشمند است و مرمانی که در این مرزوبوم بود و باش دارند، از گذشته‌های دور برای پاسداشت تمام لحظات زندگی خود رسم و رسوماتی داشته‌اند، برای استقبال نخستین روز از سردترین فصل سال می‌رفتند.
او افزود: اولاد سیستان همواره در تمام شئون، زندگی را با گوهر دین، رنگ و بوی آسمانی می‌بخشیدند، در چنین شب‌هایی مثل شب چله که دور هم جمع می‌شدند، نیز بزرگ خانواده و یا ملای روستا که نزد همه از جایگاه محترمی برخوردار است، در کنار سایر برنامه‌ها تلاوت آیات کلام خداوند و قرائت داستان‌های قرآنی برای جوانان و کودکان از رسومات این دیار می‌خواند.
ابراهیمی تشریح کرد: بانوان سیستانی، نان‌روغنی، چَنگالی، بورَک و کلوچه‌های خرمایی را در مجمعه‌ای مسی که با پارچه‌ای گل‌دوزی و خمک‌دوزی شده پوشیده شده، قرارداده و در کنار ظرف لَندو و تخمه‌های هندوانه و خربزه بریون شده همراه با گندم بریون و… آماده می‌کنند تا اعضا خانواده از راه برسند و دور هم شب چله را به صبح برسانند.
او ادامه داد: چنگالی ترکیب نان‌روغنی ریز شده در مخلوط روغن حیوانی و شکر که با دست خوب مخلوط شود تهیه می‌شود و بورک نوعی نان محلی سیستانی است که در پخت آن از اسفناج یا سبزی‌های محلی استفاده می‌شود و در سفره شب چله مردمان این منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد.
این پژوهشگر و نویسنده بیان کرد: پودر شیرینَک که از جوشاندن گوشت کَوَل (هندوانه) یا تَرَک (خربزه) با تخمه هندوانه به همراه گندم درست می‌شد، این معجون به‌دست‌آمده در آفتاب خشک و سپس با آس‌کتوری دست‌آس والک می‌شد، یکی دیگر از تنقلات سیستان سَتُو نام دارد که بسیار هم مقوی است و از ترکیب پودر جوی آبدار و بوداده شده با شکرنبات دست آس شده برای این شب تهیه می‌شد.
قرار دادن موادغذایی بر سر سفره یلدا نه‌تنها یک رسم، بلکه نکات تغذیه‌ای را به دنبال دارد
او گفت: انتخاب‌کردن مواد غذایی خاصی از بین سایر مواد غذایی و تأکید برقرار دادن این مواد غذایی بر سر سفره شب یلدا نه‌تنها یک رسم، بلکه نکات تغذیه‌ای خاصی را به دنبال دارد.
ابراهیمی اذعان کرد: آداب‌ورسوم شب چله در منطقه سرحد به دلیل دارا بودن مناطق سردسیری و کوهستانی با مناطق جلگه‌ای و منطقه مکران تفاوت‌هایی دارد.
او با اشاره به آداب‌ورسوم مردم در منطقه بلوچستان اظهار کرد: در زمان‌های قدیم مردم روستاها در شب‌های زمستان دور آتش نشسته و به داستان‌های بلند بزرگ‌ترها گوش می‌دادند که در زبان محلی به آن «چاک چاکَر» می‌گفتند.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی استان با اشاره به اینکه درگذشته خوردنی‌های شب چله تولید خود مردم روستاها بود، گفت: روستاییان و کشاورزان در این شب دور آتش جمع می‌شدند و ترکیبات کنجد و خرما، حلوای خرما و میوه‌هایی باتوجه‌به نماد شب یلدا که در بین ایرانیان مرسوم است مصرف می‌کردند و علاوه بر اینها مردم محلی در این شب نوعی آش نیز دارند که به آن سَبزوک می‌گویند و درواقع آش جوانه گندم است که این جوانه گندم در تابستان خشک می‌شود و در زمستان و شب چله مصرف می‌شود.
پاسداری شب یلدا در بین مردمان سیستان و بلوچستان
او با اشاره به پاسداری شب یلدا در بین مردمان استان افزود: مردمان بلوچ در کنار آجیل و خوراکی‌ها با فعالیت‌هایی نظیر بافندگی، ریسندگی، سوزن‌دوزی گددوچی و بافندگی طناب یا چیلک و همچنین حصیربافی شب‌های سرد زمستان و طولانی را طی می‌کنند و به‌نوعی این فرهنگ و آداب‌ورسوم را زنده نگه می‌دارند.
ابراهیمی یکی از آیین‌های شب یلدا را تفال با دیوان حافظ عنوان کرد و گفت: مردم دیوان اشعار لسان‌الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کنند، بازگویی خاطرات و قصه‌گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می‌کند؛ اما همه اینها فقط ترفندهایی است تا خانواده‌ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.
او ادامه داد: جای‌جای ایران‌زمین به‌عنوان سرزمینی کهن با کوله‌باری مملو از آیین‌های هزاران ساله، «یلدا» بلندترین شب سال را به‌گونه‌ای خاص و برگرفته از آیین‌ها و سنت‌های بومی منطقه به صبح می‌رسانند.
جلوه‌ها و نمادهایی از سنت‌های ویژه‌ای از ایران باستان هنوزم به چشم می‌خورد
پژوهشگر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اظهار کرد: هرچند که زندگی ماشینی و گرفتاری‌های روزمره، موجب ایجاد فاصله میان مردم ایران با سنت‌ها و آیین‌های گذشته شده، اما هنوز هم جلوه‌ها و نمادهای از سنت‌های ویژه‌ای از ایران باستان در ایامی مانند شب یلدا و نوروز به چشم می‌خورد.
او افزود: دور هم بودن در شب یلدا و انجام صله‌رحم، موجب افزایش صمیمیت و محبت در نزد اعضای خانواده، رفع کدورت‌ها و در نتیجه ایجاد یک حس و حال مثبت در مغز و روح انسان می‌شود، پس شب یلدا تنها طولانی‌ترین شب سال نخواهد بود بلکه می‌توان از آن به‌عنوان یک شب با خواص روحی و تغذیه‌ای فراوان نام ببریم.
ابراهیمی با بیان اینکه باید از فناوری‌های روز استفاده بهینه کنیم، افزود: در برهه‌ای از زمان آیین‌های شب یلدا کم‌رنگ شده بود و اما با فعالیت‌ها و اقداماتی باعث رونق‌گرفتن بسیاری از آیین‌ها شد، یکی از این موارد فضای مجازی بود که به‌عنوان یک اهرم در توسعه این فرهنگ‌ها و آیین‌ها تأثیرگذار بود.
او گفت: همه ما ایرانیان وظیفه داریم رسم دیرینه کشورمان را همان‌طور که از نیاکان به ارث بردیم به دست آیندگان برسانیم و نگذاریم این فرهنگ ایرانی - اسلامی ما به دست رسانه‌ها و فضای مجازی طوری تغییر کند که وقتی به دست آیندگانمان رسید نشانی از اصالت فرهنگ ایرانی نداشته باشد.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خاطرنشان کرد: باید کوشید به ریشه و بنیان برگزاری این مراسم‌ها پرداخت و از امکانات موجود برای دورهمی در شب یلدا یا سایر رسوم فرهنگی به بهترین شکل استفاده کرد و بدون پرداختن به شبکه‌های مجازی، از این فرصت‌ها که تنها یک‌بار یا محدود در سال وجود دارد، بهره برد.
انتهای پیام/
نظر شما